نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

امروزه یکی از مسائل مهمّ در بانک­ها، حقّ عینی برندگان در قرعه­کشی است که در خصوص آن میان فقها دو قول کفایت و عدم کفایت قرعه در لزوم حقّ تملّک وجود دارد. قول مشهور در این مسأله درصدد اثبات و تأیید این امر است که قرعه، اماره و کاشفیّت هرچند ناقص در آن موجود است. با این توضیح که قرعه­کشی بانک از مصادیق قاعده ملک ان یملک می ­باشد. اما آن چه در این تحقیق مورد توجه قرار گرفته این است که آیا صِرف قرعه­کشی بانک ­ها منجرّ به مالکیّت می ­شود یا عوامل دیگری در اسباب مالکیّت شرط است؟ ثمره­ نزاع در زمان مالکیّت و در نتیجه مالکیّت منافع ، نماء و ارزش افزوده خواهد بود. این پژوهش بر اساس روش تحلیلی- توصیفی به این مسأله پرداخته و به نظر می­رسد پس از تبیین و نقد و بررسی آراء فقها، قرعه تنها به عنوان تعیین و یک سبب شرعی است که به واسطه­ آن حقّ عینی بالقوّه برای فرد برنده به وجود می­آید؛ بنابراین مالکیّت و آثار حقوقی آن بعد از تحویل جایزه و انتقال رسمی، بالفعل محقّق می­شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A jurisprudential look the right of ownership of bank rewards arising of lottery

نویسندگان [English]

  • Abdollah BahmanPouri 1
  • Najmeh Zakikhani 2

1 Yasuj University

2 Yasooj University

چکیده [English]

Today, one of the most important issues in banks is the right of the winners of the lottery, about which there are two promises among jurists: the adequacy and inadequacy of the lottery in the necessity of the right of possession. The famous saying in this matter seeks to prove and confirm that there is an incomplete lottery and discovery and revelation. Bank lottery is from instence of ownership right or a rule that states, someone is owner of something (قاعده ملک ان یملک) and according to this rule, lottery doesn't cause a person be owner of something and it needs the other factors. The result of the conflict will be the time of ownership and consequently the ownership of benefits and appearance and added value. This research has studied explanation of lot and its kinds and then winner situation and theory of the something that belongs to someone (ملک ان یملک) .It seems efficiency of lottery obtained just as a determination and and occasion that ownership of winner and it's legal effects after delivering reward and formal transition of actualized ownership.

کلیدواژه‌ها [English]

  • lottery
  • winner
  • ownership right
- آشتیانى، میرزا محمدحسن (1425ق)، کتاب القضاء، ج2، چ1، قم: زهیر(کنگره علامه آشتیانى).
- آملى، میرزا هاشم (1386ق)، تحریر الأصول، چ1، قم: مکتبه الداوری‏.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، ج5، چ3، بیروت: دار الفکر.
- احسایى، ابن ابى جمهور (1410ق)، الأقطاب الفقهیه على مذهب الإمامیه، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشى نجفى(ره).
- امامى، سید حسن (بی­تا)، حقوق مدنى، ج2 و4، تهران: اسلامیه.
- ایروانى، محمدباقر (1426ق)، دروس تمهیدیّه فی القواعد الفقهیه، ج2، چ3، قم: دار الفقه.
- بحرالعلوم، سید محمد بن محمدتقى(1403ق)، بلغه الفقیه، ج4، چ4، تهران: مکتبه الصادق.
- بهجت فومنى، محمد تقى (1426ق)، جامع المسائل، ج5، چ2، قم: دفتر معظمٌ ‌له.
- تبریزى، میرزا جواد (1416ق)، إرشاد الطالب إلى التعلیق على المکاسب، ج2، چ3، قم: اسماعیلیان.
- تبریزى، میرزا جواد (1426ق)، منهاج الصالحین، ج1، قم: جمع الإمام المهدی (عج).
- جبعی عاملى(شهید ثانى)، زین الدین بن على (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ج6و14، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
- جبعی عاملى(شهید ثانى)، زین الدین بن على (1420ق)، الحاشیه الثانیه على الألفیّه، ج4،  قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
- جزائرى،  محمدجعفر(1416ق)، هدى الطالب فی شرح المکاسب، ج3، قم: دار الکتاب.
- جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودى (1426ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج7، قم: مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام.
- جمعى از مؤلفان زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی (بی ­تا)، مجله فقه اهل بیت علیهم السلام، ج22و26، قم: مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام.
- حائری، محمود؛ اسلامی، ساجده (1396)، مبانی فقهی جوایز قرض الحسنه بانک ها، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 16، 113-134.
- حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج27، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- حسینی روحانی، سید محمدصادق (1412ق)، فقه الصادق علیه السلام، ج19، قم: دار الکتاب - مدرسه امام صادق علیه السلام.
- حسینی زبیدی واسطی، سید مرتضی (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، ج11، بیروت: دار الفکر.
- حسینی شیرازى، محمد (1413ق)، الفقه، القواعد الفقهیه، بیروت: مؤسسه امام رضا علیه السلام.
- حسینی عاملى، سید محمدجواد (1419ق)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلاّمه، ج19، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حسینی مراغى، سید میر عبدالفتاح (1417ق)، العناوین الفقهیه، ج1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حسینی میلانى، محمدهادى (1395ق)، محاضرات فی فقه الإمامیه(کتاب البیع)، مشهد: دانشگاه فردوسى مشهد.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1410ق)، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، ج1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1414ق)، تذکره الفقهاء، ج17، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- خمینى(امام)، سید روح الله (1381)، الاستصحاب، چ1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- خمینى(امام)، سید روح اللّه (1420ق)، الرسائل العشره، چ1، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
- خمینى(امام)، سید روح اللّه (بی­تا)، القواعد الفقهیه و الاجتهاد و التقلید(الرسائل)، ج1، قم: اسماعیلیان.
- خوانسارى، سید احمد بن یوسف (1405ق)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ج5، چ2، قم: اسماعیلیان.
- خوئى، سید ابوالقاسم (1418ق)، موسوعه الإمام الخوئی، ج25، چ1، قم: مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره).
- سبحانى تبریزى، جعفر (1414ق)، المحصول فی علم الاصول، ج4، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
- سبحانى تبریزى، جعفر (1424ق)، إرشاد العقول الى مباحث الأصول، ج4، قم: مؤسسه امام صادق( ع).
- سبزوارى، سید عبد الأعلى (1413ق)،  مهذّب الأحکام، ج23، چ4، قم: مؤسسه المنار - دفتر حضرت آیه الله.
- سیفی مازندرانى، علی اکبر (1425ق)، مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیه الأساسیّه، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- سیوری حلّى(فاضل مقداد)، مقداد بن عبد اللّه سیورى (1403ق)، نضد القواعد الفقهیه على مذهب الإمامیه،  قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشى نجفى(ره).
- صدر، سید محمد (1420ق)، ما وراء الفقه، ج3، بیروت: دار الأضواء.
- طاهرى، حبیب الله (1418ق)، حقوق مدنى، ج1و4، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طباطبایی بروجرى، سید حسین(1429ق)، منابع فقه شیعه، ترجمه: احمد اسماعیل تبار، احمدرضا حسینی، محمدحسین مهوری،  ج23، تهران: فرهنگ سبز.
- طباطبایی قمّى، تقى (1425ق)، هدایه الأعلام إلى مدارک شرائع الأحکام، قم: محلّاتى.
- طباطبائی بروجردى، سید حسین (1413ق)، تقریرات ثلاث، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طباطبائی یزدى، سید محمدکاظم(1409ق)، العروه الوثقى، ج2، چ2، بیروت: مؤسسه الأعلمی.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیه، ج3و8، چ3، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
- عاملى(شهید اول)، محمد بن مکّى (1417ق)، الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیه، ج2، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عاملى(شهید اول)، محمد بن مکّى (بی ­تا)، القواعد و الفوائد، ج1، قم: مفید.
- عاملى، یاسین عیسى (1413ق)، الاصطلاحات الفقهیه فی الرسائل العملیّه، بیروت: دار البلاغه.
- عبد الرحمان، محمود (بی­تا)، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیه، ج1، بی ­نا.
- فاضل لنکرانى، محمد (1416ق)، القواعد الفقهیه، قم: چاپخانه مهر.
- فخرالمحققین، محمد بن حسن بن یوسف (1387ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج1و2، قم: اسماعیلیان.
- کرمی، محمد (1384)، جوایز بانکی یا لاتاری بخت آزمایی در یک قمار بزرگ، مجله فردوسی، 28و29، 5-4.
- کرکى(محقّق)، على بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج3و8، چ2، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
 - محقّق داماد، سید مصطفی (1406ق)، قواعد فقه، ج1، چ12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.
-  محقّق داماد، سید محمد (1418ق)، کتاب الخمس، قم: دار الإسراء.
- مشکینى، میرزا على (1374)، اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، ج1، چ6، قم: الهادی.
- مصطفوى، سید محمدکاظم (1421ق)، مائه قاعده فقهیّه، چ4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- مظفّر(علامه)، محمدرضا (بی ­تا)، حاشیه المظفّر على المکاسب، ج1، قم: حبیب.
- مکارم شیرازى، ناصر (1411ق)، القواعد الفقهیه، ج1، چ3، قم: مدرسه امام امیر المؤمنین(ع).
- موسوی اردبیلى، سید عبد الکریم (1423ق)، فقه القضاء، ج2، چ3، قم: بی نا.
- موسوی بجنوردى، سید حسن (1419ق)، القواعد الفقهیّه، ج4، قم: الهادی.
- موسوی بجنوردى، سید محمد (1401ق)، قواعد فقهیّه، ج1، چ3، تهران: مؤسسه عروج.
- موسوی خلخالى، محمدمهدى (1427ق)، فقه الشیعه(کتاب الخمس و الأنفال)، ج1، قم: دار البشیر.
- مؤمن قمّى، محمد (1422ق)، مبانی تحریر الوسیله(القضاء و الشهادات)، چ1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
- نائینى، میرزا محمدحسین (1373ق)، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، ج1، تهران: المکتبه المحمّدیه.
- نائینى، میرزا محمدحسین (1413ق)، المکاسب و البیع، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- نائینى، میرزا محمدحسین؛ عراقى، آقاضیاء (1421ق)، الرسائل الفقهیه، تقریر: ابوالفضل نجم آبادی، قم: انتشارات مؤسسه معارف اسلامى امام رضا علیه السلام.
- نجفى(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج21، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- نراقى، مولى احمد بن محمدمهدى (1417ق)، عوائد الأیّام فی بیان قواعد الأحکام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
- نعمت اللّهی، اسماعیل (1390)، تحلیل فقهی حقّ عینی و حقّ دینی و مفاهیم مرتبط، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 3، 109-132.