تبیین و نقد مبانی فقهی اندیشه تکفیر وآثار آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

3 استادیار حقوق جزا و جرمشناسی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

4 استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

چکیده

اندیشه «تکفیر» با استفاده از دو منبع عظیم اسلامی، یعنی قرآن و سنّت و نیز با استناد به برخی از فتاوای فقیهان در طول تاریخ توانسته است بارها خود را بازسازی و تجدید قوا کرده و خسارات بزرگی بر پیکر جامعه اسلامی تحمیل نماید. پس بجاست که مبانی فکری و فقهی آن تبیین و در معرض قضاوت افکار عمومی قرار گیرد. این مقاله ضمن واکاوی تاریخی اندیشه تکفیر، مبانی عمده فقهی آن را از متون دینی (بیشتر اهل سنّت) و نیز آثار عینی این جریان فکری را مورد ارزیابی قرار داده و اثبات می کند که هیچ یک از تکیه گاه های فقهی آن توانایی اثبات حقّانیت شرعی این جریان و پیامد های آن را ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explanation and investigation of the jurisprudential reasons for excommunication thought and its effects

نویسندگان [English]

  • Ali Agha Salehi 1
  • Khosro Momeni 2
  • Mojtaba Jafari 3
  • Alireza Saberian 4
1 PhD student in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Semnan University, Semnan, Iran
2 Assistant Professor of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Semnan University, Semnan, Iran
3 Assistant Professor of Criminal Law and Criminology, Semnan University, Semnan, Iran
4 Assistant Professor of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran
چکیده [English]

The Takfir thought has been able to reestablish itself many times through the use of two major Islamic sources ,the Quran and the Sunnah ,as well as citing some differences of jurists throughout history and imposed a great deal of damage on corpus of Islamic society . So it was appropriate to explain its intellectual foundations and exposed to public opinion .this research examined the historical background of Takfir thought and evaluated its major jurisprudential foundations from religious texts (more in Sunnah) as well as the objective debris of this stream of thought and proved that none of its jurisprudential auxiliaries were capable of proving the religious legitimacy of this process and its consequences.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Blasphemy
  • Takfir (Excommunication)
  • Violence
  • Extremism

مراجع

- قرآن کریم.
- ابن ابی‌یعلی، محمد بن ابی‌یعلی (بی ‌تا)، طبقات حنابله، ج1، بیروت: دار المعرفه.
- ابن بطه، العبکری (1994م)، الابانه الکبری، تحقیق: رضا معطی، ریاض: دار الرایه.
- ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (1406ق)، منهاج السنه النبویه فی نقض کلام الشیعه القدریه، تحقیق: محمد رشاد سالم، ریاض: جامعه الإمام محمد بن سعود الإسلامیه.
- ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (1425ق)، مجموع الفتاوی، ج5و23، السعودیه: وزاره الشؤون الاسلامیه.
- ابن حزم اندلسی، علی بن أحمد (1403ق)، الإحکام فی أصول الأحکام، ج1، بیروت: دار الآفاق الجدیده.
- ابن حنبل، أحمد بن محمد (1421ق)، مسند الإمام أحمد بن حنبل، بیروت: مؤسسه الرساله.
- ابن شهرآشوب، محمد بن علی (1956م)، مناقب آل بیت ابی طالب، نجف: المطبعه الحیدریه.
- ابن فارس، احمد (1415ق)، معجم مقائیس اللغه، ج5، تحقیق: شهاب الدین ابوعمر، بیروت: دار الفکر.
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1966م)، البدایه و النهایه، ج3، بیروت: دار الفکر.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1369)، لسان العرب، ج5، بیروت: دار الفکر.
- ابن نجیم، زین الدین ابراهیم (1418ق)، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، ج2، بیروت: دار الکتب‌ العلمیّه‌.
- ابن هشام، ابومحمد عبدالملک (1975م)، السیره النبویّه، ج1، بیروت: دار الجیل.
- الافتاء، هیأت البحوث  (بی ‌تا)، مقرّر فی التوحید، داعش، ،  35-36.
- باپیر، علی (1395)، بررسی عملکرد دولت اسلامی موسوم به داعش، مترجم: گروه مترجمین ئالا، سنندج: ئالای روناکی.
- بخا‌ری، محمد بن‌ اسما‌عیل‌ (1400ق)، الجا‌مع‌ الصحیح: ‌المسند من‌ حدیث‌ رسول‌ الله‌ صلّی ‌الله ‌علیه ‌و سلّم‌ و سننه‌ و ایا‌مه‌، بیروت‌: دار احیا‌ء التراث‌ العربی‌.
- بغدادی، عبدالقادر (1408ق)، الفرق بین الفرق، بیروت: دار الآفاق.
- البهنساوی، سالم (1392)، الحکم و قضیه تفکیر المسلم، مترجم: سالم افسری، تهران: احسان.
- بیهقی، احمد بن حسین (1424ق)، السنن الکبری، ج8، بیروت: دار الکتب العلمیّه.
- جابری اربابی، محمدعلی (1396)، تکفیر در روایات شیعه؛ حقیقت یا تهمت، مجله معرفت،  234،  67-82.
- الجزیری، عبدالرحمن (1406ق)، الفقه علی المذاهب الأربعه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- جوهری، اسماعیل بن حماد (1404ق)، الصحاح، تاج اللغه و صحاح العربیه، ج1، بیروت: دار العلم للملائین.
- حمیری، عبدالله بن جعفر (1413)، قرب الاسناد، قم: مؤسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
- حیدری آذر، مجید (1396)، تبارشناسی تکفیر، فصلنامه سراج منیر،  26،  1-15.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار العلم.
- رجبی، حسین (1395)، چیستی فتنه تکفیر و حکم فقهی آن، فصلنامه حکومت اسلامی،  21،  99-122.
- روحی، نبی الله (1393)، مبانی اعتقادی تروریسم تکفیری، فصلنامه آفاق امنیت،  23،  5-36.
- سید سالم، کمال (1397)، صحیح فقه السنه، ج2، ترجمه: علی آقا صالحی، تهران: احسان.
- شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1410ق)، الملل و النحل، ج1، بیروت: دارالمعرفه.
- شوکانی، محمد (1413ق)، نیل الأوطار، تحقیق عصام الدین الصبابطی، مصر: دار الحدیث.
- صابونی، محمدعلی (1406ق)، صفوه التفاسیر، ج1، بیروت: دار القلم.
- طباطبائی(علامه)، سید محمدحسین (1382)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج1و5و19، ترجمه: موسوی همدانی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طبرسی، فضل بن حسن (1404ق)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج4، بیروت: دار القلم.
- طبری، محمد بن جریر (1362)، تاریخ طبری، ج5، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تهران: بنیاد اساطیر.
- عبدالرزاق، أبوبکر (1403ق)، المصنف، ج9، هند: المجلس العلمی.
- عسکری، حسن‌ بن ‌عبدالله (1390)، الفروق اللغویه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- غریبی، رحمان (1398)، جریان‌شناسی تکفیر و حرمت آن در مذهب امام شافعی، سنندج: رحمان غریبی.
- فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق)، کتاب العین، قم: مؤسسه دار الهجره.
- فیض کاشانی، ملا محسن (1406ق)، کتاب الوافی، ج3، اصفهان: مکتبه الامام امیر المومنین(ع).
- قاسمی، مهدی (1394)، گفتمان داعش، تهران: ستوس.
- قرضاوی، یوسف (1389)، دیدگاه های فقهی معاصر، ج3و4، ترجمه: احمد نعمتی، تهران: احسان.
- قطب، سید (1408ق)، فی ظلال القرآن، ج2و6، بیروت: دار الشروق.
- قلعه جی، محمد رواس (بی ‌تا)، الموسوعه الفقهیّه، ج1، بیروت: دار النفائس.
- قلمونی، محمد رشید رضا (1990م)، تفسیر القرآن الحکیم (تفسیر المنار)، ج6، بیروت: دار المعرفه.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1375)، اصول کافی، ج2، تهران: اسوه.
- مارودی، علی بن محمد (1966م)، الاحکام السلطانیه، بیروت: دار الفکر.
- مجلسی(علامه)، محمدباقر (1391)، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج1و18و72، قم: دار الکتب الاسلامیه.
- محبی، محمدجعفر (1379)، درآمدی بر تکفیرشناسی، تهران: احسان.
- مراغی، احمدمصطفی (1421ق)، تفسیر المراغی‌، ج2، بیروت: دار الفکر.
- مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، ج4، چ32، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
- نیشابوری، مسلم بن الحجاج (1412ق)، صحیح مسلم، قاهره: دار الحدیث.
- وجدی، محمدفرید (1399ق)، دائره معارف القرن العشرین، ج3، بیروت: دار الفکر.
 
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 13، شماره 24
شهریور 1400
صفحه 199-220

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار