بازپژوهی شرط اسلام قاضی در دعاوی مرتبط با احوال شخصیّه اهل کتاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری فقه مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران (نویسنده مسئول)

2 دانشجو کارشناسی ارشد حقوق خانواده دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

چکیده

منصب قضا از یک سو به واسطه نقش غیرقابل انکاری که در نظم جامعه و اجرای قوانین و حدود الهی دارد، منصبی ویژه و مورد توجه است و از سوی دیگر، تحقّق عدالت اجتماعی اقتضا می‏کند که آحاد افراد جامعه به مناصب اجتماعی دسترسی داشته باشند. بر اساس فقه اسلامی، اهل کتاب می‏توانند در دعاوی مرتبط با احوال شخصیّه که در نظم عمومی اختلالی ایجاد نمی‏کند بر اساس حکم شریعت خود عمل کنند. اصل ۱۳ قانون اساسی هم مشعر به همین معناست؛ در حالی که حاکمیّت اسلامی و ضرورت ‏های اداره جامعه، ملاحظه مسائل بسیاری را ایجاب می‏کند؛ به نظر می ‏رسد ادلّه‏ ای که بر لزوم مسلمان بودن قاضی اقامه شده، مربوط به آن دسته از دعاوی است که طرفین دعوا یا دست کم یکی از آنها مسلمان باشند. این پژوهش با بررسی و نقد ادلّه لزوم اشتراط اسلام در قاضی و تمسّک به برخی از آیات و روایات، امکان به کارگیری رسمی قضات اهل کتاب در سامانه قضاوت حکومت اسلامی را تقویت می‏کند. البته قضاوت ایشان صرفاً به دعاوی مرتبط با احوال شخصیّه که هر دو طرف دعوا اهل کتاب هستند محدود می شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Islamic legal restudy of the validity of Islam in the judge in judging Christian and Jewish cases

نویسندگان [English]

  • Seyed Rasul Mousavi 1
  • Hakimih Safari 2
1 PhD student in Islamic jurisprudence and law of Semnan University
2 MA student at University of Judicial Sciences and Administrative Services
چکیده [English]

Islamic legal restudy of the validity of Islam in the judge in judging Christian and Jewish cases.
Judgment has a special and important role in the realization of social order, law enforcement, and divine commandments. Social justice also requires access to social opportunities for all members of society. According to Islamic jurisprudence, Christians and Jews can practice their jurisprudence in some cases that do not harm public order. Article 13 of the Constitution of the Islamic Republic of Iran states the same thing. The reasons why a judge is required to be a Muslim are related to cases where the parties or at least one of them is a Muslim. This study, by examining and criticizing these reasons and quoting verses and hadiths, considers the judgment of a Jewish and Christian judge in the judicial system of the Islamic government as permissible. Their judgment applies to cases where both parties are Christian or Jewish.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Christian
  • Jewish
  • Islam
  • judge

مراجع

-­ قرآن کریم.
- ابن ادریس حلّی، محمد بن ادریس (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، ج2، چ2، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
- اردبیلی(مقّدس)، احمد بن محمد (بی تا)،  زبده البیان فی أحکام القرآن، تهران، المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریّه.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1415ق)، القضاء و الشهادات، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (۱۴۱۶ق)، فرائد الأصول، ج۲، چ5، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین‌ ‌الدین بن علی (1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج11و13، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
- جوادی آملی، عبدالله (1363)، خمس رسائل، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
- جوادی آملی، عبدالله (۱۳۹۰)، تسنیم، ج۲۲، چ2، قم: اسراء.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1416ق)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج27، قم: مؤسسه آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1414ق)، تذکره الفقهاء، ج۹، قم:  آل البیت (علیهم السلام).
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، قم: اسماعیلیان.
- خمینی(امام)‌، سید روح الله (۱۳۹۰)، ره توشه قضائی - استفتاءات قضایی از محضر حضرت امام خمینی (ره)، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی قضا.
- خمینی(امام)‌، سید روح الله (بی تا)، تحریر الوسیله، ج2، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار إمام خمینی (ره).
- خوئی، سید ابوالقاسم (1418ق)، موسوعه الإمام الخوئی، ج41، قم: مؤسسه إحیاء آثار الامام الخوئی(ره).
- سبحانی تبریزی، جعفر (1418ق)، نظام القضاء و الشهاده فی الشریعه الإسلامیه الغرّاء، ج1، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
- طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1421ق)، العروه الوثقی (محشّی)، ج6، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
- طباطبائی(صاحب ریاض)، سید علی بن محمد (1418ق)، ریاض المسائل فی بیان الأحکام بالدلائل، ج15، قم: آل البیت (علیهم السلام).
- طباطبائی(علامه)، سید محمدحسین (۱۴۰۲ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۵، چ2، لبنان: موسسةه الاعلمی للمطبوعات.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1407ق)، الخلاف، ج4، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
- فاضل لنکرانی، محمد (1391)، قاعده الزام، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(ع).
- فاضل لنکرانی، محمد (1427ق)، تفصیل الشریعه (القضاء و الشهادات)، قم: مرکز فقهی ائمه أطهار(ع).
- فاضل هندی، محمد بن حسن (1416ق)، کشف اللّثام و الابهام عن قواعد الأحکام، ج10، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
- کرکی(محقّق)، علی بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج12، قم: آل البیت (علیهم السلام).
- کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ق)، الکافی، ج۷، چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- مظفّر(علامه)، محمدرضا (1393)، اصول الفقه، چ14، قم: بوستان کتاب.
- مکارم شیرازی، ناصر (1393)، تفسیر نمونه، ج4، چ41، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- موحّدی محبّ، مهدی (۱۳۸۸)، اجتهاد قاضی در نظام قضائی ایران، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، ۱، ۱۲۵-۱۴۵.
- موسوی اردبیلی، سید عبد الکریم (1381)، فقه القضاء، ج۱، قم: دانشگاه مفیدمفید.
- موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا (1426ق)، القضاء و الشهادات، ج1، قم: سید علی حسینی میلانی.
- نجفى(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌، ج27و 40و21، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌.
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 13، شماره 25
آذر 1400
صفحه 473-496

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار