واکاوی فقهی تولید و استفاده از تسلیحات کشتار جمعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و حقوق امامیه دانشگاه مذاهب اسلامی تهران

چکیده

   بررسی مسائل جهادی اسلام در توسّل به نیروی نظامی و اقدامات قهرآمیز علیه دشمن و نحوه رفتار با غیر نظامیان و افراد غیر مقاتل، حاکی از ابتنای مقرّرات بشر دوستانه اسلام بر اصول بنیادینی است که در وضعیّت ­های مختلف مخاصمات، زمینه­های لازم را برای اجرای احکام جهادی اسلام فراهم می­سازند. عدالت، حقّ حیات و احترام به کرامت انسانی از جمله مبانی حقوق بشردوستانه اسلام محسوب می­شوند که هر کدام  از آنها جایگاه و اهمیّت خاصی در جهاد فی سبیل ­الله دارند. ادلّه قرآنی، روایی، عقل، اجماع و قواعد مسلّم فقهی، تولید و کاربرد تسلیحات کشتار جمعی را منع کرده­است؛ لذا در این نوشتار ضمن بررسی مفهوم و مصادیق تسلیحات کشتارجمعی، مباحثی چون عدالت، حقّ حیات و کرامت انسانی که به عنوان مبانی عدم جواز استفاده از تسلیحات کشتارجمعی بحث شده، به بررسی آیات و روایات، عقل و اجماع که از جمله مهم‌ترین ادلّه صدور حکم در خصوص مباحثی نظیر تسلیحات کشتار جمعی است؛ پرداخته می­شود. در این تحقیق، منع تولید و بکارگیری تسلیحات کشتارجمعی در فقه اسلامی مورد واکاوی قرار گرفته و مصادیق سابق آن را می­توان تنقیح مناط و وحدت ملاک گرفته و بر مصادیق فعلی منطبق کرد؛ همچنین منع بکارگیری این سلاح­ها در شرایط عادی از قواعد عرفی مستفاد می­گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential analysis of the production and use of weapons of mass destruction

نویسنده [English]

  • Hamed Rostami Najafabadi
Assistant Professor, International University of Islamic Religions, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Examining Islamic Jihad issues in resorting to military force and coercive actions against the enemy and the way to treat civilians and non-combatant people indicates that the humanitarian provisions of Islam are based on the fundamental principles that provide the necessary grounds for the implementation of Jihad rules in different conflict situations. They provide Islam. Justice, the right to life and respect for human dignity are among the foundations of humanitarian rights in Islam, each of which has a special place and importance in Jihad in the cause of Allah. Quranic evidence, narration, reason, consensus and Muslim jurisprudence rules have prohibited the production and use of weapons of mass destruction; Therefore, in this article, while examining the concept and examples of weapons of mass destruction, topics such as justice, the right to life, human dignity, which are discussed as the bases for not allowing the use of weapons of mass destruction, to examine the verses and traditions, reason and consensus, which are among the most important evidences for issuing verdicts. Regarding topics such as weapons of mass destruction; Paid. In this research, the prohibition of the production and use of weapons of mass destruction in Islamic jurisprudence has been analyzed, and in the books of the jurists of the previous examples, it can be revised and applied to the current examples; Also, the prohibition of using these weapons in normal conditions is based on customary rules.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Weapons of mass destruction
  • nuclear weapons
  • justice
  • right to life
  • human dignity

مراجع

- قرآن کریم.
- آبی ­الأزهری، صالح عبدالسمیع (بی‌تا)، الثمر ­الدانی فی تقریب المعانی، بیروت: المکتب‍ه التقافیه.
- آهنگران، محمّدرسول؛ غانم، الهام (1397)، ارزیابی عملکرد عرف در تغییر حکم مصادیق موضوعات عرفی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 18، 33-48.
- ابن­ اثیر، ابوالسعادات محمد جزری (1364)، النهایه، تحقیق: طاهرالزاوی، قم: اسماعیلیان.
- ابـن ‌ادریـس حلّی، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج2، قم: مؤسسـه النشـر الاسـلامی.
- ابن­ برّاج طرابلسی(قاضی)، عبدالعزیز بن نحریر (1406ق)، المهذّب، ج1، اشراف: جعفر سبحانی تبریزی، قم: مؤسس‍ه النشر الاسلامی.
- ابن حنبل، احمد بن محمد (بی‌تا)، مسند الامام احمد بن حنبل، بیروت: دار صادر.
- ابن ­قدام‍ه مقدسی، عبدالرحمن بن محمد (بی­ تا)، الشرح ­الکبیر، ج10، بیروت: دار الکتاب العربی.
- ابن­ قدامه مقدسی، عبدالله بن احمد بن محمد (الف)، المغنی، بیروت: دار الکتاب.
- ابن ­منظور، محمد بن مکرم (1997م)، لسان ­العرب، ج4و5، بیروت: دار صادر.
- اخوان ­کاظمی، بهرام، کرامت انسانی در دولت مهدوی، 29/01/1387.
- اصبهانی، ابونعیم (1415ق)، مسند ابی­حنیف‍ه، تحقیق: نظر­محمّد الفاریابی، ریاض: مکتب‍ه الکوثر.
- بیهقی، احمد بن‌ حسین (بی­تا)، السنن ­الکبری، ج9، بیروت: دار الفکر.
- جعفری، محمّدتقی (1370)، حقوق بشر از دیدگاه اسلام و غرب، تهران: دفتر خدمات حقوقی بین­المللی.
- جوادی­آملی، عبدالله (1398)، تفسیر تسنیم، ج9، قم: اسراء.
- حرّ عاملی، محمد بن ‌حسن (1409ق)، تفصیل وسایل الشیع‍ه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج6و15، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1413ق)، قواعد الاحکام فی معرف‍ه الحلال و الحرام، ج1، قم‌: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1421ق)، تلخیص المرام فی معرفه الاحکام، ج1، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- ­خمینی(امام)، سید روح الله (1390)، صحیفه امام، ج21، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- دهخدا، علی­اکبر (1377)، لغت ­نامه دهخدا، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- رابرتسون، جفری (1383)، جنایات علیه بشریّت، گروه پژوهشی ترجمه دانشگاه علوم اسلامی رضوی زیرنظر دکتر حسین میرمحمدصادقی، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
- ساعد، نادر (1386)، حقوق بشردوستانه و سلاح ­های هسته­ای، تهران: شهر دانش.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1400ق)، النهای‍ه فی مجرّد الفقه و الفتاوی، بیروت: دار الکتاب العربی.
- عبدی، حسن؛ هاشمی، محمّدجواد (1397)، بررسی تحلیلی مفهوم سلاح ­های کشتارجمعی و تطبیق آن بر دیدگاه اسلامی با تاکید بر ارای مقام معطّم رهبری امام خامنه ای(مدّ ظلّه العالی)، سیاست، 47، 709- 732.
- علیدوست، ابوالقاسم (1397)، فقه­ هسته­ای، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- عمید ­زنجانی، عباسعلی؛ توکلی، محمّد­مهدی ()، حقوق بشر اسلامی و کرامت ذاتی انسان در اسلام، مطالعات حقوق خصوصی، 4، 161-189.
- کلینی، محمد بن ‌یعقوب (1407ق)، الکافی، ج5، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- مجلسی(علامه)، محمدباقر (1404ق)، بحار الأنوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، ج19، بیروت: مؤسس‍ة الوفاء.
- محمود الصلاحین، عبدالمجید (1426ق)، اسلحه الدمار الشامل و أحکامها فی الفقه­ الاسلامی، شریعت و قانون، شماره30.
- مدنی، سید­ جلال (1352)، خلع سلاح و سازمان ملل متّحد، تهران: خواندنی­ها.
- مصباح ­یزدی، محمّدتقی (1380)، نظریه حقوقی اسلام، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- مطهّری، مرتضی (1373)، اسلام و مقتضیات زمان، تهران: صدرا.
- مکارم شیرازی، ناصر (1354)، ‌تفسیر نمونه، ج2، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- ممتاز، جمشید (1377)، حقوق بین­الملل سلاح­های کشتار جمعی، ترجمه و تحقیق امیر رنجبریان، تهران: دادگستر.
- موصلی حنفی، عبدالله بن محمود (1419ق)، الاختیار لتعلیل المختار، ج4، بیروت: دار الکتب.
- نعمت­ اللّهی، همایون (1379)، واژه‌نامه سیاسی، تهران: عباسی.
- نووی، یحیی بن شرف (بی ‌تا)، المجموع، ج19، بیروت: دار الفکر.
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 15، شماره 32
آذر 1402
صفحه 293-318

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار