واکاوی میزان اثربخشی اصلاح ژنتیکی در جواز مصرف فرآورده های حیوان تراریخته

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران (نویسنده مسئول)

2 استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

چکیده

در عصر حاضر با پیشرفت روزافزون علم، مهندسی ژنتیک، بستر مناسبی را برای تولید حیوانات تراریخته در راستای دستیابی به اهداف مهم علمی فراهم آورده است. حال، علیرغم تولید روزافزون این قسم جانداران، یکی از مسائل مبتلابه در رابطه با آنان، بررسی حلّیت یا حرمت این نوع از حیوانات و به تبع آن، جواز یا عدم جواز انتفاع از فراورده های آن در جامعه اسلامی است. لذا نظر به ضرورت بررسی این موضوع، پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی به تبیین میزان اثربخشی اصلاح ژنتیکی در جواز مصرف فرآورده های حیوان تراریخته پرداخته است. یافته ها حاکی از آن است که در فرض تأثیر اصلاح ژنتیکی در ماهیّت حیوان تراریخته، این فرایند می تواند در تعیین حکم مختصّ به حیوان، مؤثّر واقع شده و به تبع آن، جواز انتفاع از فرآورده های این قسم از جانداران را تحت تأثیر قرار دهد. در غیر این صورت، حتی بر فرض وقوع تغییر ژنتیکی در حیوان، اصلاح ژنتیکی، نقشی در تعیین حکم حیوان تراریخته نخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Effectiveness of Genetic Modification in Permitting the Use of Transgenic Animal Products

نویسندگان [English]

  • Mahdiyeh Ghanizadeh 1
  • Hamid Masjedsaraie 2
1 Assistant Professor of Islamic Jurisprudence, University of Qom, Qom, Iran (corresponding author).
2 Professor of Islamic Jurisprudence, Semnan University, Semnan, Iran.
چکیده [English]

