مبانی فقهی حقوقی بهداشت فردی و اجتماعی در پرتو بروز بیماری های نوظهور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد دامغان، دانشگاه آزاد اسلامی، دامغان، ایران.

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دامغان، ایران

3 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دامغان، ایران

چکیده

تمامی افراد جامعه نسبت به یکدیگر مسئولیّت به احتیاط داشته و بایستی در زمان شیوع بیماری ­های واگیردار بهداشت فردی و اجتماعی را رعایت نمایند تا باعث انتقال و گسترش آن به دیگری و سایر افراد جامعه نگردد. بررسی حکم فقهی و حقوقی عدم رعایت بهداشت در برابر بیماری ­های واگیر نوظهور و ضمان و مسئولیّت کیفری انتقال­دهنده آن از اهمیّت بسزایی برخوردار است. عدم رعایت بهداشت فردی و اجتماعی در برابر بیماری­ های مختلف از جمله بیماری های نوظهور بر اساس قاعده حرمت اضرار به نفس، قاعده وجوب دفع ضرر محتمل، وجوب حفظ جان، قاعده نفی ضرر و قاعده حفظ نظام و اصل احتیاط حرام و ممنوع می­باشد. همچنین انتقال­دهنده بیماری­های واگیردارو نوظهور واگیردار بر اساس قاعده اتلاف، قاعده تسبیب، قاعده احترام، قاعده نفی اضرار، قاعده تعهّد ایمنی و قاعده تعهّد به ایمنی مراقبت متعارف ضامن می­باشد و قصاص انتقال ­دهنده بیماری در صورت فوت دریافت­کننده منتفی بوده، زیرا در قتل عمد، مباشرت و غالبی بودن کشندگی فعل شرط می­باشد، در صورتی که این دو در اینجا محلّ اشکال واقع شده است. همچنین بر اساس برخی از قواعد فوق­ الذکر و پروتکل­ های بین­المللی و آئین ­نامه ­های بهداشتی، هرگونه عمل و یا ترک فعل و بی­مبالاتی و سهل­انگاری که در نتیجه بروز و شیوع بیماری ­های مختلف باعث ایراد صدمه و آسیب به محیط زیست اعم از آلودگی آب، خاک، هوا و دریا گردد ممنوع و موجب ضمان می­باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Fiqh-legal foundations of personal and social health with emphasis on emerging diseases

نویسندگان [English]

  • Abdollah Jalili 1
  • Davood DadashNezhad Delshad 2
  • Morteza Barati 3
1 PhD. Student of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Damghan Branch, Islamic Azad University, Damghan, Iran.
2 Assistant Professor of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Damghan Branch, Islamic Azad University, Damghan, Iran: (Corresponding Author)
3 Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Law, Islamic Azad University, Damghan Branch, Iran
چکیده [English]

All members of the society have a responsibility to be cautious towards each other and must observe personal and social hygiene during the outbreak of infectious diseases so as not to cause its transmission and spread to others and other members of the society. Examining the jurisprudential and legal verdict of non-observance of hygiene against emerging infectious diseases and the guarantee and criminal responsibility of its transmitter is of great importance. Non-observance of personal and social health against various diseases, including emerging diseases, based on the rule of sanctity of self-harm, the rule of avoiding possible harm, the obligation to save life, the rule of negating harm, the rule of maintaining order, and the principle of caution is prohibited. be Also, the carrier of emerging infectious diseases is the guarantor based on the rule of wastage, the rule of attribution, the rule of respect, the rule of negation of harm, the rule of commitment to safety and the rule of commitment to the safety of conventional care, and the retribution of the carrier of the disease in case of death is received. The doer has been excluded because in intentional murder, supervision and the predominance of lethality are conditional verbs, if these two are the problem here. Also, based on some of the above-mentioned rules and international protocols and health regulations, any act or omission, carelessness and negligence that causes injury as a result of the occurrence and spread of various diseases and damage to the environment, including water, soil, air and sea pollution, is prohibited and guaranteed

کلیدواژه‌ها [English]

  • personal and social health
  • environment
  • juridical and legal principles and rules
  • emerging diseases

