حکم حبس موقت مدیون مدعی اعسار از منظر فقه و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

3 دانشجوی دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

      امکان استفاده از ابزارهای کیفری در امور حقوقی محلّ اختلاف فقها می باشد. چنان چه شخصی متّهم به ارتکاب جرم باشد، در بعضی موارد امکان بازداشت وی مورد قبول قرار گرفته است اما استفاده از این اقدامات تأمینی کیفرگونه در امور حقوقی نیاز به بررسی جواز یا عدم جواز آن از منظر فقهی و حقوقی دارد. تزاحم حقوق دائن و مدیون منجر به اختلاف نظر در این خصوص شده است. با توجه به این که اصل در برخورد اولیه با افراد ،حمل فعل آنها بر احسن و برائت می باشد به نظر می رسد چنان چه فرد مدیون، مدّعی اعسار گردد تا زمان تشخیص صحّت یا عدم صحّت ادّعای وی، امکان بازداشت وی وجود ندارد. فقهای امامیه و اهل سنّت نیز در این خصوص موضوع را مورد بررسی قرار داده اند. بررسی ادله احکام آنها نیز نشان خواهد داد که نمی توان حکم به بازداشت مدیون مدّعی اعسار داد. از طریق مصداق شناسی این مهم در نگاه فقهای فریقین و داوری نظرات مطروحه، حکم صحیح در این مورد مشخص خواهد گردید و با توجه به تبیین نظریه صحیح در فقه به تفسیر قوانین موضوعه مربوط به مدیون مدّعی اعسار با توجه به همین نظریه خواهیم پرداخت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Temporary Imprisonment Sentence for the Debtor Claiming Insolvency from the Perspective of Iranian Jurisprudence and Law

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Rezvan Talab 1
  • Davood Darrehshiri 2
  • Seyyed Moein Javadi 3
1 Associate Professor of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, University of Tehran
2 Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, University of Tehran
3 Ferdowsi Mashhad University
چکیده [English]

The possibility of using criminal tools in legal affairs is a matter of dispute between jurists. If a person is accused of committing a crime, the possibility of his arrest has been accepted in some cases, but the use of such punitive measures in legal matters requires the examination of its authorization or prohibition from a jurisprudential and legal perspective. The conflict of rights between creditors and debtors has led to disagreements in this regard. Considering that the principle in initial treatment of individuals is that their actions are based on integrity and innocence, it seems that if the debtor claims insolvency, it will not be possible to detain him until the truth or falsity of his claim is proven. Imami and Sunni jurists have also examined this matter- an examination of the evidence of their rulings will also demonstrate that it is not possible to order the arrest of a debtor claiming insolvency. In this article, the correct ruling in this case will be determined through the epistemology of this important point of view from perspectives of the jurists of both sects and judging the proposed opinions. Noting the correct theory in jurisprudence, we will provide a detail interpretation of the relevant laws applicable to the debtor claiming insolvency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Debtor
  • Insolvency
  • Imprisonment
  • Authorization
  • Detention
  • dowry

مراجع

- قرآن کریم.
- ابن تیمیه حرّانی، احمد بن عبدالحلیم (1314ق)، الاختبارات العلمیه (الفتاوى الکبرى)، ج2، بیروت: دار المعرفه.
- ابن جلّاب بصری، عبید الله بن حسین(1987م)، التفریع فی فقه الامام مالک بن انس، ج2، بیروت: دار الغرب الاسلامى.
 - ابن قدامه مقدسى، عبدالله بن احمد بن محمد بن قدامه (1965م)، المغنى، ج4، بیروت: عالم الکتب.
- اردبیلى(مقدّس)، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج12، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- المرتضی، احمد بن یحیی (1416ق)،  عیون الازهار، بیروت: دار الکتب اللبنانی.
 - اندلسی، ابن حزم (1411ق)، المحلّى، ج8، بیروت: دار الآفاق الجدیده.
- بستى خطابی، حمد بن محمد (1412ق)، معالم السنن، ج4، بی جا: المکتبه العلمیه.
- ترمذی، ابوعیسی محمد بن عیسی (1403ق)، سنن الترمذی، ج4، چ2، بیروت: دار الفکر.
- تمیمی مغربى، ابوحنیفه (1385ق)، دعائم الإسلام، ج2، چ2، قم: مؤسسه آل البیت.
- حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج12و 13و18و40و41، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- حسینی عاملى، سید محمدجواد (1412ق)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، ج10، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- حلبى، ابوالصلاح (1403ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان: کتابخانه عمومى امام علی(ع).
- حلّی (فخرالمحقّقین)، محمد بن حسن بن یوسف (1387ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج3، قم: اسماعیلیان.
- حلّی (محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، چ2، قم: اسماعیلیان.
- حلّی(محقّق)،  جعفر بن حسن (1418ق)، المختصر النافع فی فقه الامامیه، ج1، چ6، قم: المطبوعات الدینیه.
- حلّی، یحیى بن سعید (1405ق)، الجامع للشرائع، قم، مؤسسه سید الشهداء.
- حلّى (علّامه)، حسن بن یوسف بن مطهّر (1413ق)، قواعد الأحکام، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّى (علّامه)، حسن بن یوسف بن مطهّر (1414ق)، تذکره الفقهاء، ج2، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- خمینی(امام)، سید روح الله (1425ق)، تحریر الوسیله، ترجمه: علی اسلامى، ج2و4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خوانسارى، سید احمد (1405ق) جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ج6، چ2، قم: اسماعیلیان.
- سلاّر دیلمى، حمزه بن عبد العزیز (1404ق)، المراسم العلویه و الأحکام النبویه، قم، منشورات الحرمین.
- سیوری حلّی(فاضل مقداد)، مقداد بن عبد اللّه (1425ق)، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج2، ترجمه عقیقی بخشایشى، قم: قدس.
- شوکانی، محمد بن على (1413ق)، نیل الاوطار، ج7، بیروت: دار الکتب العلمیه. 
- شهابی، محمود (1417ق)، ادوار فقه، ج2، چ5، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
- صنعانی ، عبد الرّزاق بن همام (1405ق)، المصنّف، ج10، تحقیق: حبیب رحمن الاعظمی، المنشورات.
- طباطبائى(صاحب ریاض)، سید على (1418ق)، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، ج 15، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- طبسى، نجم الدین (1367ق)، حقوق زندانى، قم: بوستان کتاب.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387ش)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج2، چ3‌، ‌تهران: المکتبه المرتضویه.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1390ق)، الاستبصار، ج3، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1400ق)، النهایه فی مجرّد الفقه و الفتاوى، چ2، بیروت: دار الکتاب العربی.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1407ق)، الخلاف، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب الأحکام، ج6، چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- عاملی(شهید اول)، محمد بن مکّی (بی تا)، القواعد و الفوائد، ج2، قم: کتابفروشى مفید.
- عوده، عبدالقادر (بی تا)، التشریع الجنائی الإسلامی مقارناً بالقانون الوضعی، بیروت، دار الکتب العربی.
- فیض کاشانی، محمد محسن بن مرتضی (1412ق)، مفاتیح الشرائع، ج2، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشى نجفى(ره).
 - قرافى، شهاب الدین احمد بن ادریس (1412ق)، الفروق، ج4، بیروت: دار المعرفه. 
- کوشکی، غلامحسن (1400)، اهداف نظام دادرسی کیفری، چشم‌اندازی اسلامی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 25، 339-358.
- کوفی، ابن ابی شبیه (1989م)، المصنّف، ج8، بیروت: دار الفکر.
- کتانى، عبد الحىّ (1407ق)، التراتیب الاداریّه، ج1، بیروت: دار الکتب العربى. 
- کرکى(محقق ثانی)، على بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج6، چ2، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق) الکافی، ج2و4، چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- کنی، شیخ میرزا على (بی تا)، القضاء من کتاب تحقیق الدلائل فى شرح تلخیص المسائل، چاپ سنگى.
- مالک بن انس أصبحی (1411ق)، المدوّنه الکبرى، بیروت: دار الصادر.  
- ماوردى، ابو الحسن (1412ق)، الاحکام السلطانیه، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
- مجلسى، محمدتقى (1406ق) روضه المتقین، ج6، چ2، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
- مجلسى(علامه)، محمدباقر (1406ق) ملاذ الأخیار، ج10، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشى نجفى(ره).
- محمدى خراسانی، على (1375ش)، شرح تبصره المتعلّمین، تهران: بی نا.
- مفید(شیخ)، محمد بن محمد بن نعمان (1413ق)، المقنعه، قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید.
- موسوى قزوینى، سید على (1424ق)، ینابیع الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- نجفى(صاحب جواهر)، محمدحسن (1414ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج28و38، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- نراقى، مولى احمد (1415ق)، مستند الشیعه فی أحکام الشریعه، ج15، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 14، شماره 28
مهر 1401
صفحه 131-156

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار