نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران (نویسنده مسئول)

2 دانشیار فقه و حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

توبه در ضمیر خود، مشتمل بر پیامدهایی است که ماحصل آن در نگرش فقهی حقوقی، تأثیر بسزایی دارد. تأثیرگذاری این مفهوم در صیرورت احکام، وابسته به طرق احراز آن می باشد؛ زیرا نمی توان اذعان داشت که به صِرف ادّعای توبه، نتایج این مطلوب حاصل گردد. چالشی که در دست تحلیل است، پردازش به این موضوع است که پس از احراز توبه مرتکب، صلاحیّت بازگشت عدالت در او نمایان می گردد؟ این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است نشان می دهد از آنجا که توبه واقعی، صیرورت در ذات شخص را اقتضا دارد پس می توان بازگشت عدالت شخص را به عنوان اثری مطلوب در هر آن چه عدالت، شرط ضروری آن است، نتیجه گرفت. این صیرورت صفت فسق به عدل، با تبعیّت احکام از مصالح و مفاسد واقعی، تبعیّت حکم از موضوع، قاعده دفع ضرر محتمل، قاعده حسن و قبح عقلی و تبدیل سیّئات به حسنات، به اثبات می رسد. البته بازگشت عدالت و پذیرش ادلّه صیرورت، مشروط به احراز توبه حقیقی از جانب مدّعی توبه می باشد؛ بدین معنا که هر ادّعای توبه ای را نمی توان مشمول آثاری همچون بازگشت عدالت دانست بلکه توبه شخص باید نزد مقامات ذیصلاح، احراز گردد؛ لذا ارائه راهکارهای احراز توبه برای هریک از جرم های ارتکابی، خلأیی قانونی است که واکاوی این مهم، امری الزامی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the strategies for achieving repentance and its effect on justice

نویسندگان [English]

  • Shaghayegh Amerian 1
  • Mohammad Reza Kaykha 2

1 Sistan & Balochestan University

2 Sistan & Baluehestan of University

چکیده [English]

Abstract
Repentance has worldly effects along with otherworldly effects. What has been studied in legal jurisprudential sources as the effect of repentance is exemption from punishment. But can a mere claim of repentance save the offender from punishment? And does repentance, which saves a person from punishment, lead to the return of justice to qualify as a judge or witness, etc.? This descriptive-analytical study shows that since true repentance requires becoming in the essence of the person, then the return of personal justice can be concluded as a desirable effect in whatever justice is a necessary condition. This manifestation of the attribute of immorality to justice is proved by following the rulings from real interests and corruptions, following the ruling from the subject, the rule of repelling possible harm, the rule of good and rational ugliness, and turning evil into good. Of course, the return of justice and the acceptance of the arguments of becoming are conditional on the attainment of true repentance by the claimant of repentance. This means that not every claim of repentance can be considered subject to these worldly effects. Rather, one's repentance must be attained by the competent authorities. Therefore, providing solutions for repentance for each of the crimes committed in Venice in general is one of the features of this article.
Keywords: repentance, becoming, justice, limit, crime, repentance strategy

کلیدواژه‌ها [English]

  • repentance
  • becoming
  • justice
  • limit
  • crime
  • repentance strategy
- قرآن کریم.
-  ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم (1405ق)، لسان العرب، ج9، قم: نشر ادب الحوزه.
- ابن فارس، احمد بن فارس بن زکریّا (1404ق)، معجم مقائیس اللغه، تصحیح: عبدالسلام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- اردبیلی(مقدّس)، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، ج12، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- اسلام پور کریمی، عسکری (1383)، جایگاه توبه و نقش آن در امور کیفری، ماهنامه رواق اندیشه: 39.
- الهام، محمد نبی (1387)، عدالت و موارد اعتبار آن در فقه امامیه، پایان نامه کار شناسی ارشد، تهران، مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی.
- امینی، جهاندار؛ طاهری، محمد علی (1392)، توبه مجرم در فقه مقارن و حقوق جزا، مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، 71. 6-24.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1364)، شرح رسائل، قم: دار القرآن.
-  انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1374)، کتاب المکاسب، قم: دهاقانی.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1414ق)، رسائل فقهیه، تهران: کنگره جهانی شیخ انصاری.
- بهجت، محمدتقی (1426ق)، جامع المسائل، قم: دفتر آیه الله بهجت.
- تبریزی، میرزا جواد (1417ق)، اسس الحدود و التعزیرات، قم: بی نا.
- تویسرکانی، محمد نبی (1413ق)، لئالی الاخبار،ج5، قم: ایران.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج1، قم: مؤسسه گنج عرفان.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1416ق)، تمهید القواعد، قم: ایران.
- جزائری، ابوبکر جابر  (1402ق)، منهاج المسلم، بیروت: دار الجیل.
- جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1394)، ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1416ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- حسنی، علیرضا (1378)، توبه در قرآن و سنّت، تهران: رایزن.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1388)، کشف المداد فی شرح تجدید الاعتقاد، قم: مؤسسه امام صادق(ع) .
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1413)، قواعد الاحکام، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(فاضل مقداد)، مقداد بن عبدالله سیوری (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1409ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تهران: استقلال.
- خراسانی(آخوند)، محمدکاظم  (1412ق)، کفایه الاصول، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1408ق)، تحریر الوسیله، قم: اسماعیلیان.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1367)، أجود التقریرات، تهران: مصطفوی.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1417ق)، الاجتهاد و التقلید، ج2، قم: انصاریان.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1422ق)، مبانی تکمله المنهاج، قم: مؤسسه احیاء آثارالامام الخوئی(ره).
- داوریار، محمدعلی (1384)، توبه و سقوط مجازات ها، فصلنامه مطالعات اسلامی، 67، 1150-132.
- درویش، محی الدین (1428ق)، اعراب القرآن، بیروت: دار الارشاد.
- دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت نامه، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- رازی، فخر الدین (1412ق)، المحصول فی علم الاصول، بیروت: مؤسسه الرساله.
- راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد (1404ق)، المفردات، تهران: کتاب.
- رحیمیان، سعید (1374)، روش کشف ملاک و نقش آن در تغییر احکام، تهران: کنگره امام خمینی(ره).
- رستمی غازانی، امید؛ واعظی، رضا  (1394)، توبه و نقش آن در سقوط مجازات تبعی، ماهنامه دادرسی، 110، 58-65.
- زراعت، عباس (1386)، حقوق جزای عمومی، ج1، تهران: ققنوس.
- شاطبی، ابراهیم بن موسی (1417)، الموافقات، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- صادق البلعید (1385)، القران و التشریع، بیروت- لبنان: دار المفید.
- صادقی، محمدهادی (1373)، سیاست جنایی اسلام، رساله دکتری دانشگاه تربیت مدرس.
- صدوق(شیخ)، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمّی (1406ق)، فقه الرضا، مشهد: المؤتمر العالمی.
- صدوق(شیخ)، محمد بن علی محمد بن علی بن بابویه قمّی، 1415، المقنع، بی جا: مؤسسه امام هادی(ع).
- طباطبائی حکیم، سید محسن (1404ق)، مستمسک العروه الوثقی، قم: کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی(ره).
- طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1421)، العروه الوثقی، قم: اسماعیلیان.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن  (1417ق)، کتاب الخلاف، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387، المسبوط، تهران : ایران.
- عابدیان، میر حسن (1381)، عوامل مؤثر در تغییر حکم، فصلنامه علمی پژوهشی متین، 15و16، 105-138.
- عاملی(شهید اول)، محمد بن مکّی (بی تا)، القواعد و الفوائد، قم: مکتبه المفید.
- علم الهدی، سید مرتضی (1346)، الذریعه الی اصول الشریعه، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- عیسی زاده، سید مسعود؛ ناصری مقدم، حسین؛ گواهی، زهرا (1399)، عدم شرطیت توبه در عفو یا اجرای حد در اقرار بزهکار، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 22، 211-232.
- فیض الاسلام اصفهانی، علینقی (1365)، شرح نهج البلاغه، تهران: سپهر.
- فیومی، احمد بن محمد (بی تا)، المصباح المنیر، قم: دار الرضی.
- قرائتی، محسن (1383)، تفسیر نور، ج6، تهران: مرکز درس هایی از قرآن.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1362)، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- لنکرانی، محمد فاضل (1427)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، قم: کتاب حدود.
- مجلسی(علامه)، محمدباقر (1403ق)، بحار الانوار الجامعه لدرر أخبار الائمه الأطهار، ج68، بیروت: مؤسسه الوفاء.
- محقق داماد، سید مصطفی (1397)، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- مرعشی شوشتری، سید محمد حسن (1375)، توبه و نقش آن در سقوط مجازات از دیدگاه حقوق جزای اسلامی، فصلنامه حقوق قضایی، 3. 1-36.
- مصطفوی، حسن (1402ق)، التحقیق فی کلمات القرآن، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- مطهری، مرتضی (1374)، مجموعه آثار، ج3، تهران: صدرا.
- مفید(شیخ)، محمد بن محمد بن نعمان (1410ق)، القمنعه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- موسوی بجنوردی، سید حسن (1413ق)، القواعد الفقهیه، ج7، قم: اسماعیلیان.
- موسوی بجنوردی، سید محمد (1384)، فقه تطبیقی (بخش جزا)، تهران: سمت.
- موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا (1410ق)، القضاء، ج1، قم: دار القرآن.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1374)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج13، قم: دار الکتب الاسلامیه.
- نجم آبادی، ابوالفضل (1421ق)، رسائل فقهیه، قم: مؤسسه معارف امام رضا(ع).