اعتبار سنجی سوگند در حدود و تعزیرات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور ، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

2 استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

یکی از ادلّه ای که مقنّن برای  اثبات دعاوی در نظر گرفته، سوگند است. این مهم در قوانین مدوّن حقوقی به گونه ای مطرح است که گویی سوگند در نظام حقوقی )مدنی و جزایی( از جایگاه اثباتی محض برخوردار است؛ حال آن که واکاوی در آموزه­های فقهی و حقوقی نشان می­دهد که نمی­توان به طور مطلق چنین جایگاهی را برای سوگند قائل شد. برای بررسی اعتبار سوگند در اثبات دعاوی، باید میان دعاوی حقوقی و کیفری از یک سو، و دعاوی دارای شاکی خصوصی و عدم آن از سوی دیگر  تفصیل قائل شد. بر این اساس، در این جستار به شیوه توصیفی - تحلیلی، اعتبار سوگند در حدود و تعزیرات مورد پژوهش قرار گرفته است.
بر اساس یافته ­های این تحقیق، مستند به ادلّه­ای چون روایت «لا یمین فی ­الحدّ»، حقّ ­الله بودن حدود و فاقد شاکی خصوصی بودن برخی از حدود،حقیقت و ماهیّت اسقاطی داشتن سوگند (جز در موارد استثنایی در برخی مسائل مدنی)، بنای شارع بر تخفیف و تسامح در مسأله حدود و سختگیری در اثبات حدّ، نیز اصرار و ترغیب به توبه و بزه پوشی و جلوگیری از اشاعه فحشا و قبح­زدایی جرایم حدّی، عدم اعتبار سوگند در حدود به اثبات رسیده است. با ملاحظه ادلّه یاد شده و اشتراک حدود و تعزیرات در حیثیّات فوق، سوگند در تعزیرات نیز فاقد جنبه اثباتی است و نمی­تواند دلیل معتبری در اثبات جرم تعزیری محسوب شود. بدیهی است  در مواردی مانند سرقت که حدّ و تعزیر علاوه بر حیثیّت عمومی، از جنبه مالی هم برخوردار باشند سوگند ضمیمه می تواند معتبر بوده و صرفاً جنبه مالی جرم را اثبات کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Validation of Oath in Hudud and Ta’zir

نویسندگان [English]

  • Lila Imanirad 1
  • Ahmad Bagheri 2
1 Payamnoor University
2 Tehran University
چکیده [English]

The oath is one of the evidence considered by the legislature for proving claims and is so addrecodified legal laws as if it has a purely positive place in the legal system, both civil and criminal, while the analysis of the jurisprudential and legal teachings shows that that it cannot be completely such a position was given to the oath. n order to check the validity of the oath in proving the claims, it is necessary to detail between the legal and criminal claims on the one hand, and the claims with a private plaintiff and the lack thereof on the other hand. Accordingly, this descriptive-analytical study investigates the validity of oath in hudud and ta’zir.
According the findings of this study, based on the arguments such as the narration "there is no oath in hudud", the fact that hudud are due god and some of them lack private plaintiff, the denial nature of the oath (except in exceptional civil cases), the tendency of legislator to mitigation and tolerance in the issues related to hudud and strictness in proving them hudud, as well as insisting on repentance and not disclosing the crime by execution of hudud and preventing the spread of prostitution and retaining the indecency of crimes subject to hudud, the invalidity of the oath in hudud has been proven.
Considering the above-mentioned arguments and the commonalities of hudud and ta'zir in the above aspects, the oath also has no positive place in ta'zir and cannot be considered as a valid reason in proving the crime subject to ta'zir. Obviously, in cases where hudud and ta'zir have a financial aspect in addition to public status, such as robbery, the attached oath can be valid and only prove the financial aspect of the crime.

کلیدواژه‌ها [English]

  • .Attached Oath
  • Oath
  • Hudud
  • Ta’zir
  • due God
  • due men
  • attached oath

مراجع

- قرآن کریم.
- آشتیانی، محمدحسن (1404ق)،کتاب القضاء، قم: دار الهجره.
- ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابن حمزه طوسی، محمد بن علی بن حمزه (1406ق)، الوسیله الی نیل الفضیله، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- ابن رشد قرطبی، محمد بن احمد (1389)، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، ج4، قم: شریف رضی.
- ابو زهره، الامام محمد (بی تا)، الجریمه و العقوبه فی الفقه الاسلامی، ج4، بیروت: دار الفکر.
- اردبیلى(مقدّس)، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، ج12و13، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- اصفهانی(مجلسی اول)، محمدتقی (1406ق) روضه المتّقین، قم:کوشانپور.
- الزحیلی، وهبه (1418ق)، الفقه الاسلامی و ادلّته، ج4، بیروت: دار الفکر.
- انصاری، قدرت الله؛ طباطبائی، سیدعلی‌اکبر؛ بهشتی، ابراهیم؛ انصاری، محمدجواد (1386)، تعزیرات از دیدگاه فقه و حقوق جزا، قم: پزوهشگاه  علوم و فرهنگ اسلامی.
- بیهقی، احمد بن حسین (1424ق)، السنن الکبرى، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- تبریزی، میرزا جواد (بی تا)، أسس القضاء و الشهادات، قم: دفتر مؤلّف.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج14و13، قم: معارف اسلامی.
- حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج18، قم: مؤسسه آل البیت.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1413ق)، قواعد الاحکام، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1413ق)، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، قـم: مؤسسه النشر الاسـلامی.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیه، ج2، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن ( 1408ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، قم: اسماعیلیان.
- حلّی، ابن فهد (1407ق)، المهذّب البارع فی شرح المختصر النافع، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خمینى(امام)، سید روح الله (بی تا)، تحریر الوسیله، ج2، قم: دار العلم.
- خوانساری، احمد بن یوسف (1405ق)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ج6، قم: اسماعیلیان.
- خوئی، سید ابوالقاسم، (1422ق)، مبانی تکمله المنهاج، ج2، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
- رشتی، میرزا حبیب اللّه (1401ق)،کتاب القضاء، ج1، قم: دار القرآن الکریم.
- رمضانی، محمد؛ نوبهار، رحیم؛ آیتی، سید محمد رضا (1397)، تعزیرات منصوص از احکام ابدی تا احکام قضایی و حکومتی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 18، 155-182.
- سرخسی، ابوبکر محمد بن ابو سهل (1406ق)، المبسوط، ج9، بیروت: دار المعرفه.
- سیوری حلّی(فاضل مقداد)، مقداد بن عبدالله سیوری حلّی (بی تا)، نضد القواعد الفقهیه، ج4، قم: بی نا.
- صدوق(شیخ)، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمّی (1385)، من لایحضره الفقیه،ج4، قم: بی جا.
- طباطبائی مجاهد، سید محمد (بی تا)، المناهل، ج1، بی جا: بی نا.
- طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1417ق)، ملحقات العروه الوثقی، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طباطبائی(صاحب ریاض)، سید علی بن محمدعلی (1422ق)، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، ج15، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج8، تهران: المکتبه الرضویّه.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1400ق)، النهایه فی مجرّد الفقه و الفتاوی، ج2، بیروت: دار الکتاب العربی.
- عاملی(شهید اول)، محمد بن مکّی (بی تا)، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عاملی(شهید اول)، محمد بن مکّی (بی تا)، القواعد و الفوائد، قم: کتابفروشی مفید.
- عاملی(شهید اول)، محمد بن مکّی (بی تا)، اللّمعه الدمشقیه، ج2، قم: دار الفکر.
- عراقى، آقا ضیاءالدین (بی تا)،کتاب القضاء، بی جا، بی نا.
- عمید زنجانی، عباسعلی (1386)، قواعد فقه، تهران: سمت.
- عوده، عبدالقادر (١٤١٥ق)، التشریع الجنائى الاسلامى مقارناً بالقانون الوضعى، بیروت: مؤسسه الرساله.
- فاضل لنکرانی، محمد (1421ق)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، ج1، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
- فاضل هندى، محمد بن حسن (1416 ق)،کشف اللّثام و الابهام عن قواعد الاحکام، ج10، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- فخرالمحقّقین، محمد بن حسن بن یوسف (1387ق)، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: بی نا.
- کاسانی، ابوبکر بن مسعود (بی تا)، بدائع الصنایع فی ترتیب الشرائع، ج15، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- کلینی، محمد بن یعقوب، (1367)، الکافی، ج4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- محقّق داماد، سید مصطفى (1406ق)، قواعد فقه،ج4، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.
- محقق سبزواری، محمدباقر (بی تا)، کفایه الاحکام، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- مرعشی شوشتری، سید محمدحسن (1376)، دیدگاه های نو در حقوق کیفری اسلام، ج3،  تهران: میزان.
- مفید(شیخ)، محمد بن محمد بن نعمان (1413ق)، المقنعه، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
- مقتدایی، مرتضی (بی تا)، مفتاح الهدایه، ج1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- مکارم شیرازی، ناصر (1377)، انوار الفقاهه (کتاب حدود و تعزیرات)، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع).
- مکارم شیرازی، ناصر (1412ق)، القواعد الفقهیّه، ج2، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع).
- منتظری نجف آبادی، حسینعلی (بی تا)، کتاب الحدود، قم: دار الفکر.
- موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1427ق)، فقه الحدود و التعزیرات، ج1، قم: دانشگاه مفید.
- موسوی گلپایگانى، سیّد محمدرضا (1412ق)، الدر المنضود فی احکام الحدود، ج9، قم: دار القرآن الکریم.
- موسوی گلپایگانى، سیّد محمدرضا (بی تا)، تقریرات الحدود و التعزیرات، ج1، بی جا: بی نا.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1362)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج40و41و42، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- نراقی، ملّا احمد (بی تا)، مستند الشیعه، ج17، قم: مؤسسه آل البیت.
- نوری(محدّث)، حسین بن محمدتقی (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج17و18، بیروت: مؤسسه آل البیت.
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 14، شماره 29
بهمن 1401
صفحه 147-172

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار