بررسی تطبیقی خیار تدلیس با خیار عیب و خیار تخلّف از وصف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی گروه حقوق، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

10.22075/feqh.2023.28895.3431

چکیده

تدلیس به معنای فریبکاری، با پوشیده ماندن عیب یا اظهار صفت کمالی مفقود، نسبت به مورد قرارداد، تحقّق می یابد. در عین حال، خیار عیب و خیار تخلّف از وصف نیز به ترتیب به واسطه عیب موجود و تخلّف از وصف مشروط موضوعیّت پیدا می کنند. وجود این وجه اشتراک چه بسا تمییز خیارات مذکور را در موارد مشابه، دشوار و در اجرای احکام با اشتباه مواجه کند. مع الوصف، غالب حقوقدانان با دخیل دانستن عنصر قصد و عمد در تحقّق تدلیس، آن را از خیار عیب و تخلّف از وصف تمییز داده و رابطه بین آنها را عموم و خصوص من وجه دانسته اند. لکن با عنایت به منابع فقهی به نظر می رسد چنین دیدگاهی با هدف شرع مقدّس از  بنیانگذاری  خیارات جهت تدارک ضرر و زیان وارده تعارض داشته و در برخی مواقع، منجرّ به عدم تدارک خسارات طرف متضرّر خواهد شد. لذا در راستای تأمین غرض شارع در لزوم جبران ضرر و زیان طرف زیان دیده، بر آن شدیم ماهیّت، آثار و احکام هر کدام از خیارات مذکور را مورد بررسی قرار داده تا بتوانیم رابطه و احیانا تفاوت بین آنها را به طور دقیق تبین نمائیم.    

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Option of Fraud with the Option of Defect and the Option of Breach of Description

نویسندگان [English]

  • mohaddeseh Safarkhani 1
  • Mehdi Salehi 2
  • Reza Nikkhah Sarnaghi 2
1 Member of the Faculty of Law, Urmia Branch, Islamic Azad University, Urmia, Iran: (Corresponding Author)
2 Assistant Professor of Jurisprudence and Islamic Law Department, Urmia University, Urmia, Iran.
چکیده [English]

: Fraud (Tadlīs) refers to deceit that occurs when a defect is concealed, or a non-existent perfection is attributed to the subject of a contract. At the same time, the option of defect and the option of breach of description arise due to the presence of an existing defect and a failure to fulfill the agreed-upon description, respectively. This shared characteristic might make distinguishing between these options in similar cases difficult and lead to errors in the application of the relevant legal rules. However, most legal scholars distinguish fraud from the option of defect and the option of breach of description by considering the element of intent and willful deception, treating the relationship between them as one of generality and specificity from a particular perspective. Nonetheless, from a jurisprudential perspective, such a view seems to conflict with the purpose of the Sharia in establishing options to compensate for the damage caused, and in some cases, it may result in the failure to compensate the harmed party. Therefore, in order to fulfill the Sharia’s objective of ensuring compensation for the injured party, we have sought to examine the nature, effects, and rules of each of the mentioned options in order to accurately explain the relationship and possible differences between them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fraud
  • concealment of defect
  • breach of description
  • right of rescission
  • compensation for damage
- آذرنوش، آذرتاش (1391)، فرهنگ معاصر عربی _ فارسی، چ14، تهران: نی.
-  انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1388)، کتاب المکاسب، ج9 و10، قم: دار العلم.
- ابن ادریس حلّى، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، ج2، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- اکرمی، روح اله (1399)، اثبات رکن روانی جرم عمدی در فقه اسلامی و حقوق ایالات متحدّه آمریکا، فصلنامه علمی پژوهشی حقوق اسلامی، 66، 103-127.
- امامی، سید حسن (1368)، حقوق مدنی، ج1و4، تهران: اسلامیه.
- بحرانى(آل عصفور)، یوسف بن احمد (1405ق)، الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطّاهره،  ج19، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- بهجت فومنى، محمدتقى (1428ق)، استفتاءات، ج2، قم: دفتر حضرت آیه الله بهجت.
- تبریزى، میرزا جواد بن على(1426ق)، منهاج الصالحین، ج2، قم: مجمع الإمام المهدی(ع).
- جبعی عاملى(شهید ثانی)، زین الدین بن على (1410ق)، الرّوضه البهیّه فی شرح اللّمعه الدمشقیه، ج3و5، قم: داورى.
- جبعی عاملى(شهید ثانی)، زین الدین بن على (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ج3، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.     
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1393)، ترمینولوژی حقوق، چ6، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1386)، حقوق خانواده، چ4، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- حلّى(محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، چ2، قم: اسماعیلیان.
- خمینى(امام)، سید روح اللّه (1422ق)، استفتاءات، ج3، چ5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- سعدی ابوحبیب (1408ق)، القاموس الفقهی، چ2، دمشق: دار الفکر.
- شهیدی، مهدی (1388)، حقوق مدنی6، چ6، تهران: مجد.
- صدوق(شیخ)، محمّد بن على بن حسین بن بابویه قمی (1409ق)، من لایحضره الفقیه، ج5، ترجمه علی اکبر غفارى، تهران: صدوق.
- صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله (1387)، مختصر حقوق خانواده، چ15، تهران: میزان.
- صفرخانی، محدثه؛ صالحی، سید مهدی؛ نیکخواه سرنقی، رضا (1399)، تدلیس در عقد نکاح با تاکید بر مصادیق جدید آن در پرتو پیشرفت های علمی و پزشکی، مجله مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 12، 210-181.
- عاملی(شهید اول)، محمد بن مکّی (1410ق)، اللمعه الدمشقیه، قم: دار الفکر.
- کاتوزیان، ناصر (1375)، دوره مقدماتی حقوق مدنی(خانواده)، تهران: یلدا.
- کاتوزیان، ناصر (1392)، اعمال حقوقی، چ8، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1393)، قواعد عمومی قراردادها، ج5، چ 8، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کرکى(محقّق ثانى)، علی بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج4و12و13، چ2، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- کلینى، محمد بن یعقوب (1429ق)، الکافی، ج10، قم: دار الحدیث.
- محمود، عبد الرحمان، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیه، ج1، بی جا: بی نا.
- مرتاضی احمد؛ نژاد سالاریه، محجوبه (1395)، اثر حسن نیّت در ثبوت خیار تدلیس در نکاح، مجله مطالعات جنسیّت و خانواده، 7، 67-35.
- معلوف، لوئیس (1382)، المنجد، ترجمه: محمد بندرریگی، ج4، تهران: ایران.
- معین، محمد (1384)، فرهنگ معین، چ7، تهران: معین.
- مکارم شیرازی، ناصر (1424ق)، کتاب النکاح، ج4و5، قم: مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام.
- موسوی بجنوردی، سید محمد (1387)، اندیشه های حقوقی(2)، تهران: مجد.