In the modern era, with the rapid advancement of science, genetic engineering has provided a suitable foundation for producing transgenic animals to achieve important scientific objectives. However, despite the increasing production of these organisms, one of the prevalent issues concerning them is the examination of their permissibility or prohibition in terms of consumption, and subsequently, the approval or disapproval of using their products in Islamic societies. Therefore, given the necessity of investigating this matter, the present research, through a descriptive-analytical method, explores the effectiveness of genetic modification in permitting the use of transgenic animal products. The findings suggest that if genetic modification affects the nature of the transgenic animal, this process could influence the legal ruling regarding the animal, and consequently, affect the permissibility of benefiting from such organisms' products. Otherwise, even with the occurrence of genetic modification, the process will have no role in determining the legal ruling for transgenic animals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • genetic modification
  • transgenic animal
  • gene transfer
  • genetic alteration
  • permissibility
  • prohibition
- آملی، میرزا محمدتقی (1380ق)، مصباح الهدی فی شرح العروه الوثقی، ج1، تهران: مؤلف.
- آملی، میرزا هاشم (1406ق)، المعالم المأثوره، ج2، قم: مؤلف.
- ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج1، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- اصفهانی، سید ابوالحسن (1422ق)، وسیله النجاه، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- اقبال، سعید شاهین؛ قائدی، کامران؛ فروزان فر، محسن؛ حاجیان، مهدی؛ حسینی، سید مرتضی؛ نصر اصفهانی، محمد حسین (1388)، مروری بر دانش و تکنولوژی انتقال ژن در حیوانات مزرعه ای، نشریه یاخته، 2 (42)، 87-78.
- الهیاری فرد، نجف (1392)، بررسی دیدگاه­های اسلامی (شیعه) درباره مصرف محصولات تراریخته، نشریه اخلاق و تاریخ پژشکی، 6/1، 83-75.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1415ق)، کتاب الطهاره، ج 5، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1431ق)، فرائد الاصول، ج3، چ12، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- باقری، عبدالرضا (1386)، اصول بیوتکنولوژی گیاهی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
- بحرانی، یوسف بن احمد (1405ق)، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطّاهره، ج5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- بروجردی، سید مهدی (1427ق)، مصابیح الاحکام، ج 1، قم: منشورات میثم التمار.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1402ق)، روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان، ج1، قم: مرسسه النشر الاسلامی.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه،  ج1 و7، قم: کتابفروشی داوری.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج12 و14، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1414ق)، حاشیه الارشاد، ج 3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1419ق)، نهایه الاحکام فی معرفه الاحکام، ج1، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- خامنه­ای(آیه الله)، سید علی (1400)، استفتائات.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1385)، تحریر الوسیله، ج2، قم: دار العلم.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1410ق)، کتاب البیع، ج1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- خوانساری، آقا حسین بن محمد (1311ق)، مشارق الشموس فی شرح الدروس، ج4، بیروت: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
- خوانساری، سید احمد (1405ق)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ج5، چ2، قم: اسماعیلیان.
- رضایی جنید، جابر؛ قنبرپور، بهنام (1401ش)، جواز مشروط در تولیدات تراریخته، مجله مطالعات فقه و حقوق اسلامی دانشگاه سمنان، 14/29، 250-227.
- روحانی، سید صادق (1412ق)، فقه الصادق(ع)، ج24 و25، قم: دار الکتاب.
- رهنما، حسن؛ سنجریان، فروغ (1390 ش)، اخلاق زیستی در مهندسی ژنتیک، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 3، 82- 73.
- سبحانی تبریزی، جعفر (1394)، استفتائات، ج3، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
- سبزواری، محمدباقر (1423ق)، کفایه الاحکام، ج2 و23، اصفهان: مهدوی.
- صافی، لطف الله (1416ق)، هدایه العباد، ج2، قم: دار القرآن الکریم.
- طباطبائی(صاحب ریاض)، سید علی (1418ق)، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، ج2، 13و16، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- عاملی، سید محمدحسین (1427ق)، الزبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیه، ج4، چ4، قم: دار الفقه.
- علیدوست، ابوالقاسم؛ حسینی کمال آبادی، سید مرتضی (1395)، مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته، فصلنامه تخصصی دین و قانون، 14، 48-11.
- غنی زاده، مهدیه؛ طباطبائی، فاطمه (1397)، حکم تکلیفی تولید محصولات تراریخته از منظر فقه امامیه، نشریه مهندسی ژنتیک و ایمنی زیستی، 7/2، 279-268.
- فاضل هندی، محمد بن حسن (1416ق)، کشف اللّثام و الابهام عن قواعد الاحکام، ج1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- فیض کاشانی، محمد محسن (1394)، مفاتیح الشرائع، ج2، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- قلیان امیری، هاجر؛ اسماعیلی، ابوالقاسم؛ قائدی، کامران (1393)، تکنیک انتقال ژن از طریق اسپرم، Genetics in the Third Millennium، 2.
- کاشف الغطاء، احمد بن علی (1423ق)، سفینه النجاه و مشکاه الهدی و مصباح السعادات، ج3، نجف اشرف: مؤسسه کاشف الغطاء.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، ج6، چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- مجلسی(علامه)، محمدباقر (1404ق)، مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرّسول، ج22، چ2، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- محقّق داماد، سید مصطفی (1406ق)، قواعد فقه، ج4، چ12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (1401)، استفتائات.
- مکارم شیرازی، ناصر (1427ق)، استفتائات جدید، ج1، قم: مدرسه الامام علی بن ابیطالب(ع).
- موسوی بجنوردی، سید محمد (1401ق)، قواعد فقهیّه، ج1، چ3، تهران: مؤسسه عروج.
- موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا (1413 ق) b، هدایه العباد، ج2، قم: دار القرآن الکریم.
- موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا (1413ق)a ، نتایج الافکار فی نجاسه الکفار، قم: دار القرآن الکریم.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1431ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج11 و29، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- نجفی، عبدالنبی (1380ق)، المعالم الزلفی فی شرح العروه الوثقی، قم، المطبعه العلمیه.
- نراقی، مولی احمد (1415ق)، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، ج1، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- نراقی، مولی محمدمهدی (1420ق)، لوامع الاحکام فی فقه شریعه الاسلام، قم: انتشارات اسلامی.
- نصر اصفهانی، محمدحسین (1388)، بررسی کارایی انتقال ژن از طریق اسپرم (SMGT) در تولید آزمایشگاهی رویان های تراریخته بز، پژوهشکده علوم سلولی (رویان).
- نوری دلوئی، محمدرضا؛ نیک پور، پروانه (1381)، حیوانات ترانس ژنیک، مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، 6، 518-502.
- وجدانی فخر، قدرت الله (1426ق)، الجواهر الفخریه فی شرح الروضه البهیه، چ2، ج14، قم:  سماء قلم.
- Blanchard A, Kelly M. 2005. Trangenic animals. An Interactive Qualifying Project Report Submitted to the Faculty of Worcester Polytechnic Institute, 58.
- Crawford N, Vandebroek A. 2011. Transgenic animals and society. An Interactive Qualifying Project Report Submitted to the Faculty of Worcester Polytechnic Institute, 47.
- Houdebine LM. 2003. Animal Transgenesis and cloning. New York: John Wiley and Sons pub.
- Houdebine LM. 2002. Animal transgenesis: recent data and perspectives. Biochimie. 84: 1137-1141.
- Wall R J. 1996. Transgenic livestock: progress and prospects for the future. Theriogenology, 45-57.
- Wheeler MB, Choi S.J. 1997. Embryonic stem cells and transgenic: recent advances. Arch. Fac. Vet. UFRGS 25: 64–83.
- Wheeler MB, Walters EM, Clark SG. 2003. Transgenic animals in biomedicine and agriculture: outlook for the future. Animal Reproduction Science 79: 265–289.
- White, Rob. Crimes against Nature: Environmental criminology and ecological justice. 1st published. Willian Publishing. London. 2008.
- Young, Katherine. 2008. The Minimum Core of Economic and Social Rights: A Concept in Search of Content. Yale Journal of International law, 33 (1).