به هم زدن عقد فضولی توسط اصیل؛ مطالعه تحلیلی و انتقادی ماده 252 قانون مدنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار حقوق خصوصی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران (نویسنده مسئول)

2 دانش آموخته دکتری حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دامغان، دامغان، ایران

چکیده

 در فقه، در خصوص التزام یا عدم التزام اصیل به عقد فضولی همچنین در مورد جواز انحلال عقد فضولی توسط اصیل و مبنا و ماهیّت آن، اتفاق نظر وجود ندارد. با وجود این، ماده 252 قانون مدنی، با تأثّر از نظر پاره ای از فقهای امامیه در این مورد، اشعار می دارد: «لازم نیست اجازه یا ردّ فوری باشد. اگر تأخیر موجب تضرّر طرف اصیل باشد، مشارٌالیه می تواند معامله را به هم بزند.» حسب این حکم، مقنّن، ضمن پذیرش التزام اصیل به عقد فضولی، در مورد جواز انحلال عقد از سوی اصیل در فرضی که تأخیر مالک در اجازه یا ردّ معامله، سبب تضرّر اصیل شود از عبارت «به هم زدن» استفاده کرده است؛ عبارتی که در ادبیّات حقوقی ایران، مفهوم دقیقی ندارد اگرچه برخی حقوقدانان، آن را در معنای «فسخ» دانسته اند. در این تحقیق، حکم قانون راجع به پذیرش التزام اصیل به عقد فضولی و تبعاً آثار آن همچنین ماهیّت حقوقی «بر هم زدن» معامله، به تفصیل مورد مطالعه تحلیلی و انتقادی قرار گرفته و در پایان پیشنهاد اصلاح ماده مزبور ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Dissolution of contract not concluded by owner by principal; analytically and critically study on section 252 of civil code

نویسندگان [English]

  • Mohammad Abouata 1
  • masoud farzad 2
1 Semnan University
2 PhD private law
چکیده [English]

In Islamic jurisprudence, there is not consensus in this respect that if principal is or is not bound to the contract not concluded by owner also about the basis and nature of dissolution of such a contract by principal. Section 252 of civil code, however, says: “it is not necessary that permission or rejection to be instant. If delay may cause the principal to incur a loss, he may dissolve the contract”. According to the section, the principal is considered bound to contract but in respect of dissolution of contract by him when delay by owner may cause a loss to the principal, phrase “dissolution” is used; a phrase which has no exact meaning in Iranian legal system although some jurists consider it as cancellation. In this research, section 252 of civil code concerning being bound of the principal to the contract and its effects also meaning of dissolution of contract, is analytically and critically studied and at the end, an amendment proposition is rendered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Contract"
  • "principal"
  • "cancellation"
  • "being bound"
  • "owner"
- آخوند خراسانی، محمدکاظم (1406ق)، حاشیه المکاسب، ج1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- آملی، محمدتقی (1413ق)، المکاسب و البیع، ج2، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
- امامی، سید حسن (1379)، حقوق مدنی، ج1، چ21، تهران: اسلامیّه.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1411ق)، المکاسب، ج2، قم: دار الذخائر.
- ایروانی، علی (1379ق)، حاشیه المکاسب، ج1، چ2، قم: کتبی نجفی.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1392)، کتاب البیع، ج2، چ4، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- خوئی، سید ابوالقاسم (1418ق)، موسوعه الإمام الخوئی، ج36، قم: مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره).
- سامانه ملّی آرای قضایی [https://ara.jri.ac.ir/Judge/Text/6679].
 - شهیدی، مهدی (1383)، حقوق مدنی 3، چ4، تهران: مجد.
- طباطبائی یزدی، محمدکاظم (1410ق)، حاشیه المکاسب، ج1، چ4، قم: اسماعیلیان.
 - کاتوزیان، ناصر (1394)، قواعد عمومی قراردادها، ج1، چ4، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1394)، قواعد عمومی قراردادها، ج2، چ4، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- محمدی، سام؛ فرزانگان، محمد (1395)، التزام اصیل به نکاح فضولی در فقه امامیه و قانون مدنی، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، 1، 153-169.
- مرکز آموزش قوه قضائیه (1397)، مجموعه نشست های قضائی در مسائل حقوق مدنی، چ2، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوّه قضائیه.