تأمّلی در شرطیّت «هتک حرز» در سرقت حدّی (نقد ماده 268 ق.م.ا.)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی موسسه آموزش عالی پارسا- بابلسر

چکیده

با جستجو در عبارات فقها روشن می­ شود که بسیاری از آنها علاوه بر اعتبار محرز بودن مال مسروقه به عنوان یکی از شرائط مال مسروقه در سرقت مستوجب حدّ، هتک حرز توسط سارق را نیز از جمله شرائط سارق در سرقت مستوجب حدّ دانسته اند. آن دسته از فقهایی هم که متذکّر این شرط در سرقت مستوجب حدّ نشده­اند اصلاً متعرّض هیچگونه نقدی نسبت به سخنان قائلین به شرطیّت هتک حرز نشده­اند. قانونگذار نیز از نظریّه اکثریّت فقها پیروی کرده و پس از اعتبار محرز بودن مال مسروقه به عنوان یکی از شرائط سرقت حدّی در ماده 268 ق.م.ا. مصوّب 1392 ذیل همین ماده، هتک حرز توسط سارق را نیز از جمله شرائط سرقت مستوجب حدّ دانست. نگارنده پس از بررسی ماهیّت هتک حرز و ادله فقها بر اعتبار این شرط، با استناد به یک دسته از دلائلی همچون الغای خصوصیّت از موارد موجود در روایات، نتیجه می­گیرد که هیچ دلیلی بر اعتبار این شرط در سرقت مستوجب حدّ وجود ندارد بلکه صِرف محرز بودن مال مسروقه و اخراج مال مسروقه توسط سارق از حرز، در سرقت مستوجب حدّ کافی است و نیازی به اعتبار هتک حرز توسط سارق نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the condition of breaking into safe custody in theft and larceny charges subjected to punishment based on Sakuni's narration

نویسنده [English]

  • seyyed Mojtaba Hosseinnejad
Assistant Professor of Jurisprudence and Principles of Islamic Law Institute of Higher Education Parsa- Babolsar
چکیده [English]

Reviewing jurists' interpretations, most are in consensus that while seizing property would undoubtedly be subjected to HAAD punishment, it would be the same if the larceny or theft done by breaking into safe custody as one of the punishable conditions. Even though those Fokaha who believe that breaking into safe custody is not a binding condition subjected to HADD punishment, most of them have no critiques to offer. Accordingly, the legislator follows the majority of jurists' point of view, and after validating the legitimacy of seizing property and larceny as a condition subjected to HADD punishment outlined by Article 268 of the Islamic Penal Code 2013, legalizes the breaking into safe custody as a condition subjected to HADD punishment as well. Analyzing the jurists' evidences, the authors of this study arrived at the conclusion, based on some reasons including abolition of ineffective features, that there is no necessity to ratify the breaking into safe custody as a condition subjected to HADD punishment but the former, stealing and seizing one's property, is enough to subject the theft perpetrator to HADD punishment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • safe custody
  • breaking into safe custody
  • physical confrontation with offender who breaks into safe custody
  • any acquiring or seizing custody properties
  • perpetrator committing the safe custody
  • abolition of ineffective features

مراجع

- ابن اثیر جزری، المبارک بن محمد (بی­تا)،  النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، ج5، قم: اسماعیلیان.
- ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد (1406ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج3، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابن برّاج طرابلسی، قاضی عبدالعزیز بن نحریر (1411ق)، جواهر الفقه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابن غضائرى، احمد بن ابى عبدالله (بی تا)، الرجال، ج1، بی جا: بی نا.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، ج10، چ3، بیروت: دار الفکر.
- اردبیلی(مقدّس)، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، ج7 و 13، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- الزحیلی، وهبه (1409ق)، الفقه الاسلامی و ادلّته، ج6، دمشق: دارالفکر.
- ایزدی فرد، علی اکبر؛ حسین نژاد، سید مجتبی (1398)، ماهیّت سرقت های مجازی(نقد ماده 12 و 13 قانون جرائم رایانه ای)، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 21، 31-60.
- تبریزی، میرزا جواد بن علی (1417ق)، ارشاد الطالب الی التعلیق علی المکاسب، ج1، چ3،  قم: اسماعیلیان.
- جبعی عاملى(شهید ثانى)، زین الدین بن على (1412ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه ج9، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
- جبعی عاملى(شهید ثانى)، زین الدین بن على (1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج14، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
- جوهری، اسماعیل بن حماد (1418ق)، الصّحاح، ج4، بیروت: بی نا.
- حبیب‌زاده، محمدجعفر (1385)، سرقت در حقوق کیفری ایران، تهران: دادگستر.
- حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج28، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- حلّی(علّامه)، حسن بن یوسف (1381)، الخلاصه، نجف: المطبعه الحیدریه.
- حلّی(علّامه)، حسن بن یوسف (1410ق)، ارشاد الأذهان الی أحکام الایمان، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علّامه)، حسن بن یوسف (1411ق)، تبصره المتعلّیمن، تهران: مؤسسه طبع و نشر.
- حلّی(علّامه)، حسن بن یوسف (1413ق a)، قواعد الاحکام، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علّامه)، حسن بن یوسف (1413قb)، مختلف الشیعه، ج9، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1407ق)، المعتبر فی شرح المختصر، ج1، بی جا: بی نا.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، چ2، قم: اسماعیلیان.
- خمینی(امام)، سید روح اللّه (بی­تا)، تحریرالوسیله، ج2، قم: دارالعلم.
- خوانساری، ‌سید احمد (1405ق)، جامع المدارک فی شرح القواعد، ج7، قم: اسماعیلیان.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1422ق)، مبانی تکمله المنهاج، ج41، قم: مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی.
- خوئی، سید ابوالقاسم (بی­تا)، معجم رجال الحدیث، ج6 و 16، بی­ جا: بی نا.
- راشد صیمری، مفلح بن حسن (1420ق) غایه المرام، ج4، بیروت: دار الهادی.
- سبحانی تبریزی،‌ جعفر (بی تا)، اصول الحدّیث، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- سبزواری، سید عبدالاعلی (1413ق)، مهذّب الاحکام، ج28، چ4، قم: دفتر آیت الله سبزواری.
- سلمی سمرقندی، محمد بن مسعود بن عیّاش (بی تا)، تفسیر العیّاشی، ج1، تهران: المکتبه العلمیه الاسلامیه.
- سیوری حلّی(فاضل مقداد)، جمال الدین مقداد بن عبدالله (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج4، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- شریف مرتضی، علی بن حسین موسوی (1413ق)، الانتصار، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طباطبائی، سید علی بن محمد (1418ق)، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، ج16، قم: مؤسسه آل ‌البیت (ع).
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج8، چ3، تهران: المکتبه المرتضویه.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1390ق)، الاستبصار، ج4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب الاحکام، ج10، چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1413ق)، کتاب الخلاف، ج5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1417ق)، العدّه فی اصول الفقه، ج1، قم: چاپخانه ستاره.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1427ق)، الرجال، چ3، قم: مؤسسه النشر الاسلامى.
- عاملى، محمد بن حسن (1419ق)، استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار، ج1، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- عاملی(شهید اول)، محمد بن مکّی  (1410ق)، اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، بیروت: دار التراث.
- عوده، عبد القادر (بی­تا)، التشریع الجنائی الاسلامی مقارناً بالقانون الوضعی، بیروت: دار الکاتب العربی.
- فاضل لنکرانی، محمد (1422ق)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله(الحدود)، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(ع).
- فاضل هندی، محمد بن حسن (1416ق)، کشف اللّثام و الابهام عن قواعد الاحکام، ج10، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- فراهیدی، خلیل بن احمد (1410ق)، کتاب العین، ج3، چ2، قم: منشورات الهجره.
- قمّى(شیخ صدوق)، محمّد بن على بن بابویه (1413ق)، کتاب من لا یحضره الفقیه، ج3، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامى.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، ج7، چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- مجلسی(اول)، محمد تقی بن ملا مقصود (1406ق)، روضه المتّقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج4 و 14، چ2، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور.
- محقّق داماد، سید مصطفى (1406ق)، قواعد فقه، ج4، چ12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.
- موسوی اردبیلى، سید عبد الکریم (1427ق)، فقه الحدود و التعزیرات، ج3، چ2، قم: جامعه المفید.
- موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا (1414ق)، ‌الدّر المنضود فی احکام الحدود، ج3، قم: دار القرآن الکریم.
- میرمحمد صادقی، حسین (1374)، جرایم علیه اموال و مالکیّت، تهران: میزان.
- نجاشی، احمد بن علی (1407ق)، الرجال، قم: مؤسسه النشر الاسلامى.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام،‌ ج41، چ7، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- نوری(محدّث)، میرزا حسین (1417ق)، خاتمه المستدرک، ج4، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 14، شماره 29
بهمن 1401
صفحه 345-372

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار