نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• حامد رستمی نجف آبادی

استادیار فقه و حقوق امامیه دانشگاه مذاهب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

   «مصلحت»، عنصر اساسی فلسفه­ قوانین و احکام و مورد اتّفاق مذاهب اسلامی است که در دو عرصه­ کلّی فقه و حقوق از یک سو، و تک­تک گزاره­های فقهی و مواد قانون وضعی از سوی دیگر، به صورت جدّی مطرح است و نقش­آفرینی عنصر مصلحت در تصمیم­گیری­های نهایی فقه ­پژوهان و مجریان آن، امری ناگزیر به شمار می­رود. هرچند که نقش استقلالی مصلحت به عنوان منبع، مورد اتفاق نیست ولی نقش ابزاری آن، گذشته از این که مورد وفاق است در مجازات­های اسلامی غیر قابل انکار می باشد. آن ­چه این نوشتار درصدد تبیین آن می­باشد این است که امروزه در تقنین و اجرای مجازات­های اسلامی باید به عنصر مصلحت و فلسفه مجازات نیز توجّه­کرده و در صورت صلاحدید، حاکم شرع می­تواند با استفاده از احکام ثانویّه و عنصر مصلحت برای برخی مجازات­ها جایگزین تعیین کند، یا برخی را به اجرا نگذارد. لذا به نظر، مصلحت هم در مرحله­ تقنین و هم در مرحله­ تفسیر قوانین و تطبیق آن بر مصادیق و هم اجرای مجازات­های اسلامی تأثیرگذار بوده و حتّی کیفیّت و نحوه­ اجرای حدود را می­تواند تغییر دهد؛ چه آن که اگر قانونی تصویب شود و به هر دلیلی به اجرا در نیاید، خاصیّت اعلامی خود را نیز از دست خواهد داد. این موضوع در خصوص مجازات رجم، قطع ید، صلب و قطع دست و پا  به خلاف، برای جرائمی همچون زنای محصنه، سرقت و محاربه نیز صادق است.

کلیدواژه‌ها

• مصلحت
• مجازات­های شرعی
• تقنین
• مجازات­های جایگزین
• حدود

عنوان مقاله [English]

Analyzing the concept of expediency and its application in Shariah punishments with a look at the Islamic Penal Code

نویسنده [English]

• Hamed Rostami Najafabadi

Postgraduate researcher at Tehran University

چکیده [English]

" expediency " is the basic element of the philosophy of laws and rulings, and this is the case of Islamic schools, which is in two general areas: jurisprudence and law, on the one hand, and jurisprudential propositions and articles of statutory law, on the other hand. Other, it is seriously discussed and the role of expediency element in the final decisions of jurisprudence scholars and its executors is considered inevitable. Although the independent role of expediency as a source is not a matter of coincidence, but its instrumental role, apart from the fact that it is a matter of consensus, is undeniable in Islamic punishments. What this article aims to explain is that today in the legislation and implementation of Islamic punishments, one should also pay attention to the element of expediency and the philosophy of punishment, and in case of discretion, the ruler of Sharia can use the secondary rulings and the element of expediency for some determine alternative punishments, or not implement some. Therefore, in the opinion of expediency, both in the stage of enactment and in the stage of interpretation of laws and their application to examples and the implementation of Islamic punishments, it is effective and it can even change the quality and manner of the implementation of Hudud; Because if a law is passed and is not implemented for any reason, it will lose its declaratory nature. This issue is also true regarding the punishment of stoning, amputation, amputation, and amputation of hands and feet, for crimes such as adultery, robbery, and moharebeh.

کلیدواژه‌ها [English]

• Expediency
• Islamic punishments
• legislation
• alternative punishments
• limits