مسئولیت مدنی ناشی از تحقیقات ژنتیک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی گروه حقوق، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

2 استادیار گروه حقوق، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

3 دانشیار گروه حقوق، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

چکیده

علوم مختلف با توجه به پیشرفت های بشری در حال تکامل و به روز شدن می باشند و این پیشرفت ها منجرّ به افزایش ارتباط بین علوم با یکدیگر و تأثیر آنها بر هم می باشد که در این میان، رشته های پزشکی به خصوص علم ژنتیک از این موضوع مستثنی نبوده و حتی در دهه های اخیر با پیشرفت های قابل توجهی همراه بوده است که تأثیر این امر در مسائل انسانی نمود پیدا کرده است و خود نقش مباحث حقوقی جهت قانونمند سازی مربوط به مسئولیّت مدنی در این موضوع خاصّ را می طلبد و نیازمند بررسی دقیق و کامل تر به جهت حفظ حقوق افراد در برابر تحقیقات ژنتیکی می باشد؛ لذا تمامی روش های جدید لزوماَ قطعی و مطمئن و دارای نتیجه مثبت نیستند و گاهی ضررهای خاصّ خود را به همراه دارند و می تواند خسارات جبران ناپذیری را به همراه داشته باشدکه اهمیت مباحثی از جمله مبانی و روش های جبران خسارت و میزان مسئولیت هر یک از عوامل ایجاد کننده خسارت به صورت قهری و قراردادی چگونه باشد را به وجود می آورد. با وجود این، فرد شرکت کننده در فرآیند تحقیق گاهی بیمار نبوده و به صورت داوطلبانه با هدف احسان و کشف روش های جدید علمی در چنین فرآیندی شرکت می نماید که در چنین مواردی دولت و سایر عوامل می بایست زمینه و شرایط جبران خسارت جسمی و روحی وی را از طریق بیمه و یا پرداخت از صندوق های خاصّی به نحوی که خسارت وارده به نحو احسن جبران شود، فراهم نمایند و چنین مطلبی از مباحث فقهی هم قابل استنتاج می باشد؛ با این حال، انجام تحقیقات علمی به جهت پیشرفت علوم  لازم و ضروری برای جوامع بشری می باشد که از وظایف دولت و قانونگذار می باشد تا با وضع قوانین صحیح ضمن رعایت حقوق بیمار و فرد مورد آزمایش، زمینه را جهت انجام چنین تحقیقاتی فراهم نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Civil liability of genetic research

نویسندگان [English]

  • Mohammad Norozian 1
  • Salman Valizadeh 2
  • Farhad Edrisi 3
1 Azad Islamic University-Zanjan
2 Islamic Azad University-zanjan-iran
3 Islamic Azad University-zanjan-iran
چکیده [English]

Human advances have led to evolution of different sciences, which has consequently promoted their interrelationships. Genetics is not an exception and has played a significant role in legal issues related to humans, e.g., civil liability of genetic research. As not all new research methods can lead to certain positive results, i.e., they may cause serious harm to humans, it assumes added importance to investigate different genetic principles and methods related to compensation as well as the extent of each party’s tortious and contractual liability. However, the research participant may not have a disease and only decide to voluntarily participate in the study for either benevolent or research purposes. Therefore, it is essential that governments and other responsible bodies provide optimal conditions so that physical and spiritual harms inflicted on participants could be compensated by insurance companies or other funding agencies. Meanwhile, scientific research is necessary for the advancement of science in human societies, and the government and the legislator should provide essential conditions for such research while making sure that the rights of the patients and research participants are observed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civil liability
  • Compensation
  • Genetic research
  • Tortious and contractual liabilities
- ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد (1399ق)، النهایه فی غریب الحدیث، ج3، بیروت: المکتبه العلمیّه.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1374)، المکاسب، ج1، قم: اسلامی.
- بولانژه ، مازو و ریپر، به نقل از ناصر کاتوزیان (1374)، قواعد عمومی قراردادها، ج1، چ3، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- پناهی، پرویز (1382)، ژنتیک، قم: امید.
- پورجواهری، علی (1383)، پیوند اعضا در آیینه فقه، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
- تبریزیان، عباس (1386)، پیوند اعضا و احکام و نظریه ها درباره آن، چ2، ترجمه: سید هادی حسینی، قم: بوستان کتاب.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378)، ترمینولوژی حقوق، چ10، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جی. الیور استفن؛ جان ام، وارد (1373)، فرهنگ مهندسی ژنتیک، ترجمه: محمد رضا نوری دلویی، سامیه خسروی نیا، فرهت مجیدفر، تهران: مرکز ملی تحقیقات مهندسی ژنتیک و تکنولوژی زیستی.                  
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج 25، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1381)، تحریر الوسیله، ج2، قم: المکتبه العلمیه الاسلامیه.
- سالارزایی، امیر حمزه؛ شیبانی، مریم (1388)، بررسی مسؤلیّت کیفری تیم پزشکی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 1، 99-125.
- ستوده، حمید؛ فرهادیان، عبدالرضا (1400)، واکاوی ادلّه فقهی مشروعیّت اصلاح ژنتیکی تخمک، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 24، 143-168.
- شجاع پوریان، سیاوش (1373)، مسؤلیّت مدنی ناشی از خطاهای شغلی پزشک، تهران: فردوسی.
- صفایی، حسین؛ قاسم زاده، مرتضی (1378)، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، چ4، تهران: سمت.
- صنعتی، محمدحسین (1387)، دانشنامه زیست فناوری و ژنتیک، ج1، تهران: بنیاد دانشنامه فارسی و پژوهشگاه ملّی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (بی تا)، المبسوط فی فقه الإمامیه، ج3، بیروت: دار الاضواء.
- عباسی، محمود (1382)، مسؤلیّت انتظامی پزشکی، تهران: حقوقی.
- عباسی، محمود (1382)، نقش رضایت در پژوهش های علوم پزشکی، تهران: حقوقی.
- عباسی، محمود (1383)، حقوق پزشکی (مجموعه مقالات)، ج6، تهران: حقوقی.
- کاتوزیان ، ناصر (1374)، ضمان قهری، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- کاتوزیان، ناصر (1386)، الزام های خارج از قرارداد (ضمان قهری)، چ8، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، ج 8، چ4، تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- گونتر، کال (1384)، فرهنگ جامع اصطلاحات ژنتیک و بیوتکنولوژی، ترجمه: ایمان سلحشوری فر، مسعود گرشاسبی، نجات مهدیه، تهران: جامعه نگر.
- مجلسی(علامه)، محمدباقر (1392ق)، بحار الانوار الجامعه لدرر أخبار الائمه الأطهار، ج59، تهران: اسلامیه.
- محسنی قندهاری، محمد آصف (1424ق)، الفقه و المسائل الطّبیه، ج1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- موسوی بجنوردی، سید حسن (1377)، القواعد الفقهیّه، ج2، قم: دار الهادی.
- موفق، ابوالفضل (1383)، فرهنگ اصطلاحات ژنتیک و بیوتکنولوژی، تهران: آییژ.
- ناززاهدی، لادن؛ زالی، محمدرضا (1384)، اصول اخلاقی در نگارش پژوهش های زیست پزشکی بر روی انسان، مجموعه مقالات کنگره بین المللی اخلاق زیستی، تهران: بیطرفان.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1376)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج37، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- ولیدی، محمد صالح (1366)، مسئولیّت کیفری، تهران: امیرکبیر.
      - A. Noah Barbara, Biomedical Malpractice: Risk and Responsibility in Human Research, Journal Of Health Care Law & Policy, 2004, Vol.72.
- Dieter Giesen, Civil Liability of Physicians for New Methods of Treatment and Experimentation, The International and Comparative Law Quarterly, Vol. 25, No. 1, (Jan., 1976)
- Haavi Morreim, Medical Research Litigation And Malpractice Tort Doctrines, Houston Journal of HealthLaw & Policy, ISSN 1534-7907.
- Compensating For Research Injuries, A Report of the President’s Commission for the Study of Ethical Problems in Medicine and Biomedical and Behavioral Research, Vol. 47, No. 226, Tuesday, November 23,1982.