نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

امنیت قضایی را می توان به معنای وجود سازمان قضایی دانست که دادخواهی عادلانه را برای عموم شهروندان تضمین کرده به نحوی که مردم دغدغه پایمال شدن حقوق خویش در رجوع به مراکز دادرسی را نداشته باشند. تحقق این مفهوم وابسته به وجود عناصر بسیاری درون سازمان قضایی است که می توان استقلال قضایی را اهم آنها دانست. استقلال قضایی را نیز باید در دو ساحت محقق ساخت؛ نخست استقلال دستگاه قضایی و دوم استقلال قاضی. نوشتار حاضر برای نخستین بار رابطه تحقق امنیت قضایی و استقلال ساختاری و اداری قوه قضاییه را از منظر حقوق اسلامی مورد بررسی قرار داده است. این تحقیق نشان می دهد که استقلال سازمان قضایی به عنوان یکی از شاخص های اساسی امنیت قضایی گرچه به سبب عدم وجود موضوع در عصر معصومان صریحا موضوع احکام شرعی قرار نگرفته است، لکن اهداف دادرسی در شریعت اسلامی، در زمان ما مقتضی تحقق استقلال قوه قضاییه است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Independence of the judicial structure as an essential tool in achieving judicial security in the Islamic judicial model

نویسندگان [English]

  • Ehsan Ahangari 1
  • Masoud Jahandoost Dalenjan 2

1 Imam Sadegh (AS) University

2 Phd Student of Tehran University

چکیده [English]

Judicial security can be understood as the existence of a judicial organization that guarantees a fair trial for the general public so that people do not have to worry about their rights being violated in court. The realization of this concept depends on the existence of many elements within the judicial organization, the most important of which is judicial independence. Judicial independence must also be achieved in two areas; The first is the independence of the judiciary and the second is the independence of the judge. The present article examines for the first time the relationship between the realization of judicial security and the structural and administrative independence of the judiciary from the perspective of Islamic law. This study shows that the independence of the judiciary as one of the basic indicators of judicial security, although due to the absence of the issue in the age of the Innocents has not been explicitly the subject of Islamic law, but the goals of Islamic law in our time are appropriate to achieve independence. It is the judiciary.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Judicial Security
  • Independence of Judiciary
  • Judge
  • Separation of Powers
  • Islamic Judiciary
- قرآن کریم.
- آقائی، سید مرتضی؛ دانشور ثانی، رضا؛ داداش نژاد دلشاد، داوود (1398)، ادله فقهی قاعده «لا شفاعه فی الحد» و امکان سنجی آن در قانون مجازات اسلامی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 21، 7-30.
- ابراهیم حسن، علی (1962)، النظم الاسلامیه، قاهره: مکتبه النهضه المصریه.
- ابن‏ حنبل، احمد بن محمد (1429ق)، مسند الامام احمد بن حنبل، ج4، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ابن ‏خلدون (1353)، مقدمه، ج1، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- ابن ‏خنین، عبدالله‏ بن‏ محمد (1429ق)، الفتوی فی الشریعه الاسلامیه، بی جا: مکتبه العبیکان.
- ابن فارس، احمد (1404ق)، معجم مقاییس اللغه، ج1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
- ابویوسف، یعقوب بن ابراهیم (1399ق)، کتاب الخراج، بیروت: دار المعرفه.
- الزحیلی، وهبه (1405ق)، الفقه الاسلامی و ادلته، ج6، دمشق: دار الفکر.
- امیری، محسن و ویژه، محمدرضا (1399)، اصول بنیادین‌ ناظر بر تضمین استقلال قضائی در نظام حقوقی ایران با نگاهی به حقوق فرانسه، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، 18، 3، 1-26.
- بوزان، باری (1387)، مردم، دولت ها و هراس، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- جاحظ، عمرو بن عثمان (1422ق)، التاج فی اخلاق الملوک، قاهره: المطبعه الامیریه.
- جعفری‏ لنگرودی، محمدجعفر (1386)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج1، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- حبیب‌زاده، محمدجعفر, کرامت، قاسم؛ شهبازی‌نیا، مرتضی (1389)، استقلال قضائی در نظام حقوقی ایران با مطالعه تطبیقی، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، 70، 23-51.
- حرّ عاملی، محمد بن‏ حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج27، قم: مؤسسه آل‏البیت.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن ‏حسن (1408ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- حمیری، عبدالله بن جعفر (1413ق)، قرب الإسناد، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- رجبی، عبدالله؛ کریمیان، اسماعیل (1389)، مسند قضا و استقلال قضائی، پژوهشنامه حقوقی، 1، 73-93.
- روحانی، حسن (1390)، نقش امنیّت قضائی در امنیّت اجتماعی، مجموعه مقالات امنیّت قضائی، تهران: نشر مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
- زراعت، عباس (1382)، اصول آیین دادرسی کیفری ایران، تهران: مجد.
- زیدان، عبدالکریم (1404ق)، نظام القضاء فی الشریعه الاسلامیه، بغداد: مطبعه العانی.
- ساکت، محمد حسین (1365)، نهاد دادرسی در اسلام، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
- سبحانی تبریزی، جعفر (1418ق)، نظام القضاء و الشهاده فی الشریعه الاسلامیه الغراء، ج1، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
- صادقیان، سید جلال (1382)، درآمدی بر امنیّت و ابعاد و گستره آن، دانش انتظامی، 16، 54-75.
- صدوق(شیخ)، محمد بن‏ علی‏ بن‏ حسین بن بابویه قمّی (1413ق)، من لایحضره الفقیه، ج4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- صدوق(شیخ)، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمّی(1386ق)، علل الشرائع، ج2، قم: کتابفروشی داوری.
- صیمری، مفلح ‏بن ‏حسن (1420ق)، غایه المرام فی شرح شرائع الاسلام، ج4، بیروت: دار الهادی.
- طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1409ق)، العروه الوثقی فیما تعم به البلوی، ج1، بیروت: مؤسسه الأعلمی.
- طبری، محمد بن‏ جریر (1422ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج6، بیروت: مرکز البحوث و الدراسات العربیه و الاسلامیه بدار هجر.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن‏ حسن (1387ق)، المبسوط فی الفقه الامامیه، ج8، تهران: المکتبه المرتضویه.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب الأحکام، ج6، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- عاملی(شهید اول)، محمد بن مکّی (بی تا)، القواعد و الفوائد، ج1، قم: کتابفروشی مفید.
- علیدوست، ابوالقاسم (1394)، ماهیت و چیستی شناسی «فقه امنیّت» و «فقه امنیّتی»، حکومت اسلامی، 78، 5-26.
- عمید زنجانی، عباسعلی (1373)، فقه سیاسی، ج1، تهران: امیرکبیر.
- قرطبی، محمد بن‏ احمد (1427ق)، الجامع لاحکام القرآن، ج3، بیروت: مؤسسه الرساله.
- کاشف الغطاء، جعفر بن خضر (1422ق)، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء، ج4، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
- کلینی، محمد‏ بن‏ یعقوب (1407ق)، الکافی، ج7، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1429ق)، الکافی، ج9، قم: دار الحدیث.
- کندی مصری، ابویوسف عمر (1912م)، کتاب الولاه و کتاب القضاه، لندن: بریل.
- لارکینز، کریستوفر (1381)، تحلیلی مفهومی و نظری؛ استقلال قضائی و مردمی شدن، ترجمه محمدحسین زارعی، مجله راهبرد، 25، 217-241.
- متز، آدام (1387)، الحضاره الاسلامیه فی القران الرابع الهجری او عصر النهضه فی الاسلام، ترجمه عربی محمدعبدالهادی ابوریده، ج2، بیروت: دار الکتاب العربی.
- محقق داماد، سید مصطفی (1390)، عناصر اصلی امنیّت قضائی، در مجموعه مقالات امنیّت قضائی، تهران: نشر مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
- منتظری نجف آبادی، حسینعلی (1409ق)، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، ج2، قم: تفکّر.
- نراقی، ملا احمد (1415ق)، مستند الشیعه، ج17، قم: مؤسسه آل‏البیت علیهم السلام.
- نوروزی، کامبیز (1379)، امنیّت قضائی و سازمان قضا در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، 10، 67-81.
-نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج41، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-Barak, Aharon (2006), The Judge in a Democracy, Princeton: Princeton University Press.
Ely JH. (1980), Democracy and Distrust: A Theory of Judicial Review, Cambridge, MA: Harvard Univ.
-Helmke, Gretchen and Rosenbluth, Frances (2009), Regimes and the Rule of Law: Judicial Independence in Comparative Perspective, Annu. Rev. Polit. Sci, The Annual Review of Political Science, online at: polisci.annualreviews.org.
-Karlan, Palela. S. (1999), Two concepts of judicial independence, Southern California Law Review, 72.
-Linton, Suzannah (2006), Safeguarding the Independence and Impartiality of the Cambodian Extraordinary Chambers, Journal of International Criminal Justice, 4.
-Raz, Joseph (1977), The rule of Law and its Virtue, 93 Law Quarterly Review, 93.
-Tobin, Robert W. (1999), Creating the Judicial Branch: The Unfinished Reform, Williamsburg: National Center for State Courts.
-Valois, Martine (2013), The Function of Judicial Independence in Modern Legal Systems: Preserving the Boundaries of Law, in “On Judicial and Quasi-Judicial Independence”, 58.
-Woodhouse, Diana (2007), United Kingdom: The Constitutional Reform Act 2005- Defending Judicial Independence the English Way, I.CON, Oxford University Press and New York University School of Law, 1.