الگوی میانجی گری در دادرسیِ بزه دیده- بزهکارمحور در نظام حقوقی ایران و اسلام

سیروس افضلی؛ عباس زراعت؛ محسن شکرچی زاده

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 7-38

https://doi.org/10.22075/feqh.2020.20968.2528

چکیده
  امروزه بهره­گیری از الگوی مشارکت بزه­دیده و بزهکار در فرایند دادرسی، به یک راهکار متداول در سیاست جنایی کشورها تبدیل شده که بسیار وسیع­تر از نگاه سنتی به ایشان در نظام ادله اثبات عمل می­کند؛ به دیگر سخن، مداخله و مشارکت صحیح طرفین جرم در فرایند دادرسی کیفری، با تتمیم مرحله اثباتی و تمرکز به مرحله ثبوتی، در راستای برآورده کردن ...  بیشتر

سیاست جنائی پیشگیرانه ناظر بر جرائم جنسی در فقه اسلامی

محمد علی الهی؛ محمد علی حیدری؛ محسن شکرچی زاده

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 39-66

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.19692.2326

چکیده
  دین مبین اسلام براساس توجّهى که به نیازهاى فطرى انسان دارد، براى اشباع صحیح آنها مقرّرات مناسبى وضع کرده و راه هاى اصولى در این زمینه را نشان داده است. ازدواج از نظر اسلام، تنها راه تعدیل غریزه جنسى است که استفاده صحیح از آن تکامل انسان را در پى دارد. رفتارهای جنسی خارج از چهارچوب ازدواج که از منظر قانونگذار ممنوع می باشند تحت عنوان ...  بیشتر

بازخوانی ماهیّت عقد و تحلیل جایگاه عقد باطل در فقه امامیّه و حقوق ایران

حامد خوبیاری؛ پوریا رضی

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 67-90

https://doi.org/10.22075/feqh.2020.19809.2343

چکیده
  با مطالعه عبارات فقها و حقوقدانان پیرامون تعریف عقد و برشمردن آثار آن، می­توان به این نتیجه دست یافت که در نظر ایشان، ابتناء بر قصد انشاء و ایجاد تغییر در عالم اعتبار، دو ویژگی جدایی­ ناپذیر عقد به شمار می آیند. این رویکرد سبب شده تا در گذر زمان، استعمال لفظ عقد تنها در معنای صحیح آن رواج یافته و عقد باطل با قراردادی که واقع نشده ...  بیشتر

نقش امر به معروف و نهی از منکر در پیشگیری از جرائم مرتبط با شبکه‌های اجتماعی؛ مبانی، منابع، فرصت‌ها و چالش‌ها

روح اله دهقانی؛ مهدی شیداییان آرانی؛ سیدمحمود میرخلیلی؛ شهرداد دارابی

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 91-114

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.22911.2809

چکیده
  پیشگیری اجتماعی از جرم در مقابل پیشگیری وضعی، اساسی تر و بنیادی تر است اما هزینه های فراوان و دستیابی دیرهنگام به نتیجه، سبب شده که سیاستگذاران جنایی کمتر به سراغ راهکارهای پیشگیری اجتماعی بروند. با این وجود، در فرهنگ های مختلف می‌توان راهکارهایی را برای این نوع پیشگیری اتّخاذ نمود که مورد استقبال عمومی قرار گیرد تا با مشارکت عمومی ...  بیشتر

بررسی و تحلیل روایات وارده پیرامون وطی غیر متعارف

محمدرضا رضوان طلب؛ طیّبه سادات موسوی جوردی

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 115-142

https://doi.org/10.22075/feqh.2019.18401.2144

چکیده
  یکی از آثار عقد نکاح، جواز استمتاع زوج از زوجه است. قدر متیقّن از این جواز، مقاربت متعارف است ولی آیا وطی در دُبُر نیز شامل حکم جواز می‌شود؟ جواز و منع مطلق و جواز به شرط رضایت زوجه، اقوال سه گانه‌ ای است که برای هر کدام روایاتی نیز مورد استدلال واقع شده است. مشابهت‌ های روایات دالّ بر جواز با روایات دالّ بر جواز مشروط، برخی را بر این ...  بیشتر

واکاوی ادلّه فقهی مشروعیّت اصلاح ژنتیکی تخمک

حمید ستوده؛ عبدالرضا فرهادیان

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 143-169

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.20921.2513

چکیده
  یکی از مسائل جدیدی که در حوزه باروری پزشکی رخ داده، استفاده از بیوتکنولوژی ملکولی در اصلاح بیماری ‌های ژنتیکی با روش تلقیح مصنوعی از دو تخمک مختلف است که هسته تخمک معیوب، جدا شده و در سیتوپلاسم تخمکی که از زن دیگری گرفته شده، کاشته و سپس با اسپرم مرد تلقیح می ‌شود. در این پژوهش که با روش استنباطی صورت پذیرفته، دلایلی که ممکن است برای ...  بیشتر

چالش های استقلال یا عدم استقلال عقد احتمالی

ابراهیم ناصر شادباد؛ پروین اکبرینه؛ حسن پاشازاده؛ رضا رنجبر الوار علیا

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 169-198

https://doi.org/10.22075/feqh.2019.16780.1942

چکیده
  عقد احتمالی، از جمله عقودی است که با تحولّات اجتماعی دارای مصادیق فراوان و کاربردی مانند قرارداد های بیمه در انواع مختلف، قرارداد های پیش فروش مصنوعات (استصناع)، قراردادهای با عوض (ثمن) شناور و غیره می باشد. با وجود مصادیقی از این عقد در مقرّرات، قانونگذار تصریحی قاعده مند در حوزه این عقود ندارد. بنابراین ماهیّت، احکام و آثار این عقد ...  بیشتر

تبیین و نقد مبانی فقهی اندیشه تکفیر وآثار آن

علی آقا صالحی؛ خسرو مؤمنی؛ مجتبی جعفری؛ علیرضا صابریان

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 199-220

https://doi.org/10.22075/feqh.2020.19359.2284

چکیده
  اندیشه «تکفیر» با استفاده از دو منبع عظیم اسلامی، یعنی قرآن و سنّت و نیز با استناد به برخی از فتاوای فقیهان در طول تاریخ توانسته است بارها خود را بازسازی و تجدید قوا کرده و خسارات بزرگی بر پیکر جامعه اسلامی تحمیل نماید. پس بجاست که مبانی فکری و فقهی آن تبیین و در معرض قضاوت افکار عمومی قرار گیرد. این مقاله ضمن واکاوی تاریخی اندیشه ...  بیشتر

نهادینه شدن نهاد «اجتهاد» در خلافت راشدین

سید محمد صدری

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 221-254

https://doi.org/10.22075/feqh.2019.15178.1639

چکیده
  اجتهاد، به معنای واقعی در حضور پیامبر اسلام مفهومی نداشته و نخستین حرکت‌ های اجتهادی در نخستین زمان‌ های کوتاه دستی از آن منبع وحی و الهام، ضرورت یافته است. از آنجاکه اصل حکومت سیاسی در هنگام خلافت خلیفه دوّم تثبیت شده بود اجتهادات خلیفه دوّم برخلاف خلیفه نخست، از سنخ اجتهادات ضروری نبود. هنگامی که نوبت خلافت به خلیفه دوّم رسید طوفان ...  بیشتر

مطالعه تطبیقی سیاست جنایی ایران و مصر نسبت به ربا

سجاد عسگری آرانی؛ غلامحسین مسعود؛ محسن شکرچی زاده

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 255-282

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.22778.2790

چکیده
  در طول سالیان گذشته تاکنون یکی از مهم ترین مباحث روز جامعه را موضوع ربا تشکیل داده و شناخت سیاست جنایی لازم در جهت کنترل آن حائز اهمیت است. موضوع ربا، عنوانی است که بر اساس آموزه های دینی نکوهش شده و از آن جهت که کشورهای مسلمان از جمله مصر نیز به مانند ایران سعی در اجرای اوامر دینی دارند، شناخت سیاست جنایی آنان در خصوص ربا و تطبیق آن با ...  بیشتر

جستاری در حکم پرداخت زکات به «فقیر»

محمد علیزمانی سردارآبادی؛ حمید مسجدسرایی؛ مهدی ذوالفقاری

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 283-304

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.23867.2934

چکیده
  از جمله واجبات مالی در اسلام که با فلسفه فقرزدایی از جامعه تشریع شده و جزو منابع مالی دولت اسلامی محسوب می گردد، زکات است. مطابق نصوص وارده، «فقیر» در کنار دیگر افراد مستحقّ جامعه از جمله «مسکین»، جزو مستحقّین دریافت زکات محسوب می گردد. با این حال، اختلاف در مفهوم و ماهیّت فقیر و مسکین، ملاک فقر و غنا و همچنین میزان پرداخت ...  بیشتر

نقدی بر مبانی فقهی ماده 250 قانون مدنی

مهدیه غنی زاده؛ محمد رضا کیخا

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 305-330

https://doi.org/10.22075/feqh.2020.20605.2463

چکیده
  مطابق اصل 72 قانون اساسی، مغایرت قوانین جمهوری اسلامی ایران با اصول و احکام مذهب رسمی کشور نفی گردیده و فقهای شورای نگهبان نیز موظّف به صیانت از این مهم می باشند. از این حیث، با توجه به مناقشاتی که در مستندات فقهی ماده 250 قانون مدنی به چشم می خورد بررسی آن از ضرورت ویژه ای برخوردار است. مطابق ماده مذکور، شرط تأثیر اجازه در عقد فضولی، عدم ...  بیشتر

سبب دعوای نفقه زوجه و آثار آن با تاکید بر امکان مطالبه نفقه آینده

مسعود فرزاد؛ محمد ابوعطا؛ حسین سادات حسینی؛ مهدی ذوالفقاری

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 331-350

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.19281.2272

چکیده
  در مورد سبب وجوب نفقه زوجه بر عهده زوج، در فقه نظر واحدی وجود ندارد. مشهور معتقدند که تمکین، سبب مشغول شدن ذمّه زوج به پرداخت نفقه است؛ اما قانون مدنی ایران، ظاهراً تمکین را شرط استحقّاق زوجه نمی داند بلکه نشوز وی را مانع تعلّق این حقّ تلقّی می کند، چراکه حسب ماده 1102 قانون مدنی، با وقوع عقد نکاح، حقوق و تکالیف زوجین در مقابل یکدیگر برقرار ...  بیشتر

بررسی تعارض تبصره ماده 3 قانون آئین دادرسی مدنی با استقلال قاضی مجتهد

طاهره فرمنش؛ علی اکبر ایزدی‌فرد؛ علی اکبر جهانی

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 351-384

https://doi.org/10.22075/feqh.2020.20004.2361

چکیده
  استقلال قاضی، ضامن دادرسی سالم است. مشهور فقها انصراف قضاوت را برای مجتهد دانسته و حکم وی را لازم الاجراء می دانند. اما طبق تبصره ماده 3 قانون آ.د.م: «چنان چه قاضی مجتهد باشد و قانون را خلاف شرع بداند، پرونده به شعبه دیگری جهت رسیدگی ارجاع خواهد شد»، به نظر می رسد استقلال علمی و عملی قاضی مجتهد با چالش مواجه شده است. نگارندگان معتقدند ...  بیشتر

واکاوی معنایی اعتبار رشد و کمال‌ عقل در مسئولیت کیفری نوجوانان

محمدحسین مختاری؛ حامد رستمی نجف آبادی؛ یحیی جهانگیری سهروردی

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 385-410

https://doi.org/10.22075/feqh.2020.17489.1999

چکیده
  از جمله موضوعات چالشی و بحث برانگیز، موضوع سنّ افراد در برخورداری و استیفای حقوق اجتماعی سیاسی و همچنین مسئولیّت کیفری است که رویّه واحدی در این زمینه وجود ندارد. به نظر می رسد بلوغ و سنّ مسئولیّت کیفری، دو اصطلاح متفاوت و در عین حال، مرتبط با هم هستند. در ماده 91 قانون مجازات اسلامی در کنار رشد، کمال ­عقل مجرمان زیر 18 سال مورد بیان ...  بیشتر

قابلیّت جبران ضرر اقتصادی ناشی از نقض تعهّدات قراردادی: مطالعۀ تطبیقی در حقوق قراردادهای تجاری بین المللی، فقه و حقوق ایران

روح الله مرادی؛ حسن بادینی؛ عباس کریمی؛ طیب افشارنیا

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 411-438

https://doi.org/10.22075/feqh.2019.18660.2191

چکیده
  یکی از مصادیق خسارات قراردادی، خسارت اقتصادی صرف یا عدم النفع قراردادی می­باشد. در حقوق کشورهای غربی، بر مبنای اصل لزوم جبران کامل خسارت و در راستای تحقّق منافع متوقّع و مورد اتّکای متعهدٌ له، حکم به جبران خسارات اقتصادی صرف داده می ­شود. اما در مقابل، قانونگذار ایران در تبصره ماده­ 522 قانون آئین دادرسی مدنی با تأسّی از فقه، حکم ...  بیشتر

جایگاه ثبت نوین اسناد تک برگی و حدنگار در اعتبار بخشی به اسناد رسمی و بیع املاک

جمشید مهرآسا؛ علیرضا حسنی؛ محمد روحانی مقدم

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 439-456

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.22295.2717

چکیده
  چکیده امروزه ثبت نوین اسناد تک برگی در کشور ما بسیار رواج یافته و تبدیل به طرح جامعی شده است که در خصوص تمامی املاک واقع در حوزه جغرافیایی کشور در حال اجرایی شدن است. در این شیوه از ثبت، از اطّلاعات مستخرج از طرح حدّنگار یا کاداستر استفاده می شود که دارای دقّت و کیفیّت بسیار بالایی است. حدّنگاری یا کاداستر مجموعه اقداماتی است که منجرّ ...  بیشتر

قاعده‌انگاری «کُلُّ ما یُسَبِّبُ ایذاءَ الوالِدَینِ فَهُوَ حَرامٌ»

حمزه نظرپور؛ طاهر علی محمدی

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 457-484

https://doi.org/10.22075/feqh.2020.20163.2392

چکیده
  چکیده افزون بر قواعد فقهی مشهور و مصرّح در کتب فقها، برخی مضامین کلّی در آیات، روایات و فتاوای فقهی وجود دارد که می­توان از آنها قواعد فقهی جدیدی را شناسایی و اصطیاد کرد. از جمله آن موارد، قاعده­ ای فقهی با عنوان «کُلُّ ما یُسَبِّبُ ایذاءَ الوالِدَینِ فَهُوَ حَرامٌ» است که با پشتوانه آیه «تأفیف» می­ تواند به عنوان یک ...  بیشتر

تحلیل و بررسی مبانی در بکارگیری قواعد عقلی در استنباط فقهی

علیرضا نوروزی؛ محمد حسن حائری؛ محمد تقی قبولی درافشان

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 485-516

https://doi.org/10.22075/feqh.2020.20467.2447

چکیده
  استناد به قواعد عقلی در استنباط فقهی، مورد مناقشه بسیاری از حکیمان و فقیهان متأخّر واقع شده و عمدتاً با اشکال خلط میان حقایق و اعتباریات، به استدلال ‌های عقلی مجتهدان در آثار فقهی و اصولی مناقشاتی وارد کرده ‌اند. با استقراء در این خصوص به سه دیدگاه مهم دست می ‌یابیم: منع کلّی استفاده از قواعد عقلی در استنباط فقهی، عدم منع از استناد ...  بیشتر

جایگاه قصد فعل در مسئولیت مدنی

حسین هوشمند فیروزآبادی؛ سامره شیخ زاده

دوره 13، شماره 24 ، شهریور 1400، صفحه 517-554

https://doi.org/10.22075/feqh.2020.20624.2465

چکیده
  در جایی که فردی خسارتی را موجب شده است مسئولیّت مدنی دارد. به موجب قاعده اتلاف که در ماده 328 قانون مدنی متجلّی شده است ضمان زیان رساننده، واجد قصد فعل قطعی است؛ خواه دارای قصد نتیجه باشد؛ خواه نباشد. پرسش این است که آیا شخص فاقد قصد فعل مانند نوزاد یا شخص خواب یا کسی که ارتعاش دست دارد و بدون قصد فعل، ایراد زیان مالی یا جسمی می نماید نیز ...  بیشتر