تعلّق حقّ خیار به عقد یا به عین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه، قم، ایران

2 دانش پژوه فقه سطح 3 حوزه علمیه، قم، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده

تعلّق حقّ خیار به عقد یا به عین، از مبانی اساسی برای تحلیل مسائلی از قبیل سقوط یا عدم سقوط حقّ خیار با تلف عین و اتلاف آن، تصرّف در عین و انتقال آن به غیر می باشد. علیرغم اهمیّت این مسأله در تدوین مواد قانونی، ادله آن به طور تفصیلی و منسجم مورد توجه حقوقدانان قرار نگرفته است. سؤال اساسی آن است که آیا در حقّ خیار، عین موضوعیّت دارد که با تلف عین، حقّ خیار نیز زائل  شود یا عقد موضوعیّت دارد که با تلف عین، همچنان خیار باقی است و پرداخت عین بر ذمّه قرار گیرد؟ این تحقیق نشان می دهد اصل عملی اولیه بر تعلّق حقّ خیار به عین است ولی قواعد فقهی موجود و همچنین دلیل اجتهادی سیره عقلا، دالّ بر تعلّق حقّ خیار به عقد است، به گونه ای که با تلف شدن عین، عقلا خود را همچنان مستحقّ مالیّت آن عین می دانند. ازطرفی، ادله اثبات کننده خیارات به دو دسته ادله لبّی و ادله لفظی تقسیم می شود که خود ادله لفظی نیز دارای دو قسم ادله شامل لفظ «خیار» و ادله شامل لفظ «ردّ عین» می باشد. استظهار از ادله لبّی و لفظی دالّ بر خیارات، تعلّق حقّ خیار به عقد را تأیید می کند. فقط در خیار عیب به دلیل وجود اجماع، تعبّداً وجود عین، موضوعیّت یافته و خیار عیب به عین تعلّق می گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Belonging the terminating right for the contract or the same thing

نویسندگان [English]

  • Sadegh Tahoori (Nowroozi) 1
  • Abbas Yaghoobzadeh Mojarrad 2
1 Islamic Seminaries of Qom
2 Islamic Seminary of Qom
چکیده [English]

Belonging the terminating right for the contract or to the object is one of the basic principles for analyzing issues such as the fall or non-fall of the terminating right for the contract with the loss of the object, the acquisition of the object and its transfer to others. Despite the importance of this problem in drafting legal concepts, its arguments have not been considered by lawyers in details. The fundamental question is that is it the fact that terminating right for the contract disappears with the loss of the object, or contract is the main subject which by losing the object, terminating right for the contract remains and the payment of the object is imposed? This research illustrates that the basic practical principle is that terminating right for the contract related to the object, but the existing jurisprudential rules and the IJTIHAD reasons of the wise approach, indicate that belonging the terminating right for the contract is such that by object losing, the wise still consider the object tax as their own self. On the other hand, the reasons which proving the terminating right for the contract are divided into two categories: arguments without any term and arguments with certain term. Also, the arguments with certain term is divided into two categories, including the arguments contain the terminating right for the contract as a certain term and the arguments contain the main object rejection as the main term. Awareness of the arguments without any term and arguments with certain term related to the terminating right for the contract confirms the belonging the terminating right for the contract. Only in the terminating right for the contract, due to the existence of consensus, existence of the object is introduced as an important subject and terminating right for the contract is belonging to the object.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Belonging the terminating right for the contract
  • Object losing
  • ESTESHAB
  • Wise approach
  • Awareness

مراجع

- آخوند خراسانی، محمدکاظم (1406ق)، حاشیه المکاسب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- ابن ابی جمهور، محمد بن زید الدین (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه، ج3، قم: دار سید الشهداء.
- اصفهانی، محمدحسین (1418ق)، حاشیه کتاب المکاسب، ج4، قم: انوار الهدی.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1436ق)، کتاب المکاسب، ج 5و6، چ21، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1437ق)، فرائد الاصول، ج3، چ21، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- باقری اصل، حیدر (1393)، «بررسی عدم سقوط خیار با تلف عین»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، 39، 5-31.
- جوادی آملی، عبدالله (1392)، درس خارج فقه، مبحث بیع، قابل دستیابی در وبگاه «www.eshia.ir»
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج18، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1413ق)، قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خمینی(خمینی)، سید روح الله (1421ق)، کتاب البیع، ج5، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).  
- خوانساری، محمد (بی تا)، الحاشیه الثانیه علی المکاسب، بی جا: بی نا.
- روحانی، سید صادق (1429ق)، منهاج الفقاهه، ج6، چ5، قم: انوار الهدی.
- شیرازی (میرزای شیرازی)، محمدتقی (1412ق)، حاشیه المکاسب، ج2، قم: منشورات الشریف الرضی.
- صفرخانی، محدثه؛ صالحی، سیدمهدی؛ نیکخواه سرنقی، رضا (1399)، «تدلیس در عقد نکاح با تأکید بر مصادیق جدید آن در پرتو پیشرفت های علمی و پزشکی»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 23، 181-210.
- طباطبائی یزدی(صاحب عروه)، سید محمدکاظم (1421ق)، حاشیه المکاسب، ج2، چ2، قم: اسماعیلیان.
- طوسی(شیخ طوسی)، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج2، چ3، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
- طوسی(شیخ طوسی)، محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب الاحکام، ج7، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
- عاملی، سیدجواد (بی تا)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، ج9، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- کرکی(محقق)، علی بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج4، چ2، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1429ق)، الکافی، ج10، قم: دار الحدیث.
- مامقانی، محدحسن بن ملاعبدالله (1350ق)، نهایه المقال فی تکمله غایه الآمال، قم: مجمع الذخایر الاسلامیه.
- موسوی بجنوردی، سید حسن (1419ق)، القواعد الفقهیّه، ج2، قم: الهادی. 
- نائینی، میرزا محمدحسین (1373ق)، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، تقریر: موسی خوانساری، ج2، تهران: المکتبه المحمدیه.
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 14، شماره 26
فروردین 1401
صفحه 145-168

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار