سیر تطوّر آراء و آثار اصولی علّامه فیض کاشانی؛ از تفکّر اصولی تا اخباری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام; (شهرری)، تهران، ایران

چکیده

  علامه فیض کاشانی(ره) دانشمندی جامع در علوم معقول و منقول است و همین امر موجب بروز دیدگاه های مختلف نسبت به وی گردیده است.از جمله، علیرغم تصریح وی به اخباری بودن در بسیاری از آثار خود، گروهی با توجه به آثار وی در علوم عقلی و برهانی و نیز روش فقهی وی که گاه به روش اصولیان نزدیک است از اخباری نامیدن وی ابا داشته و به لحاظ دفاع از مقام علمی او، وی را در زمره دانشمندان اصولی دانسته اند. فیض در آثار مختلف خود ضمن تصریح به پذیرش مسلک اخباری، از اصول فقه و قائلین به آن انتقاد کرده و این اصول را برگرفته از کتب مخالفان می‌داند. گرایش فیض به مکتب اخباری سیری را طی کرده و از فراگیری و تدوین اصول فقه ، به نقد و مخالفت شدید با اصولیان رسیده است. این دانشمند که در ابتدای جوانی خود در زمینه اصول فقه  صاحب‌نظر بوده و کتاب «نقد الأصول الفقهیّه» را در این باب تألیف کرده است با گذشت زمان و تأثّر از استادش سید ماجد بحرانی و سپس مولی محمد امین استرآبادی، در آثار بعدی خود به مکتب اخباری گرایش پیدا کرده است؛ لکن همواره جانب اعتدال را مراعات کرده و در روش فقهی، تابع مکتب دقیق و ارزشمند مرحوم مقدّس اردبیلی می باشد. نوشتار حاضر تلاش دارد تا با کنکاش در آثار این دانشمند و مرورآراء اصولی و نیز آراء اخباری معتدل وی، اندیشة ایشان را از زبان وی و در آئینة آثارش تبیین نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The course of the evolution of the fundamental ideas and works of Allame Feyz Kashani - From usuli to akhbari

نویسنده [English]

  • Tayebeh Arefnia
Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Law, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Imam Yadegar Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

Allameh Feyz Kashani "Mercy be upon him" is a comprehensive scientist in rational and movable sciences, and this has led to different views towards him. His intellectual and argumentative method, as well as his jurisprudential method, which is sometimes close to the method of the fundamentalists, refrained from calling him a akhbari, and in terms of defending his scientific position, considered him among the fundamentalist scholars. He criticizes the principles of jurisprudence and those who believe in it and considers these principles to be taken from theopponents' books. Fayz has tended to the Akhbari school and has gone from learning and compiling the principles of jurisprudence to severe criticism and opposition to the fundamentalists. This scientist, who in his early youth was an expert in the field of the principles of jurisprudence and wrote the book "Critique of the principles of jurisprudence" in this regard, with the passage of time and the influence of his professor Seyyed Majid Bahrani, and then, Molla Mohammad Amin Astarabadi, in later works He has tended to the Akhbari school, but has always observed moderation and in the jurisprudential method is subject to the exact and valuable school of the late Muqaddas Ardabili. Explain his thought through his language and in the mirror of his works.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Feyz Kashani
  • Akhbari School
  • Feyz Kashani's principled works
  • quality of sect in religion
  • consensus from Feyz Kashani's point of view
  • reason from Feyz Kashani's point of view
  • ijtihad and imitation from Feyz Kashani's point of view

مراجع

- قرآن کریم.
- استادی، رضا (1387)، سخنرانی در کنگره بین المللی فیض کاشانی، قم: مدرسه عالی دار الشفاء.
- استادی، رضا (1388)، دوازده نکته درباره فیض کاشانى(ره) و آثار او، آئینه پژوهش، 118، 2-10.
- استرآبادی، محمدامین بن محمد شریف (1426ق.)، الفوائد المدنیّه، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
- اصفهانی(موسوی خوانساری)، سید محمدباقر (۱۳۹۰)، روضات الجنات فی أحوال العلماء،  قم: اسماعیلیان.
- البرقی، أحمد بن محمد بن خالد (1370)، المحاسن ، ج2، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- امین، سید محسن (1371ق)، اعیان الشّیعه، ج3، بیروت، دار التّعارف.
- بحرالعلوم طباطبائی، محمدمهدی (1363)، الفوائد الرّجالیّه، تحقیق و تعلیق: محمدصادق بحر العلوم دو حسین بحر العلوم، تهران: کتابخانه امام صادق(ع).
- بحرانی(صاحب حدائق)، شیخ یوسف (1186ق)، الدرر النجفیّه، چاپ سنگی، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.
- بحرانی(صاحب حدائق)، شیخ یوسف (1966م)، لؤلؤه البحرین فی الاجازات و تراجم رجال الحدیث، به کوشش محمد صادق بحر العلوم، نجف: نعمان.
- بروجردی، سید علی اصغر(1410ق)، طرائف المقال، تحقیق: مهدی رجائی، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- تنکابنی، محمد بن سلیمان (بی تا)، قصص العلماء، تهران: المکتبه العلمیه الإسلامیّه.   
- تهرانی، شیخ آقا بزرگ (1403ق)، الذریعه الی تصانیف الشریعه، چ3، بیروت: دار الاضواء.
- جعفریان، رسول (1371)، ده رساله فیض کاشانی، اصفهان: مرکز تحقیقات علمی و دینی امام امیرالمؤمنین(ع).
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1362)، أمل الآمل، تحقیق: سید أحمد حسینی، قم: دار الکتاب الإسلامی.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1414ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج27، چ2، قم: مؤسسه آل البیت.
- رحیمی، مرتضی (1392)، اعتدال فیض کاشانی در اخباریگری، فیض پژوهی (مجموعه مقالاتی در معرفی آراء، احوال و آثار ملامحسن فیض کاشانی)، به کوشش شهناز شایان فر، تهران: خانه کتاب.
- سبحانی تبریزی، جعفر (1387)، سخنرانی در کنگره بین المللی فیض کاشانی، قم: مدرسه عالی دار الشفاء.
- صفائی، سمیه؛ رزمی، محسن؛ کاظمی گلوردی، محمدرضا (1397)، نقد حکم اختصاص «جذام» و «برص» به زوجه با تکیه بر نظر فیض کاشانی، مطالعات فقه وحقوق اسلامی، 19، 219-240.
- عارف نیا، طیبه (1436ق)، «الإجماع بین الأصولیّین والأخباریّین؛ دراسه مقارنه بین الوحید البهبهانی و الفیض الکاشانی»، سلسله المؤتمر العالمی للعلامه المجدّد وحید البهبهانی، مجموعه المقالات الاصولیه، اهتمام و اشراف: مؤسسه دار التراث، النجف الاشرف.
- فیض، علیرضا (1387)، آرای فقهی مولی محسن فیض کاشانی، تهران: مدرسه عالی شهید مطهّری.
- فیض کاشانی، محمّد بن مرتضی (1387)، الرسائل الفقهیّه، تصحیح و تحقیق: سید ابوالقاسم نقیبی، تهران: مدرسه عالی شهید مطهّری.
- فیض کاشانی، محمد بن مرتضی (1388)، نقد الأصول الفقهیّه، تصحیح و تحقیق: طیبه عارف نیا، تهران: مدرسه عالی شهید مطهری.
- فیض کاشانی، محمد بن مرتضی (1390a)، الأصول الأصیله، تصحیح و تعلیق: میرجلال ‌الدین حسینی ارموی محدّث، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- فیض کاشانی، محمد بن مرتضی (1390ق)، الحقّ المبین فى کیفیه التفقّه فى الدّین، تصحیح و تعلیق: میرجلال ‌الدین حسینی ارموی محدّث، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- فیض کاشانی، محمّد بن مرتضی (1417ق)، المحجّه البیضاء فی تهذیب الاحیاء، ج1، چ2، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- فیض کاشانی، محمّد بن مرتضی (بی تا)، سفینه النجاه، نسخه خطّی.
- فیض کاشانی، محمّد بن مرتضی (بی تا)، فهرس العلوم، نسخه خطّی فهرست آستان قدس، شماره 6368.
- فیض کاشانی، محمّد بن مرتضی (بی تا)، معتصم الشیعه، نسخه خطّی شماره 3474 کتابخانه آیة اللّه مرعشی نجفی .
- فیض کاشانی، محمّد بن مرتضی (بی تا)، مفاتیح الشرائع، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.
- فیض کاشانی، محمّد بن مرتضی، (1427ق)، الحقائق فی محاسن الاخلاق، چ4، قم: دار الکتاب الاسلامی.
- قمی، شیخ عباس (1327)، الفوائد الرضویّه، زیر نظر علی محدّث زاده، ج۲، تهران: چاپخانه مرکزی.
- قمی، شیخ عباس (1373)، تتمّه المنتهی فی وقایع أیام الخلفاء، ج3، تهران: مهتاب.
- کاشف الغطاء، محمدحسین (۱۴۱۸ق)، العبقات العنبریه فی الطبقات الجعفریه (تاریخ المرجعیه الدینیه فی القرنین الثامن عشر و التاسع عشر المیلادیین)، تحقیق جودت القزوینی، بیروت.
- کلینی رازی، محمد بن یعقوب (1380ق)، الفروع من الکافی، ج9، چ3، به اهتمام شیخ علی آخوندی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- مامقانی، عبدالله (۱۳۴۹ـ۱۳۵۲)، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۲، نجف: چاپ سنگی.
- مجلسی(علامه)، محمدباقر (1403ق)، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الائمه الأطهار، ج2، چ2، بیروت: مؤسسه الوفاء.
- مدرّس تبریزى ، محمد علی (۱۳۶۹)، ریحانه الأدب، ج4، چ3، تهران: خیام.
- مدرّسی، سید حسن (1368)، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، تحقیق: محمد آصف فکرت، مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی.
- مرعشی، سید محمود، با همکاری محمدحسین امینی (1385)، فهرست نسخ خطّی کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی، ج34، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- ناجی نصرآبادی، محسن (1387)، کتابشناسی فیض کاشانی، مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی، تهران: مدرسه عالی شهید مطهری.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1365)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چ7، چ2، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- نمازی شاهرودی، علی (1418)، مستدرک سفینه البحار، تحقیق وتصحیح: شیخ حسن بن علی نمازی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- نیشابوری کنتوری، سید اعجاز حسین (1409ق)، کشف الحجب و الأستار عن أسماء الکتب و الأسفار، چ2، إعداد: محمد هدایت حسین، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی، چاپ افست.

- وحید بهبهانی، محمد باقر ، (1424ق.)مصابیح الظلام فی شرح مفاتیح الشرائع،ج2، تحقیق و تصحیح: مؤسسه تحقیقاتی علامه مجدد وحید بهبهانی «ره»، قم، مؤسسه علامه مجدّد وحید بهبهانی.

فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 15، شماره 30
خرداد 1402
صفحه 233-262

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار