واکاوی ماهیّت شرکت های سهامی و تطبیق آن با موازین فقهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

2 دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران (نویسنده مسئول)

3 دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

چکیده

مهم ترین چالش فقهی در ارتباط با شرکت سهامی، تشخیص ماهیّت و جایگاه این شرکت در میان شرکت های فقهی است و این که شرکت سهامی، عقد است یا صرفاً سازمانی که برای تجارت با اموال گروهی سهامدار، تشکیل شده است. میان فقها و حقوقدانان اختلاف نظر است که حتی در صورت ارجحیّت نظریه عقد بودن شرکت سهامی، مشکل تطبیق این شرکت با شرکت های فقهی، به وجود می آید. وجود دارایی، شخصیّت مستقلّ از دارایی، شخصیّت سهامداران، وجود قوانین آمره ناظر بر نحوه اداره شرکت سهامی و تبعیّت سهامداران از رأی اکثریّت، از مهم ترین موانع پذیرش نظریه عقد بودن شرکت سهامی است. از نظر فقهای معاصر، از میان عقود و شرکت های فقهی، تنها شرکت عِنان و عقد مضاربه، بیشترین تقارب ساختاری را با شرکت سهامی دارند، امّا تأکید قانون تجارت بر انتخاب اعضای هیئت مدیره از میان سهامداران، مشکل اصلی تطبیق این شرکت با عقد مضاربه و شرکت عِنان است. این تحقیق به روش توصیفی - تحلیلی به این نتیجه رسیده است که از میان تمام این نظرات، پذیرش قول مضاربه ایی بودن شرکت سهامی بسیار دشوار است و هرچند تطبیق آن با شرکت عِنان ممکن بوده امّا پذیرش آن به عنوان یک عقد شراکت جدید و نوپا و مبتنی بر اصل صحّت و آزادی انعقاد قرارداد های مشروع، به صواب نزدیک تر می باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Nature of Joint-Stock Companies and Their Compatibility with Islamic Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Sayyed Abbas Ahmadiyan 1
  • Karim Kokhaizadeh 2
  • Abdoljabar Zargoshnasab 3
1 PhD student, Islamic Jurisprudence and Foundations of Islamic Law, University of Ilam, Ilam, Iran.
2 Associate Professor of Islamic Jurisprudence and Foundations of Islamic Law, University of Ilam, Ilam, Iran (Corresponding Author)
3 Associate Professor of Islamic Jurisprudence and Foundations of Islamic Law, University of Ilam, Ilam, Iran.
چکیده [English]

The most significant jurisprudential challenge regarding joint-stock companies lies in identifying their nature and position among Islamic jurisprudential company models, as well as determining whether a joint-stock company is a contractual agreement or merely an organization formed for conducting business with the assets of a group of shareholders. Among jurists and legal experts, there is a lack of consensus on this issue. Even if the theory of joint-stock companies being a contractual agreement is favored, difficulties arise in aligning this company type with jurisprudential company models. Key obstacles to accepting joint-stock companies as contracts include the existence of assets distinct from the shareholders’ personal assets, the independent legal personality of the company, the mandatory regulations governing company management, and shareholders' adherence to majority decisions.
According to contemporary jurists, among Islamic contracts and company models, ‘inan partnerships and mudarabah contracts share the closest structural similarities with joint-stock companies. However, the emphasis of commercial law on selecting board members exclusively from among the shareholders presents a significant challenge to aligning joint-stock companies with mudarabah and ‘inan contracts.
This descriptive-analytical study concludes that while aligning joint-stock companies with the ‘inan partnership is feasible, considering them as a new and innovative partnership contract, based on the principle of validity and freedom to enter into legitimate contracts, is more justifiable than other approaches.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Joint Stock Company
  • Annan Company
  • Mudaraba Contract
  • Commercial Law

مراجع

- ابن فهد حلّی، احمد بن محمد (1411ق)، المهذّب البارع، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابوحبیب، سعدی (1988م)، القاموس الفقهی، چ2، دمشق: دار الفکر.
- اسکینی، ربیعا (1398)، حقوق تجارت - شرکت های تجاری، ج2، چ25، تهران: سمت.
- الدبیان، دبیان (1432ق)، المعاملات المالیه أصاله و معاصره، چ2، ریاض: مکتبه ملک فهد الوطنیه.
- الزحیلی، وهبه (بی تا)، الفقه الاسلامی و أدلته، ج5، چ 12، دمشق: دار الفکر.
- امامی، سید حسن (1375)، حقوق مدنی، ج2، چ12، تهران: اسلامیه.
- پاسبان، محمدرضا (1398)، حقوق شرکت های تجاری، چ15، تهران: سمت.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج4، قم: داوری.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج3، نجف: جامعه النجف الدینیه.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1414ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج4، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
- حسینی غامدی، عبدالهادی بن یونس (1433ق)، القانون التجاری، چ3، قاهره: التراث العربی.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1421ق)، تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، ج3، قم: مؤسسه الامام الصادق.
- حلّی(محقق)، جعفر بن حسن (1402ق)، المختصر النافع فی فقه الامامیه، چ2، تهران: مؤسسه البعثه.
- حلّی(محقق)، جعفر بن حسن(1403ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، چ2، قم: استقلال.
- خفیف، علی (2009م)، الشرکات فی الفقه الاسلامی- بحوث مقارنه، بیروت: دار الفکر.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1390)، تحریر الوسیله، ج1، چ2، قم: دار الکتب العلمیه.
- خوئی، محمدتقی (1408ق)، مبانی العروه الوثقی (کتاب المضاربه)، قم: لطفی.
- داخلی، رحاب محمود (2016م)، القانون التجاری السعودی - نشأه القانون التجاری و تطوره، قاهره: مرکز دراسات العربیه.
- دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (1376)، نحو نظام نقدی عادل- به سوی نظام پولی عادلانه، پایگاه، 19، 1 -36.
- رضائی، عبدالرضا؛ علی محمدی، طاهر؛ کوخایی زاده، کریم (1399)، مشروعیّت سنجی اشتراط قرارداد مشارکت مدنی به عاملّیت تبرعی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 23، 97-122.
- ستوده تهرانی، حسن (1374)، حقوق تجارت، ج1، چ19، تهران: دادگستر.
- سید سابق(1971م)، فقه السنه، ج3، بیروت: دار الکتاب العربی.
- سیستانی، سید علی (1415ق)، منهاج الصالحین، ج2، نجف: کتابخانه آیه الله العظمی سیستانی.
- سیف، حسان بن ابراهیم بن محمد (2006م)، احکام الإکتتاب فی الشرکه المساهمه، ریاض: دار ابن الجوزی.
- طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1420ق)، العروه الوثقى، ج5و6، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1411ق)، کتاب الخلاف، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عموش، محمدعلی (2015م)، الشرکات المساهمه بین الشریعه و القانون، جامعه الجبل الغربی، 17، 109-136.
- کرکی(محقق)، علی بن حسین (1410ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج8، چ2، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
- گودرزی، سیاوش (1394)، بازخوانی فقهی - حقوقی شرکت های اعمال، مفاوضه و وجوه، آموزه های فقه مدنی، 12، 97-117.
- مرداوی، علاء الدین أبی الحسن علی بن سلیمان (1956م)، الإنصاف، ج5، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- المرزوقی البقمی، صالح بن زابن (1406ق)، شرکه المساهمه فی النظام السعودی - دراسه مقارنه بالفقه الاسلامی، مکّه: مرکز البحث العلمی و احیاء التراث الاسلامی.
- مروارید، علی اصغر (1990م)، الینابیع الفقهیه، ج17، بیروت: دار التراث - دار الاسلامیه.
- مروارید، علی اصغر (1993م)، الینابیع الفقهیه، ج36، بیروت: مؤسسه فقه الشیعه.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1394)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج26، چ6، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- نوری(محدّث)، میرزا حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج17، چ2، بیروت: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 16، شماره 35
شهریور 1403
صفحه 381-406

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار