اهداف نظام دادرسی کیفری، چشم‌اندازی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

در هر نظام حقوقی، نظام­ دادرسی کیفری دارای اهدف روشنی است. در نظام حقوقی ایران، با توجه به متأثر بودن این نظام از آموزه­های مذهبی و التفات به اقتضائات بومی و شرایط بزهکاری در جامعه دارای اهدافی از قبیل تأمین عدالت، تحقق اصل حاکمیّت قانون و شرع، برقراری امنیّت، وصول به اصلاح و درمان و ترمیم خسارات های وارد بر بزه دیده است. پیداست که برخی از این اهداف همانند عدالت، بر سایر اهداف تقدّم رتبی دارد.  با نگاهی به مبانی نظام حقوق اسلامی مشخّص است که نمی توان از هدف واحد برای دادرسی کیفری سخن به میان آورد، بلکه طیفی از اهداف متنوع را می توان در نظر گرفت. در این میان، وصول به اهداف مورد نظر شریعت نیز از جمله اهداف اصلی نظام دادرسی کیفری در ایران است. کامیابی یا ناکامی این نظام را باید در پرتو اهداف یاد شده تبیین و مشخص کرد.
در این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی تلاش شده است که اهداف گوناگون نظام دادرسی کیفری با تأکید بر آموزه ­های اسلامی تبیین و مشخّص شود. تأمین اهداف یاد شده، موجب برقراری امنیّت در جامعه و تحقّق اصل حاکمیّت قانون و پیشگیری از هرج و مرج در جامعه می­شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Objectives of the criminal justice system, Islamic perspective

نویسنده [English]

  • Gholam Hassan Kooshki
Assistant Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Allameh Tabataba ’i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract: In any legal system, the criminal justice system has clear goals. In the Iranian legal system, due to the influence of this system from religious teachings and attention to indigenous needs and delinquent conditions in society, it has goals such as providing justice, realizing the rule of law, establishing security, receiving reform and treatment, and Repair of damages to the victim. It is clear that some of these goals, like justice, take precedence over others. Looking at the basics of the Islamic legal system, it is clear that we can not talk about a single goal for criminal proceedings, but a range of different goals can be considered. In the meantime, achieving the goals of Sharia is one of the main goals of the criminal justice system in Iran. The success or failure of this system must be explained in the light of the above objectives.
In this article, with a descriptive-analytical method, an attempt has been made to explain the various goals of the criminal justice system with an emphasis on Islamic teachings. Achieving these goals will lead to the establishment of security in society and the realization of the principle of the rule of law and the prevention of chaos in society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Objectives of the criminal justice system
  • justice
  • rule of law
  • security
  • restorative justice
- قرآن کریم.
- آشوری، محمد (۱۳۹۷)، آئین دادرسی کیفری، ج۱، چ۲۰، تهران: سمت.
- افصلی، سیروس؛ زراعت، عباس؛ شکرچی­زاده، محسن (۱۴۰۰)، الگوی میانجی­گری کیفری در دادرسی بزه­دیده - بزهکار محور در نظام حقوقی ایران و اسلام، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، ۱۳، 7-38.
- حکمت نیا، محمود (۱۳۸۱)،  تبیین نظریه «منطقه الفراغ»، مجله اقتصاد اسلامی، ۸، ۱07-120.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (۱۳۶۸)، تبصره المتعلّمین، تهران: فقیه.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (۱۴۰۸ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج۴، چ۲، قم: اسماعیلیان.
- ساکت، محمدحسین  (۱۳۸۲)، دادرسی در حقوق اسلامی، سرشت و سرگذشت نهاد دادرسی و سازمان های وابسته از آغاز تا سده ی سیزدهم هجری، تهران: میزان.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن­ حسن (۱۳۹۳)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج8، تهران: المکتبه المرتضویه.
- فخار طوسی، جواد (۱۳۹۱)، حقوق متهمان (بررسی فقهی- حقوقی)، تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
- فرح­زادی، علی­اکبر (۱۳۷۹)، معرفی اجمالی اصول بنیادین در دادرسی اسلامی، دیدگاه ­های حقوقی، ۱۹، 37-80.
- قپانچی، حسام؛ دانش ناری، حمیدرضا (۱۳۹۱)،  الگوهای دوگانه فرآیند کیفری « کنترل جرم» و « دادرسی منصفانه»، آموزه های حقوق کیفری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 4، 167-184.
- گسن، رمون (۱۳۸۵)، ملاحظه­هایی درباره هدف آئین دادرسی کیفری، ترجمه: شهرام ابراهیمی، مجله حقوقی دادگستری، ۵۶ و ۵۷، ۳33-348.
- مجلسی(علامه)، محمدباقر (۱۴۰۳ق)، بحار الانوار الجامعه لدرر أخبار الائمه الأطهار، ج101، چ۳، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- مطهری، مرتضی (۱۳۹۸)، عدل الهی، چ۵۲، تهران: صدرا.
- مکارم شیرازی، ناصر (۱۴۲۷ق)، دائره المعارف فقه مقارن، قم: مدرسه امام علی­ابن ابی طالب (ع).
- نجفی ابرندآبادی، علی حسین؛ شادمان­فر، محمدرضا؛ توجهی، عبدالعلی (۱۳۸۷)، اصلاح ذات­البین و نظریه عدالت ترمیمی، مجله مدرس علوم انسانی، ۵۸، ۱22-193.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (بی­تا)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج۴۲، چ۷، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- نوبهار، رحیم (۱۳۸۹)، اصل قضایی بودن مجازات­ها، تحلیل فقهی حق بر محاکمه عادلانه، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش های حقوقی شهر دانش.
- هاشمی، سید محمد (۱۳۸۴)، حقوق بشر و آزادی­های سیاسی، تهران: میزان.
- هدایتی، محمدعلی (۱۳۲۲)، آئین دادرسی کیفری، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- یوسفی، ایمان (۱۳۹۲)، تحقیقات مقدماتی در آئین دادرسی کیفری ایران، کامن لا، رومی ژرمنی، تهران: جاودانه.
- Gaston Stefani, Georges Levasseur, Bernard Bouloc    (2015), 25 édition, Procédure pénale, Paris: Dalloz.
- Michael Asimow (2007), Popular Culture and the Adversary System, Loyola of Los Angeles Law Review,651-684.
- Kent Roach (1999), Four Models of the Crimial Process. Journal of Criminal Law and Criminology. Volume 89, Issue 2 Winter, 671-716.