آسیب شناسی شرایط شهادت شهود با رویکرد مدیریّت تعارض منافع در قضای اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری حقوق خصوصی از دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

تعارض منافع عبارت از وضعیّتی است که در آن یک شخص که مسئول حمایت از منافع دیگران (منفعت اولیه) است قادر به اتّخاذ تصمیماتی است که آثار این تصمیمات، دامنگیر دیگران می گردد؛ لیکن به دلیل وجود منافع شخصی، بیم آن وجود دارد که تصمیم­گیرنده، منافع شخصی خود (منفعت ثانویّه) را بر منافع دیگران مقدّم بدارد. وجود تعارض منافع برای شاهد، وی را در مظانّ اتّهام قرار داده و اعتبار شهادت وی را مخدوش می­ نماید؛ به همین دلیل لازم است موارد تعارض منافع شاهد به درستی تبیین شود تا ضمن حفظ اعتبار این دلیل اثباتی مهمّ در نظام حقوقی، زمینه جرح بی ­مورد شهود نیز محدود گردد؛ بنابراین لازم است به این پرسش پاسخ داده شود که در نظام حقوقی ایران، چه راهکارهایی برای مدیریّت تعارض منافع شهود پیش­ بینی شده و راهکارهای پیش ­بینی شده، در چه مورادی دارای نقص بوده و نیازمند اصلاح هستند؟ در نوشتار حاضر، مواضع تعارض منافع شاهد مطرح شده و موضع نظام حقوقی ایران در خصوص هر مورد نقد و بررسی شده و این نتیجه به دست آمد که اولاً، قانونگذار مواضع تعارض منافع را به طور کامل تبیین ننموده و لازم است مواضع مغفول مانده در نظام حقوقی ما تبیین شود و ثانیاً، در مواردی که قانونگذار به اصل موضوع تعارض منافع، توجه نموده، عملکرد وی در زمینه نحوه بیان ممنوعیّت، قابل نقد بوده و نیازمند اصلاح است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Pathology of witness testimony conditions with a conflict of interest management approach in Islamic jurisprudence

نویسنده [English]

  • Saeed Siahbidi Kermanshahi
PhD in private law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran and lecturer
چکیده [English]

Conflict of interest is a situation in which a person who is responsible for protecting the interests of others (primary benefit) is able to make decisions that the consequences of these decisions affect others; But because of personal interests, there is a fear that the decision maker will put his personal interests (secondary interest) before the interests of others. The existence of a conflict of interest for the witness makes him a suspect and distorts the validity of his testimony; For this reason, it is necessary to properly explain the cases of conflict of interest of the witness in order to maintain the validity of this important positive reason in the legal system, and also to limit the grounds for unnecessary injury to witnesses; Therefore, it is necessary to answer the question that in the Iranian legal system, what strategies are envisaged for managing the conflict of interests of witnesses? And in what cases are the envisaged solutions defective and need to be corrected? In the present article, the positions of conflict of interest of the witness are presented and the position of the Iranian legal system in each case is reviewed and it was concluded that firstly, the legislator did not fully explain the positions of conflict of interest and it is necessary to ignore the positions of the system. Explain our rights, and secondly, in cases where the legislator has paid attention to the principle of conflict of interest, his performance in the manner of expressing the prohibition can be criticized and needs to be corrected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Witness
  • Conflict of Interest
  • beneficiary
  • Impartiality

مراجع

- قرآن کریم.
- ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابن حمزه طوسی، محمد بن على بن حمزه (1408ق)، الوسیله إلى نیل الفضیله، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشى نجفى(ره).
- ابن فهد حلّی، احمد بن محمد اسدى (1407ق)، المهذّب البارع فی شرح المختصر النافع، ج4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- اکرمی، روح الله (1399)، رجوع از شهادت پس از صدور حکم کیفری در فقه امامیّه و حقوق ایران، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 23، 35-66.
- امامى، سید حسن (بی ­تا)، حقوق مدنى، ج 6، تهران: اسلامیه.
- توحیدی، احمدرضا؛ رشیدی، مهناز (1395)، استقلال و بی­طرفی قضایی در نظام کیفری بین المللی، مجله حقوقی دادگستری، 95، 11-32.
- جبعی عاملى(شهید ثانى)، زین الدین بن على (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ج14، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1387)، ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جمعی از نویسندگان زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى (1426ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج2، قم: مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام.
- حلبى(ابن زهره)، حمزه بن على (1417ق)، غنیه النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
- حلبى(ابو الصلاح)، تقى الدین بن نجم الدین (1403ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان: کتابخانه عمومى امام امیرالمؤمنین علیه السلام.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1413ق)، مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه، ج8، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف بن مطهّر اسدى (1410ق)، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّى(محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، قم: اسماعیلیان.
- خالقی، علی (1393)، نکته­ها در قانون آئین دادرسی کیفری، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش های حقوقی شهر دانش.
- خمینى(امام)، سید روح اللّه (1425ق)، تحریر الوسیله، ترجمه: علی اسلامی، ج4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خمینى(امام)، سید روح اللّه (بی ­تا)، تحریر الوسیله، ج2، قم: دار العلم.
- زینالو، مهدی؛ علی احمدی، علیرضا؛ نریمان، سعید (1398)، بررسی عوامل بروز تعارض منافع در نمایندگان مجلس شورای اسلامی، فصلنامه سیاستگذاری عمومی، 2، 99-117.
- سیاه بیدی کرمانشاهی، سعید (1400)، بررسی تعارض منافع مقامات قضایی، فصلنامه دانش حقوق عمومی، 32، 19-46.
- سیاه بیدی کرمانشاهی، سعید (1399)، تعارض منافع در حقوق خصوصی: سامان­دهی نظریه عمومی، رساله دکتری، تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
- سیورى حلّى(فاضل مقداد)، مقداد بن عبد اللّه (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج4، قم: کتابخانه آیه الله الغظمی مرعشى نجفى(ره).
- شمس، عبدالله (1389)، آئین دادرسی مدنی دوره پیشرفته، ج3، تهران: درّاک.
- صادقیان ندوشن، مهرداد؛ باقری، محمود (1395)، تعارض منافع ذینفعان شرکت ها و راهکارهای حلّ آن، پژوهش ­های حقوق تطبیقی، 3، 136-163.
- صدوق(شیخ)، محمّد بن على بن بابویه قمّی (1418ق)، الهدایه فی الأصول و الفروع، قم: مؤسسه امام هادى علیه السلام.
- صدوق(شیخ)، محمّد بن على بن بابویه قمّی (1415ق)، المقنع، قم: مؤسسه امام هادى علیه السلام.
- صدوق(شیخ)، محمّد بن على بن بابویه قمّی (1413ق)، من لایحضره الفقیه، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- صدوق(شیخ)، محمّد بن على بن بابویه قمّی (1403ق)، معانی الأخبار، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طرابلسى (قاضى ابن برّاج)، عبد العزیز بن برّاج (1406ق)، المهذّب، ج 2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب الأحکام، ج6، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1400ق)، النهایه فی مجرّد الفقه و الفتاوى، بیروت: دار الکتاب العربی.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1390ق)، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، ج3، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- عاملى(شهید اول)، محمد بن مکّى (1417ق)، الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیةه، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عبد الرحمان، محمود (بی ­تا)، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیّه، ج3، بی ­جا: بی ­نا.
- فاضل آبى، حسن بن ابىطالب (1417ق)، کشف الرموز فی شرح المختصر النافع، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- کاتوزیان، ناصر (1392)، اثبات و دلیل اثبات، ج2، تهران: میزان.
- کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، ج7، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- کیدرى، قطب الدین محمد بن حسین (1416ق)، إصباح الشیعه بمصباح الشریعه، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
- لنکرانى، محمد فاضل موحدى (1420ق)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله - القضاء و الشهادات، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام.
- میلانی­فر، علیرضا؛ آخوندی، محمدمهدی؛ پایکارزاده، پروانه؛ لاریجانی، باقر (1390)، ارزیابی حقوقی تعارض منافع در حقوق نظام سلامت ایران، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، 1، 1-16.
-Davids, Cindy (2008), Conflict of Interest in Policing: Problems, Practices, and Principles, Institute of Criminology.
-Field, Marilyn J., Lo, Bernard (2009), Conflict of Interest in Medical Research, Education, and Practice, National Academies Press.
 
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 13، شماره 25
آذر 1400
صفحه 313-338

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار