واکاوی مالیّت منفعت انسان و کیفیّت تسلیم آن در فقه و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری حقوق خصوصی از دانشگاه تهران

چکیده

قانون مدنی در ماده 214 واژه «مال» و «عمل» را جدا گانه آورده است، تفکیک مزبور این تصوّر را ایجاد کرده است که قانون مدنی برای عمل  یا همان منفعت انسان قائل به مالیّت نباشد. مقاله حاضر سه سؤال اصلی دارد: منفعت انسان چیست؟ آیا مالیّت دارد؟ و کیفیّت تسلیم منفعت انسان در مصادیق مختلف قراردادی به چه صورت است؟ نتیجه چنین حاصل شد که منفعت یا عمل، «صلاحیّت و استعداد و قابلیّت نتیجه دهی» موجود در جسم انسان است که به صورت ذاتی و یا اکتسابی ایجاد می شود و مال محسوب است. تسلیم منفعت انسان بستگی به مصداق و موضوع مورد معامله می تواند به صورت ایجاد امری ناپایدار مانند تدریس و یا ایجاد وصفی بر روی عین مانند نقاشی و یا خلق شیء فیزیکی مانند ساخت یک قطعه صنعتی در عالم خارج باشد. در مورد زمان تحقّق تسلیم منفعت در مورد اول، اتفاق نظر وجود دارد و زمان آن، زمان پایان کار است ولی در دو مورد دیگر اختلاف نظر وجود دارد. گروهی معتقدند که برای تحقّق تسلیم باید شیء مزبور در اختیار مستأجر قرار گیرد و گروهی دیگر پایان کار را زمان تحقّق تسلیم می دانند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Interest Property or Human Action and Its Submission in Jurisprudence and Iran’s law

نویسنده [English]

  • Ali Kazemi
Tehran University
چکیده [English]

Civil Act, in the article 214 has separated two words “property” and “action”. The mentioned separation may produce the image that the Civil Act does not consider the property for the action, but this is not so. Interest or action are “competence and capacity and the capability of resulting” which exist in human body, would be produced in nature or acquired and be considered as property. The submission of interest can be in form of creation of a transient affair like teaching or creation of a description of real object like painting or creation of a physical object like building an industrial piece in the objective world.
In case of the realization time of interest submission, in the first case, there is agreement and its time is the time of end work, but in the two other cases there is disagreement. A group of scholars believe that for the realization of submission the mentioned object should be delivered to the tenant, and another group of scholars know the end of work as the time of submission realization. The mystery of disagreement is in the understanding of interest submission and it is “to realize and accomplish” of the mentioned capacity which would be realized as the work ends and the delivery of the created object which is “the object submitted” and not “the object transacted”; is an affair both extra and unreasonable. In case which the worker follows the employer, according to Labor Act, the costs of submission is burdened on the employer and the other cases are burdened on the hired servants.

کلیدواژه‌ها [English]

  • property
  • interest
  • action
  • submission
  • payment
- آخوند خراسانی، محمدکاظم (1406ق)، حاشیه المکاسب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- اصفهانی، محمدحسین (1409ق)، الاجاره، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- الشریف، محمد مهدی (1389)، قواعد حاکم بر ایفای تعهد به انجام کار، فصلنامه حقوق خصوصی، 17، 104-79.
- امامی، سید حسن (1375)، حقوق مدنی، ج1، تهران: اسلامیه.
- باقری، احمد؛ بابایی، سمیه؛ مهدیان، محسن (1397)، زمان، مکان و هزینه وفای به عهد ، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 18، 49-66.
- باقری، علی (1398)، ضمان مالیّت از دیدگاه فقه و حقوق موضوعه، فصلنامه پژوهش های فقهی، 1، 141-163.
- بروجردی عبده، محمد (1380)، حقوق مدنی، تهران: مجد.
- پارساپور، محمدباقر؛ عیسایی تفرشی، محمد (1395)، تحلیل فقهی حقوقی تسلیم منفعت در قرارداد اجاره، فصلنامه پژوهش های حقوق تطبیقی، 20، 59-75.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1384)، ترمینولوژی حقوق، چ15، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386)،  الفارقف ج1و2، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388)، حقوق اموال، چ6، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- حائری شاهباغ، سید علی (1382)، شرح قانون مدنی، ج1، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- حسینی مراغی، سید میر عبدالفتاح (1417ق)،  العناوین الفقهیّه، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حسینی، سید جواد (بی تا)،  مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه؛ ج 6، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- حکیم، سید محسن (1410ق)، منهاج الصالحین، ج2، بیروت، دار التعارف.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1413ق)،  قواعد الاحکام، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (بی تا)، تذکره الفقهاء، قم: مؤسسه آل بیت علیهم السلام.
- حلّی(فخرالمحقّقین)، محمد بن حسن بن یوسف (1387ق)، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج2، قم: اسماعیلیان.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، چ2، قم: اسماعیلیان.
- حلّی(ابن فهد)، جمال الدین احمد بن محمد(1407ق)،  المهذّب البارع فی شرح المختصر النافع، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خمینی(امام)، سید روح الله (بی تا)، تحریر الوسیله، ج1، قم: دار العلم.

- خورسندیان، محمدعلی (1382)، واگذاری کار و موضوع قرارداد به دیگری در اجاره اشخاص و مقاطعه کاری، مجله رهنمون، 2 ، 61-82.

- خوئی، سید ابوالقاسم (بی تا)، المستند فی شرح العروه الوثقی(الاجاره)، بیجا.
- رستمی، ولیّ؛ قبادی، حسین (1397)، عدالت توزیعی، کارایی و پایان قرارداد کار، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، 40، 65-83.
- سعادت مصطفوی، سید مصطفی؛ خردمند راد، محمد (1397)، رویکردی نوین به مبحث مالیّت، فصلنامه آموزه های حقوقی، 7، 27-50.
- سیوری حلّی(فاضل مقداد)، مقداد بن عبدالله سیوری (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع؛ ج2، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- شهیدی تبریزی، میرزا فتاح (1375)، هدایه الطالب الی اسرار المکاسب، ج2، تبریز، چاپخانه اطلاعات.
- شهیدی، مهدی (1386)، سقوط تعهدات، چ 8، تهران: مجد.
- صبحی کمال، ابوالفضل (1399)، مقایسه اجاره اشخاص با قرارداد کار، جعاله و مقاطعه کاری، فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق، 59 ، 141-157.
- طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1376)، سؤال و جواب، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1409ق)، العروه الوثقی، ج2، چ2، بیروت: مؤسسه الاعلمی.
- طباطبائی قمّی، سید تقی (1426ق)،  مبانی منهاج الصالحین، ج 8، قم، قلم الشرق.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج3، چ3، تهران: المکتبه المرتضویه.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1400ق)، النهایه فی مجرّد الفقه و الفتاوی، چ2، بیروت: دار الکتاب العربی.
- عاملی(شهید اول)، محمد بن مکّی (1410ق)، اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- عراقی، آقاضیاء الدین ( 1414ق)، شرح تبصره المتعلّمین، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- فاضل لنکرانی، فاضل (1424ق)، تفصیل الشریعه فی تحریر الوسیله(الاجاره)، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام
- فصیحی زاده، علیرضا (1390)، تفویت منفعت و مبانی ضمان آوری آن، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، 2، 277-295.
- کاتوزیان، ناصر (1374)، اعمال حقوقی، چ3، تهران: شرکت انتشار با همکاری شرکت بهمن برنا.
- کاتوزیان، ناصر (1379)، گامی به سوی عدالت، ج2، تهران: دانشکده حقوق.
- کاتوزیان، ناصر (1381)، حقوق مدنی(اموال و مالکیّت)، چ5، تهران: میزان.
- کاتوزیان، ناصر (1387)، حقوق مدنی(عقود تملیکی)، ج1، چ10، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1388)، قواعد عمومی قراردادها، ج2، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کرکی، علی بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج6، چ2، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- کاشف الغطاء، حسن بن جعفر نجفی (1421ق)، أنوار الفقاهه(الاجاره)، نجف: مؤسسه کاشف الغطاء.
- لطفی، اسدالله (1380)، ضمان ید، مجله پژوهش دینی، 1، 77-92.
- محقّق داماد، سید مصطفی (1380)، قواعد فقه، ج1، چ3، تهران: سمت.
- موسوی بجنوردی، سید محمد (1385)، قواعد فقهیّه، ج2، تهران: مجد.
- موسوی بجنوردی، سید حسن (1419ق)، القواعد الفقهیّه، ج7، قم: الهادی.
- موسوی شریف، علی بن حسین (1405 ق)، رسائل الشریف المرتضی، قم: دار القرآن.
- موسوی، سید فضل الله (1379)، نگاهی به جنبه های عمومی حقوق کار با تاکید بر قانون کار جمهوری اسلامی ایران، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 50. 89-135.
- میزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن (1371ق)، جامع الشتات فی أجوبه السؤالات، ج3، تهران: کیهان.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (بی تا)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج26و27و37، چ7، بیروت: دار احیاء التراث العربی.