حریم خصوصی تابعان و پیوند آن با قضا، فقه، اخلاق و سیاست جنائی

سعید اکرادی؛ رضا نیک خواه سرنقی؛ سیامک جعفرزاده

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 11-36

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.24041.2957

چکیده
  حریم خصوصی یا حقّ بر خلوت، ارتباط مستقیم با حقوق و آزادی های افراد داشته و از مصادیق حقوق الناس در اسلام تلقّی می­گردد. لزوم شناخت مفاهیم و مصادیق حریم خصوصی، ما را لاجرم به سمت مداقّه در قوانین و بررسی نحوه مداخله قاضی در امر قضا، نسبت به آن متمایل می گرداند. نحو متعالی این مهمّ، جز با شناخت مفاهیم و قلمرو حریم خصوصی و پیوند آن با فقه ...  بیشتر

اعتبار اثباتی بیّنه مدّعی‌علیه در دعاوی مدنی و کیفری

روح الله اکرمی؛ عزیزاله فهیمی

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 37-72

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.23662.2900

چکیده
  در فقه امامیه، اقتضای قاعده «بیّنه و یمین» آن است که تکلیف به اقامه بیّنه، متوجّه مدّعی است و مدّعی­علیه با سوگند می­تواند زمینه صدور حکم به نفع خویش را فراهم نماید. این قاعده در کنار برخی از روایات موجب شده است تا مشهور فقها بیّنه مدّعی ­علیه را بی­اعتبار بدانند.در پژوهش حاضر با روشی توصیفی تحلیلی، منابع فقهی مورد مطالعه ...  بیشتر

موازین فقهی و تفسیر قضائی قوانین کیفری؛ نقد نظر هیأت عمومی دیوان عالی کشور در تشدید شلّاق تعزیری

جلیل امیدی؛ مرتضی جوانمردی صاحب

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 73-98

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.23983.2948

چکیده
  موازین فقهی، علی‌الاطلاق حکم به شلّاق تعزیری بیش‌ از میزان مقرّر برای حدود را چه در مرحلۀ قانونگذاری و چه در مقام قضا ممنوع اعلام کرده‌اند. در قوانین جزائی بعد از انقلاب و آرای مراجع قضائی چنین ضابطه‌ای نوعاً مراعات شده است. با این حال، هیأت عمومی دیوان عالی کشور در رأی وحدت رویۀ شماره  795 - 18/6/1399 چنین محدودیّتی را ناظر به تعیین ...  بیشتر

استقلال ساختار قضایی به مثابه ابزاری اساسی در تحقق امنیت قضایی در الگوی دادرسی اسلامی

احسان آهنگری؛ مسعود جهاندوست دالنجان

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 99-128

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.24173.2981

چکیده
  امنیت قضایی را می توان به معنای وجود سازمان قضایی دانست که دادخواهی عادلانه را برای عموم شهروندان تضمین کرده به نحوی که مردم دغدغه پایمال شدن حقوق خویش در رجوع به مراکز دادرسی را نداشته باشند. تحقق این مفهوم وابسته به وجود عناصر بسیاری درون سازمان قضایی است که می توان استقلال قضایی را اهم آنها دانست. استقلال قضایی را نیز باید در دو ...  بیشتر

بررسی فقهی دادرسی الکترونیک و آسیب شناسی آن

محمد بهرامی خوشکار؛ عباس عسگری

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 129-152

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.24171.2980

چکیده
  امروزه با توجه به رشد سریع فنّاوری و مزایای استفاده از آن، اکثر جوامع پیشرفته به استفاده از دادرسی الکترونیک در نظام قضائی خود رو آورده اند؛ کشور ما نیز از این امر مستثنی نبوده و خصوصاً پس از شیوع ویروس کرونا جهت حفظ سلامت وسایر حقوق اصحاب دعوا، پررنگ تر از سابق  به دادرسی الکترونیک روی آورده است. هرچند مزایای استفاده  از این نوع ...  بیشتر

آثار تفکیک امور حکمی از امور موضوعی در دادرسی اسلامی

علی اکبر جعفری ندوشن؛ مرتضی صمدی؛ علی مختاری چهاربری

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 153-176

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.23764.2920

چکیده
  در دادرسی اسلامی، بیش از هر اقدامی، تمییز بین امور حکمی و موضوعی می تواند به تسهیل  دادرسی عادلانه مدد رساند. امور موضوعی، در مقام بیان یک حادثه و رخداد بوده ودر مقابل آن، امور حکمی متشکّل از قانون، قاعده حقوقی، منابع و فتاوی معتبر اسلامی و رویّه قضایی در معنای اعمّ آن است. طبق اصل اولیّه مقرّر در قوانین، ارائه امور موضوعی از وظایف ...  بیشتر

جریان یا عدم جریان قاعده درأ در قصاص با تأکید بر قانون مجازات اسلامی 1392

احمد حاجی ده آبادی

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 177-212

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.24028.2954

چکیده
  گرچه انعکاس قاعده درأ در کتاب کلیات قانون مجازات اسلامی 1392 در مواد 120 و 121 گویای آن است که قاعده درأ، در قصاص هم جاری می ‌شود اما ظاهر مواد متعددی در کتاب (باب) قصاص قانون مذکور، این معنا را به ذهن خطور می ‌دهد که قاعده درأ، در قصاص جاری نمی‌شود. سه‌ راه در جمع میان ماده 120 و 121 و مواد مورد اشاره متصوّر است: جریان قاعده درأ در قصاص به‌ استثنای ...  بیشتر

سیر تحولات مستند سازی حکم در فرض خلأ قانون در حقوق ایران

علی عباس حیاتی

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 213-238

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.24797.3057

چکیده
  هیچ قانونگذاری نمی تواند مدعی باشد که راه حل تمامی قضایایی حقوقی را در متن قوانین پیش بینی نموده است و در هیچ فرضی دادرس برای حل و فصل اختلافات با خلاء قانونی روبرو نمی‌شود. زیرا دلایل مختلفی از جمله مستدحثه بودن موضوع دعوا، تعلل قانونگذار در وضع قانون مورد نیاز، غلفت قانونگذار در وضع قانون جامع و ... باعث می‌شود، نظام حقوقی در برهه‌ای ...  بیشتر

تساوی سلاح ها از منظر فقه و قوانین جمهوری اسلامی ایران

علی خرمیان؛ رضا دانشور ثانی

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 239-266

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.24054.2978

چکیده
  از الزامات دادرسی عادلانه، به رسمیّت شناختن و به کار بستن تساوی سلاح ­هاست. بدون شکّ، برقراری عدالت در روند دادرسی نیازمند این است که طرفین دعوا از وسائل اثباتی کافی برخوردار باشند. تساوی سلاح به معنای برخورداری ­های قانونی طرفین اصحاب دعوا از موقعیّت ­های مختلف از حیث اثبات بی­گناهی متّهم یا بزه­کار بودن طرف مقابل است؛ به ...  بیشتر

نهاد ناظر، برآیند بهبود یافته هیأت منصفه در ساختار قضای اسلامی

سید حسن داودالموسوی؛ سید محمد حسن طاهایی

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 267-288

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.24038.2971

چکیده
  هیأت منصفه، نهادی است که به منظور قضاوت در دعاوی، روشن شدن حقیقت و یا تعیین مجازات بر اساس خرد جمعی که به عدالت و عقلانیّت نزدیک تر است در برخی نظام های حقوقی جهان به رسمیّت شناخته شده است. نهاد مذکور بر اساس ادّعای نظام حقوقی انگلستان، از ابداعات این نظام بوده و بعدها وارد نظام حقوقی کشورهای جهان شده است. بر همین اساس، برخی معتقدند ...  بیشتر

رویکرد شناسی فقهی تقدم اسناد رسمی بر عادی در نظام مسائل قضای اسلامی (پیشنهاد اصلاحیه قانون ثبت اسناد)

مهدی ساجدی؛ نوید امساکی

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 289-312

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.24388.3008

چکیده
  تتبّع در کلمات فقیهان امامیه، حاکی از این است که آنان اسناد مکتوب را جز در مورد وصیّت، معتبر ندانسته اند. با این وجود، در زمان حاضر، غالب امارات ملکی به صورت اسناد مکتوب عادی و رسمی در دست عموم مردم قرار دارد. از طرفی در احکام فقهی، عنوان عادی و رسمی وجود نداشته و حکمی بر این عناوین مترتّب نیست و از طرف دیگر، گاهی بین این اسناد از جهت ...  بیشتر

آسیب شناسی شرایط شهادت شهود با رویکرد مدیریّت تعارض منافع در قضای اسلامی

سعید سیاه بیدی کرمانشاهی

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 313-338

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.23989.2949

چکیده
  تعارض منافع عبارت از وضعیّتی است که در آن یک شخص که مسئول حمایت از منافع دیگران (منفعت اولیه) است قادر به اتّخاذ تصمیماتی است که آثار این تصمیمات، دامنگیر دیگران می گردد؛ لیکن به دلیل وجود منافع شخصی، بیم آن وجود دارد که تصمیم­گیرنده، منافع شخصی خود (منفعت ثانویّه) را بر منافع دیگران مقدّم بدارد. وجود تعارض منافع برای شاهد، وی را در ...  بیشتر

اهداف نظام دادرسی کیفری، چشم‌اندازی اسلامی

غلامحسن کوشکی

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 339-358

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.24624.3038

چکیده
  در هر نظام حقوقی، نظام­ دادرسی کیفری دارای اهدف روشنی است. در نظام حقوقی ایران، با توجه به متأثر بودن این نظام از آموزه­های مذهبی و التفات به اقتضائات بومی و شرایط بزهکاری در جامعه دارای اهدافی از قبیل تأمین عدالت، تحقق اصل حاکمیّت قانون و شرع، برقراری امنیّت، وصول به اصلاح و درمان و ترمیم خسارات های وارد بر بزه دیده است. پیداست ...  بیشتر

عزیمت غیرساختارمند نظام ادلّه اثبات کیفری به وادی کشف حقیقت با تأکید بر قسامه

عادل علی پور؛ حسین گلدوزیان

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 359-390

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.24065.2964

چکیده
  هر نظام عدالت کیفری و از جمله، نظام کیفری فقهی که تأثیر مستقیم بر حقوق کیفری ایران دارد در پی شناسایی، استخدام و ساماندهی کارآترین ابزارهای «مشروع» و «منصفانه» در راستای کشف حقیقت است تا با الزام قضات و سایر کنشگران عدالت کیفری به استفاده از این ابزارها، امکان تحقّق عدالت و صدور احکام برحقّ فراهم گردد. دوازده بار استفاده ...  بیشتر

امکان سنجی صیرورت عدالت بر مبنای تسجیل احراز توبه

شقایق عامریان؛ محمد رضا کیخا

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 391-414

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.23726.2925

چکیده
  توبه در ضمیر خود، مشتمل بر پیامدهایی است که ماحصل آن در نگرش فقهی حقوقی، تأثیر بسزایی دارد. تأثیرگذاری این مفهوم در صیرورت احکام، وابسته به طرق احراز آن می باشد؛ زیرا نمی توان اذعان داشت که به صِرف ادّعای توبه، نتایج این مطلوب حاصل گردد. چالشی که در دست تحلیل است، پردازش به این موضوع است که پس از احراز توبه مرتکب، صلاحیّت بازگشت عدالت ...  بیشتر

معیار انتخاب حالفان در قسامه‏ ی قتل عمدی از منظر فقه امامیه

حسن غوث؛ حسین ناصری مقدم

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 415-442

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.24068.2963

چکیده
  بیش از 35 ماده در قانون مجازات اسلامی، مربوط به موضوع قسامه است. یکی از مسائل اختلافی در باب قسامه، کسانی هستند که باید سوگند یاد کنند؛ در وهله‏ نخست، سوگند ویژه‏ اولیای مقتول است و در شرایطی، به شخص مظنون به قتل، ردّ می‏شود. پرسش آن است که مراد از سوگند خورندگان چه کسانی هستند و ارتباط آنان با مقتول (یا قاتل) چه نوع ارتباطی است؟ این ...  بیشتر

اعتبارسنجی اماره قانونی و قضائی در دادرسی کیفری

زهرا سادات مناقب؛ سید مصطفی مناقب

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 443-472

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.24014.2952

چکیده
  اثبات واقعه مجرمانه، همواره با دشواری­هایی روبرو بوده و یکی از روش ­ها برای اثبات جرم، استفاده از امارات می ­باشد. اماره قانونی و اماره قضائی، دو قسم از امارات در حقوق ایران است. امارات قانونی در حقوق کیفری طریقیّت داشته و منحصر به همان مواردی می­باشد که قانونگذار آن را معتبر شناخته است. از مصادیق مهمّ امارات قانونی در حقوق کیفری ...  بیشتر

بازپژوهی شرط اسلام قاضی در دعاوی مرتبط با احوال شخصیّه اهل کتاب

سید رسول موسوی؛ حکیمه صفایی

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 473-496

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.24035.2959

چکیده
  منصب قضا از یک سو به واسطه نقش غیرقابل انکاری که در نظم جامعه و اجرای قوانین و حدود الهی دارد، منصبی ویژه و مورد توجه است و از سوی دیگر، تحقّق عدالت اجتماعی اقتضا می‏کند که آحاد افراد جامعه به مناصب اجتماعی دسترسی داشته باشند. بر اساس فقه اسلامی، اهل کتاب می‏توانند در دعاوی مرتبط با احوال شخصیّه که در نظم عمومی اختلالی ایجاد نمی‏کند ...  بیشتر

امکان سنجی استناد به ادلّه غیر قانونی برای اثبات جرم در فقه و حقوق موضوعه ایران

وحید نکونام

دوره 13، شماره 25 ، آذر 1400، صفحه 497-524

https://doi.org/10.22075/feqh.2021.24031.2955

چکیده
  ادلّه اثبات جرم، موضوعی اساسی در نظام های حقوقی مختلف است و حسب آن که رویکرد حاکم بر طرق اثبات دعوی، سیستم ادلّه قانونی و یا اقناع وجدان قاضی باشد این ادلّه متفاوت است؛ لیکن در هر دو سیستم، بحث اساسی، مشروعیّت تحصیل دلیل است؛ یعنی صِرف قانونی بودن دلیل کافی نبوده بلکه لازم است تحصیل آن نیز با ابزارها و شیوه های مشروع صورت پذیرد. از منظر ...  بیشتر