مراجع

- قرآن کریم.
- آخوند خراسانی، محمدکاظم (1409)، کفایه الاصول، قم: الامام الحسن بن علی(ع).
- احسائی، ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین، (1403ق)، عوالی اللئالی العزیزیّه فی الاحادیث الدینیّه، ج1، قم، مؤسسه سید الشهداء(ع).
- اردبیلی(مقدّس)، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، ج14، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1368ق)، کتاب المکاسب، ج1، قم: مکتبه العلّامه.
- ایروانی، باقر (1432ق)، دروس تمهیدیّه فی القواعد الفقهیّه،ج1و2،چ5، قم: دار الفقه.
- بادینی، حسن (1389)، نگرشی انتقادی به معیار انسان معقول و متعارف برای تشخیص تقصیر در مسئولیت مدنی، فصلنامه حقوق، 40/1، 73-94.
- پرویزی فرد، آیت الله؛ رمضانی، بیژن (1396)، تبیین وتفسیر فقهی و حقوقی بیماری ها و صدمات مسری و واگیردار،  مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، 4، 1-15.
- ثقفی، مریم؛ یزدانیان، علیرضا؛ جلالی، محمد (1396)، ماهیّت تعهّد ایمنی و کاربرد آن در مسئولیّت مدنی پزشک در حقوق ایران و فرانسه، پژوهش های حقوق تطبیقی، 21/3، 1-35.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (بی تا)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج29، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
- حسینی مراغی، سید میرعبدالفتاح (1425ق)، العناوین الفقهیه، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حمیدی، محمدرضا؛ حاجیان فروشانی، زهره (1401)، بازنگری در ادله وجوب تدّم جان خود بر دیگری و کارکرد تربیتی آن، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 26، 93-120.
- خشنودی، رضا (1392)، مطالعه تطبیقی تعهّد ایمنی در حقوق ایران و فرانسه، پژوهش های حقوق تطبیقی، 79، 23-47.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1379)، البیع، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- خوئی، سید ابوالقاسم (1420ق)، مصباح الفقاهه، ج2، قم: انصاریان.
- خوانساری، سید احمد (1405ق)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ج6، چ2، قم: موسسه اسماعیلیان.
- روشن، محمد؛ صادقی، محمد (1390)، ضمان ناشی از انتقال بیماری جنسی، مجله فقه پزشکی، 7و8، 101-132.
- سلطانی، عباسعلی؛ کراچیان ثانی، فاطمه (1392)، اثبات فقهی و حقوقی قاعده حفظ وجوب نفس در اسلام، پژوهش های فقهی، 3، 85-114.  
- سیوری حلّی(فاضل مقداد)، مقداد بن عبدالله سیوری (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج4، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- صدر(شهید)، سید محمدباقر (1420ق)، لاضرر و لاضرار، تقریر: سید کمال حیدری، قم: دار الصادقین.
- صدوق(شیخ)، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی(1413ق)، من لایحضره الفقیه، ج3و4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طباطبائی(علامه)، سید محمدحسین (1385)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج4، بیروت: مرسسه الأعلمی للمطبوعات.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1365)، تهذیب الاحکام، ج4و9و10، چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج7، چ3، تهران: المکتبه المرتضویه.
- عبدی، یاسین؛ کتابی رودی، احمد (1393)، جایگاه حقّ بر سلامت در اسلام و حقوق بین الملل، فصلنامه تأمین اجتماعی، 44، 101-126.
- فیومی، احمد بن محمد (1405ق)، المصباح المنیر، قم: دار الهجره.
- کاتوزیان، ناصر (1386)، الزام های خارج از قرارداد(مسئولیّت مدنی)، چ8، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، (1407)، ج2و5و7، تهران: دار الکتب الاسلامیه. 
- محقّق داماد، سید مصطفی(1406ق)، قواعد فقه، ج1، قم: مرکز نشر علوم اسلامی.
- محمودی، اکبر (1399)، عدم رعایت بهداشت در برابر بیماری های واگیردار (به ویژه کرونا) از نگاه فقه و حقوق، حقوق اسلامی، 64، 197-224.
- مصطفوی، سید محمدکاظم (1421ق)، القواعد الفقهیه، ج1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (1411ق)، القواعد الفقهیّه، ج2، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع).
- موسوی بجنوردی، سید حسن (1419ق)، القواعد الفقهیّه، ج1و2، تحقیق: محمدحسین درایتی و مهدی مهریزی، قم: الهادی.
- موسوی بجنوردی، سید محمد (1401ق)، قواعد فقهیّه، چ3، تهران: عروج.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1367ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج26و37و38، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- هادی، مهدی (1398)، کرونا ویروس جدید، تهران: دانشگاه علوم پزشکی تهران.
- هوشمند فیروزآبادی، حسین (1396)، بررسی امکان استخراج ضمان از ادله روایی احترام، دین و قانون، 16، 99-124.
- هونگ، جانگ ون (1398)، دستور العمل عمومی پیشگیری از ابتلا به ویروس کوئید 19، شانگهای: علم و فناوری شانگهای.
- یزدانیان، علیرضا (1391)، طرح مسئولت مدنی آموزگار ناشی از عمل دانش آموز در حقوق ایران همراه با مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه، دانش حقوق مدنی، 1، 37-47.
- www.sistani.org/persian/archive/26399/ site.agorgani.ir/panel/?tab=8
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 15، شماره 33
اسفند 1402
صفحه 349-380

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار