مبانی مسئولیّت مدنی دولت در برابر زیان های ناشی از پدیده گرد و خاک از منظر فقه و حقوق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشیار فقه و حقوق اسلامی دانشگاه ایلام، ایلام، ایران (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

3 کارشناسی ارشد حقوق خصوصی

چکیده

بدون تردید، گردوخاک، آثار و نتایجی منفی برای انسان­ داشته و برای سلامتی انسان مخاطره انگیز است. با توجه به مسئولیّت کلّی دولت در مقابل شهروندان، مسئولیّت مقابله با این پدیده بر عهده دولت و توسط سازمان حفاظت محیط­ زیست می­ باشد. با توجه به اهمیّت مقابله با این پدیده، بررسی مسئولیّت مدنی دولت در برابر زیان­ های ناشی از گردوخاک بر سلامتی شهروندان ضرورت دارد. این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی سامان یافته، با بررسی مبانی فقهی و قوانین ملزمه، مسأله را مبتنی بر مبانی مشهور فقهی و حقوقی تحلیل کرده، و به این نتیجه رسیده است که مسئولیّت مدنی دولت در قبال خسارات ناشی از گردوخاک، بر پایه قاعده احترام قابل توجیه می باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Fundamentals of government civil liability against losses caused by the phenomenon of dust from the perspective of jurisprudence and law

نویسندگان [English]

  • Taher Alimohamadi 1
  • Hamzeh Nazarpour 2
  • Farideh Mahmoudiberam 3
1 Associate Professor of the Department of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Ilam University
2 Mazandaran University
3 Master of private law
چکیده [English]

Undoubtedly, dust collection has negative effects and negative consequences for humans and may endanger their physical and mental health in various aspects. Regarding the general liability of the Islamic State against the citizens, the responsibility for coping with this phenomenon lies with the government and the Environmental Protection Agency. Due to the importance of coping with this issue, the legal jurisprudential analysis of the civil liability of the state against the harmful effects of dust on the health of citizens is of particular importance. This descriptive-analytical study analyzed the issue based on well-known jurisprudential and legal principles by examining Jurisprudential principles and mandatory rules and It has been concluded that the civil liability of the government for damages caused by dust can be justified on the basis of the rule of respect.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dust
  • Health of the Citizens
  • Civil Liability
  • Government
  • Compensation
  • The Environment
  • Respect theory
- قرآن کریم.
- اصفهانی، محمدحسین (1418ق)، حاشیه کتاب المکاسب، ج1، تحقیق عباس محمد آل سباع، قم: انوار الهدی.
- اصفهانى، سید ابوالحسن (1422ق)، وسیله النجاه، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- اصفهانى، محمد (1416ق)، کشف اللّثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج11، قم: مؤسسه النشر الاسلامى.
- امامی، سیّد حسن (بی­تا)، حقوق مدنی، ج4، تهران: اسلامیه.
- انوری، حسن (1386)،  فرهنگ بزرگ سخن، ج6، چ3، تهران: سخن.
- باریکلو، علی­رضا (1389)، مسئولیّت مدنی، چ3، تهران: میزان.
- بحرانی، یوسف (1415ق)، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، ج19، تحقیق محمدتقی ایروانی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- تونی، عبدالله (1415ق)، الوافیه فی اصول الفقه، چ2، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- جبعی عاملی(شهید ثانى)، زین­الدین بن علی (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج10، محشّای سید محمد کلانتر، قم: داورى.
- جبعی عاملی(شهید ثانى)، زین­الدین بن علی (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ج15، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.‌
- حرّ عاملی، محمّد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل‌الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج29، قم: آل­ البیت(ع).
- حسینی مراغى، سید میرعبدالفتاح، (1417ق)، العناوین الفقهیه، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامى.
- حکمت ­نیا، محمود (189)، مسئولیّت مدنی در فقه امامیه، چ2، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
- خمینى(امام)، سید روح­اللّه (بی­تا)، تحریر الوسیله، ج2، قم: دار العلم.‌
- خوانساری، سید احمد (1405ق)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ج5، چ2، تحقیق علی­اکبر غفاری، قم: اسماعیلیان.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1412ق)، مصباح الفقاهه، ج3، تقریر محمدعلی توحیدی، قم: توحید.
- خوئی، سید ابوالقاسم، (1422ق)، مبانی تکمله المنهاج، ج42، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
- روحانی، محمد (1413ق)، منتقی الاصول، ج5، تقریرات عبدالصاحب حکیم، قم: دفتر آیه ­الله روحانی.
- زرگوش، مشتاق (1389)، مسئولیّت مدنی دولت، تهران: میزان.
- سبزواری، سید عبدالاعلی (1413ق)، مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج21و29، چ4، قم: المنار.
- شریف رضى، محمد (1414ق)، نهج‌البلاغه، تحقیق صبحی صالح، قم: هجرت.
- صادقی، محمدهادی؛ میرزایی، محمد (1398)، «ماهیت رابطه استناد و معیار احراز آن»، مجله مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 21، 167-194.
- صافی اصفهانی، حسن (1417ق)، الهدایه فی الاصول، ج3، تقریر بحث های آیه الله خوئی، قم: مؤسسه صاحب الأمر(عج).
- صدر، سید محمد (1420قa)، ما وراء الفقه، ج3، تحقیق جعفر هادی وجیلی، بیروت: دار الاضواء.
 - صدر، سید محمدباقر (1420قb)، قاعده لا ضرر و لا ضرار، تحقیق سید کمال حیدری، قم: دار الصادقین.
- طاهری، حبیب­الله (1418ق)، حقوق مدنی، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طاهری، فاطمه؛ فروزانی، معصومه؛ یزدان­پناه، مسعود؛ آجیلی، عبدالعظیم (1396)، «ادراک کشاورزان از پدیده گرد و غبار: مورد مطالعه شهرستان آبادان»، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 4، 621 -632.
- طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم، (1414ق)، تکمله العروه الوثقی، ج1، تحقیق سید محمدحسین طباطبایی، قم: داوری.
- عاملی(شهید اول)، محمد بن مکّی (1414ق)، غایه المراد فی شرح نکت الارشاد، ج4، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- عبدالمنافی، نرجس السادات؛ مظاهری، مهدی (1396)، توفان­های گردوخاک غرب و جنوب غرب کشور: علل، منشأ، کانون­­­ها و پیش­بینی وضعیت آینده، تهران: مرکز پژوهش­های مجلس.
-  قاسم­ زاده، سیّد مرتضی (1390)، الزام­ها و مسئولیّت مدنی بدون قرارداد، چ9، تهران: میزان.
- قاسم­ زاده، سیّد مرتضی (1387)، مبانی مسئولیّت مدنی، چ5، تهران: میزان.
- قنواتی، جلیل؛ جاور، حسین (1390)، «مبنای احترام در شناسایی و حمایت از حریم خصوصی در حوزه ارتباطات»، مجله حقوق اسلامی، 29، 33 -59.
- کاتوزیان، ناصر (1374)، الزام­های خارج از قرارداد: ضمان قهری، تهران: دانشگاه تهران.
- کردوانی، پرویز؛ علایی، ابراهیم؛ مشیری، سید رحیم؛ رحیمی، ناهید (1392)، «بررسی تأثیر کاربرد مالچ نفتی در تثبیت ماسه­های روان و توسعه پوشش گیاهی در منطقه آران و بیدگل»، فصل­نامه گیاه و زیست بوم، 37، 101 -112.
- کلینى، محمد بن یعقوب‏ (1429ق)، الکافی، ج14، قم، دار الحدیث.
- مامقانی، عبدالله (1350ق)، حاشیه علی رساله لا ضرر، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.
- محقّق داماد، سیّد مصطفی (1406ق)، قواعد فقه، چ12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- مرتضوی، سیّد ضیاء (1394)، «شخصیت و اهلیّت حقوقی دولت در فقه»، فصلنامه تخصصی دین و قانون، 4، 49 -85.
- مکارم شیرازی، ناصر (1411ق)، القواعد الفقهیه، ج1و2، چ3، قم: مدرسه امام امیرالمؤمنین(ع).
- ملاردی، محمّدرضا (1388)، فرهنگ جامع شیمی، چ3، تهران: مدرسه.
- نجفی خوانساری، موسی (1373ق)، رساله قاعده لاضرر، تهران: المکتبه المحمّدیه.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج11و21و24و43، چ7، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- نراقی، ملا احمد (1417ق)، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- نظری، ایران­دخت (1389)، مسئولیّت مدنی مالک، تهران: جنگل.
- نوری، جعفر (1372)، فرهنگ جامع محیط‌زیست، تهران: بی ­نا.
- هاریسون، تنسلی رودولف (2015م)، اصول طبّ داخلی (بیماری­ها تنفسی)، ویرایش دنیز کاسپر، ترجمه سالومه سادات صالحی، تهران: ارجمند.
- هوشمند فیروزآبادی، حسین (1398)، «ارزیابی مبانی فقهی مسئولیّت مدنی»، مجله آموزه ­های فقه مدنی، 29، 297 -328.
- Basil M, Jean B, Dagmar C, Simon D, (1999), Tortious Liability of Statutory Bodies: A Comparative and Economic Analysis of Five English Cases, First Published, Hart Publishing, Oxford Portland Oregon.
- Bener A, Abdulrazzaq YM, Al-Mutawwa J, Debuse P, (1996),"Genetic and environmental factors associated with asthma", Human Biology, No 3, p 405-414.
- Holms CW, Miller R, (2004) "Atmospherically transported metals and deposition in the southeastern United States: local or transoceanic", Applied Geochemistry, No 7, p 1189-1200.
- Hyun C, Dong W S, Wonnyon K, Seong J D, Soo H L, Minsoo N, (2011), "Asian dust storm particles induce a broad toxicological transcriptional program in human epidermal keratinocytes", Toxicology Letters, No 1-2. p 92 - 99.
- Wang YQ, Zhang XY, Arimoto R, Cao JJ, Shen ZX, (2005), "Characteristics of carbonate content and carbon and oxygen isotopic composition of northern China soil and dust aerosol and its application to tracing dust sources", Atmospheric Environment, No 14, p 2631-2642.
- Ye B, Ji X, Yang H, (2003), "Concentration and chemical composition of PM2.5 in Shanghai for a 1-year period", Atmospheric Environment, No 4, p 449-510.
- Ziqiang M, Quanxi Z, (2007), "Damage effects of dust storm PM2.5 on DNA in alveolar macrophages and lung cells of rats", Food and Chemical Toxicology, No 8, p 1368–1374.
- http:// www.crdrc.sbmu.ac.ir   Viewed in 1397/05/25
- http:// www.irna.ir   Viewed in 1398/12/07             
- https:// www.doe.ir   Viewed in 1398/10/10       
- https:// www.ettelaat.com  Viewed in 1397/05/25
- https:// www.icana.ir    Viewed in 1397/05/25
- https:// www.isna.ir     Viewed in 1397/10/10