منع استمتاع از زوجه صغیره، با استناد به مخصّص لبّی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

2 دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران. (نویسنده مسئول)

چکیده

نکاح صغیره، از یکسو با مقوله نکاح و از دیگرسو با حوزه حقوق اطفال، مرتبط و از اینرو، مقتضی دقّت مضاعف است. در نکاح صغیره، در عین اجماع بر حرمت آمیزش، استمتاعات غیر وطی از قبیل تفخیذ، تقبیل و ... حتی درشیرخوار جایز شمرده‌ شده است که چه ‌بسا مصداق کودک‌آزاری هم دانسته ‌شود. نوشتار حاضر، به روش توصیفی - ‌تحلیلی، ضمن بررسی اقوال و ادله آنها بر این باور است که اساساً موضوع استمتاع جنسی، زوجه بالغ بوده، نه طفل؛ و علاوه بر ایراد صدمات روانی و  تربیتی که از این رهگذر به طفل وارد شده و به ‌حکم ادله نفی ضرر، مورد نهی است. عقل نیز به‌ طور قطعی، حاکم به قبح آن بوده و در واقع، این قبیل استمتاعات، به وسیله مخصّص لبّی از حکم جواز، خارج و به حکم اوّلی، حرام است. اگرچه برخی برای پرهیز از معضلات یاد شده، نکاح صغیره را از اساس باطل دانسته‌اند که به نظر می‌رسد در صورتی که غرض‌ عقلائیِ دیگری برای چنین نکاحی مطرح نباشد، باید آن‌را پذیرفت وگرنه، به حکم قواعد عمومی باب معاملات و نکاح، عقد با رعایت موارد یادشده، صحیح است. از اهداف اصلی این نوشتار، که جنبه ابتکاری و انحصاری نوشتار حاضر نیز محسوب می‌شود بهره بردن از بحث مخصّص لبّی برای گره‌گشائی از یک مسأله فقهی و حقوقی است (بررسی نتیجه إعمال مخصّص لبّی در خصوص استمتاعات غیر وطی از زوجه صغیره) چه تاکنون این بحث تنها در لابلای کتب اصولی و در قالب مثال های بسیط مطرح می‌ شده و کمتر در مقام افتاء بدان استناد شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Prohibition of Sexual Enjoyment from a Minor Wife Based on Rational Specification (Mukhassis Lobbiy)

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Monazzami 1
  • Mahdi Movahedi Moheb 2
1 PhD in Islamic Jurisprudence and Law, Semnan University, Semnan, Iran.
2 Associate Professor Islamic Jurisprudence and Law, Semnan University, Semnan, Iran: (correspondence author)
چکیده [English]

The marriage of minors intersects both the domain of marriage and children’s rights, necessitating heightened scrutiny. In cases of minor marriage, while there is a consensus on the prohibition of sexual intercourse, non-coital sexual acts such as tafkhidh (thighing), kissing, and others, even with an infant, have been deemed permissible, despite potentially constituting child abuse. This paper, adopting a descriptive-analytical approach, examines the relevant opinions and their justifications, arguing that sexual enjoyment pertains fundamentally to a mature wife, not a child. Moreover, in addition to the psychological and developmental harms inflicted on the child, which are prohibited under the principle of la darar (prohibition of harm), reason unequivocally condemns such actions. Consequently, these types of non-coital sexual activities are excluded from the permissive ruling by rational specification (mukhassis labbiy) and revert to their primary ruling of prohibition.  Although some scholars have deemed minor marriage entirely invalid to avoid the aforementioned harms, this paper contends that such a marriage may be valid if it serves a rational purpose; otherwise, it should be invalidated. According to general principles of transactions and marriage, the contract remains valid if these conditions are observed. The primary objective of this study, which represents a novel and exclusive contribution, is the application of mukhassis labbiy to resolve a significant legal and jurisprudential issue (the examination of non-coital sexual acts involving a minor wife). While this discussion has traditionally appeared in jurisprudential texts in the form of simplified examples, it has rarely been invoked explicitly in legal rulings (fatwas).

کلیدواژه‌ها [English]

  • non-coital sexual acts
  • tafkhidh
  • children's rights
  • child protection
  • mukhassis labbiy
  • آخوند خراسانی، محمدکاظم (بی­تا)، کفایه الأصول، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
  • اشتهاردى، على پناه (1417ق)، مدارک العروه، ج29، تهران: دار الأسوه.
  • اصفهانى، سید ابو الحسن (1393)، وسیله النجاه (مع حواشی الگلپایگانی)، ج3، قم: چاپخانه مهر.
  • اصفهانى، سید ابو الحسن (1422ق)، وسیله النجاه(مع حواشی الإمام الخمینی)، ج1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
  • جبعی عاملى(شهید ثانى)، زین الدین بن على (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ج7 و8، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
  • جعفرپور، جمشید؛ ذوالفقاری، سهیل (1390)، وابستگی اقتضای ذات نکاح به رابطه ی زناشویی، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 4، 46-25.
  • حسینی مراغی، سید میر عبد الفتاح (1417ق)، العناوین الفقهیه، ج2، چ2، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
  • حسینى سیستانى، سید على (1417ق)، منهاج الصالحین، ج3، چ5، قم: دفتر آیه­ الله سیستانى.
  • ‌خمینى(امام)، سید روح اللّه (1409ق)، تحریر الوسیله، ج2، قم: دار العلم.
  • خوئى، سید ابو القاسم (1418ق)، موسوعه الإمام الخوئی، ج32، قم: مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره).
  • دوست محمدی، ملیحه؛ غفاری، مجتبی (1397)، نکاح صغیره و احکام آن، کنفرانس اندیشه‌های نوین و خلاق در مدیریت، حسابداری، مطالعات حقوقی و اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زرقان، موسسه آموزش عالی علامه خویی، 1-11.
  • ذهنى تهرانى، محمدجواد (1380)، تحریر الفصول فی شرح کفایه الأصول، ج3، قم: مؤسسه الامام المنتظر(ع).
  • سبحانی تبریزی، جعفر (1425ق)، أصول الفقه المقارن فیما لا نصّ فیه، قم: مؤسسه الإمام الصادق(ع).
  • سبحانى تبریزی، جعفر (1424ق)، إرشاد العقول الى مباحث الأصول، ج2، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
  • سبزوارى، سید عبد الأعلى (1413ق)، مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج24، چ4، قم: مؤسسه المنار.
  • شبیری زنجانى، سید موسى (1419ق)، کتاب نکاح، ج5و8، قم: مؤسسه راى‌ پرداز.
  • صافى گلپایگانى، لطف الله (1416ق)، هدایه العباد، ج2، قم: دار القرآن الکریم.
  • طباطبائی یزدى، سید محمدکاظم (1409ق)، العروه الوثقى، ج2، چ2، بیروت: مؤسسه الأعلمی.
  • طباطبائی یزدى، سید محمدکاظم (1428)، العروه الوثقى مع التعلیقات، ج2، قم: مدرسه امام على بن ابى طالب(ع).
  • طباطبائی یزدى، سید محمدکاظم (بی­تا)، العروه الوثقى مع تعالیق بعض الأعاظم، ج4، قم: میثم تمار.
  • علمی­سولا، محمدرضا؛ محمدیان، علی (1392)، مبانی ممنوعیت استمتاعات از زوجه نابالغ در فقه امامیه، مطالعات راهبردی زنان، 62، 177-217.
  • علی نژادی، محسن؛ علی نژادی، زهرا (1397)، بررسی حقوقی فسخ نکاح و طلاق صغار در قانون مدنی ایران، پژوهش‌های حقوقی قانون یار، 3، 215-228.
  • فاضل لنکرانی، محمد (1421ق)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله- النکاح، ج1، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار(ع).
  • فاضل لنکرانى، محمد (1386)، اصول فقه شیعه، ج6، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار(ع).
  • فاضل هندى، محمد بن حسن (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج7، قم: مرسسه النشر الاسلامی.
  • کاتوزیان، ناصر(1390)، حقوق خانواده، چ13، تهران: شرکت سهامی انتشار
  • کشاورزولیان، نرگس؛ کشاورزی، ارشدی فرناز (1389)، مقایسه کودک‌آزاری بین کودکان عادی وکودکان دارای اختلال یادگیری در مقطع ابتدایی آرشیو توان‌بخشی (توان‌بخشی)، 42-49.
  • کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیه
  • محقّق داماد، سید مصطفی(1375)، مباحثی از اصول فقه، ج1، چ8، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  • محقّق داماد، سید مصطفی(1406ق)، قواعد فقه، ج2، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.‌
  • محمدزاده، اسما (1399)، بررسی ارتباط آزار جنسی با اختلالات و آسیب‌های روان‌شناختی کودکان، اولین همایش ملی روان‌شناسی بالینی کودک و نوجوان، اردبیل، 1-11.
  • محمدی بلبان اباد، فراست؛ سالارزایی، امیر حمزه (1397)، تأثیر اختلاف دارین در فسخ نکاح از منظر فقه فریقین، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 19، 307-328.
  • مدرّسی، محمدتقی(1427ق)، الفقه الاسلامی تعلیقات على العروه الوثقى و مهذب الأحکام‌، ج4، بیروت: دار القاری.‌
  • مرعشى نجفى، سید شهاب الدین (1406ق)، منهاج المؤمنین، ج2، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشى نجفى(ره).
  • مشکینى، على (1371) اصطلاحات الاصول، قم: الهادی.
  • مظفّر(علامه)، محمدرضا (1370)، أصول الفقه، ج1، چ4، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  • مکارم شیرازى، ناصر (1425ق)، أنوار الفقاهه(کتاب النکاح)، ج1، قم: مدرسه الإمام علی بن أبیطالب(ع).
  • مکارم شیرازی، ناصر (1401)، پایگاه اطلاع رسانی:
  • https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=999&mid=262998
  • موسوی بجنوردى، سید محمد (1401)، قواعد فقهیه، ج1، چ3، تهران: عروج.
  • نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1362)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج29، چ7، محقق: عباس محقق قوچانی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • نقوی، اعظم؛ فاتحی زاده، مریم؛ عابدی، محمدرضا (1374)، بررسی پدیده کودک آزاری و آثار عاطفی و شخصیتی آن بر نوجوانان دختر شهر اصفهان، مجله روانشناسی و علوم تربیتی، 35/2، 187-221.