نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده مسئول)

چکیده

گاه شخص حقیقی یا حقوقی که به دیگری وکالت در انجام عملی می­دهد اصیل نیست، بلکه با سمت نماینده قانونی یا قضایی و یا قراردادی به دیگری وکالت می­دهد. پرسشی اصلی این است که زوال سمت نماینده که به عنوان معطی وکالت شناخته می­شود، چه تأثیری بر سرنوشت قرارداد وکالت و رابطه اصیل و وکیل باواسطه دارد؟ زوال سمت وکیل اول، تغییر مدیران سازمان ها و شرکت ها، فوت یا حجر ولیّ قهری و سایر مصادیقی که با آن سمت نماینده معطی وکالت زایل می شود اهمیّت عملی بحث را نشان می دهد. مطالعه موضوع در مصادیق مختلف  نشان می ­دهد که بر حسب منبع نمایندگی، حکم قضیّه متفاوت است و اگر اعطاء کننده وکالت، ولیّ و یا وصیّ باشد اصولاً با زوال سمت این افراد، قرارداد وکالت نیز از میان می­رود. در صورتی که وکالت اعطایی، از سوی وکیل باشد باید میان فرض ­های مختلف قائل به تفصیل بود. همچنین در مواردی که وکالت به صورت بلاعزل و یا در مقام بیع باشد عدم انحلال عقد وکالت أرجح است. علاوه بر این، در مواردی که وکالت داده شده از ناحیه نماینده شخص حقوقی همچون مدیر شرکت و یا متولّی موقوفه و یا مدیر سازمان های عمومی باشد اصولاً زوال سمت نماینده تأثیری بر قرارداد وکالت نخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effects of extinction of the agent’s position on granted representation

نویسندگان [English]

  • Mohammad Abedi 1
  • Ali Saatchi 2

1 Ferdowsi University-Mashhad

2 Ferdowsi University-Mashhad

چکیده [English]

Either private or juridical persons who grant agency to others is not principal; however, grant as legal, judicial, or contractual representative. The main question is, “what is the effect of extinction of position of the agent, as the grantor of representation, on the contract and relationship between a principal and mediated agent”? The extinction of the position of the first agent, the change of the managers of organizations and companies, the death or forced imprisonment and other cases in which the position of the representative of the attorney disappears show the practical importance of the discussion. The examination shows that the effect is different from the origin of representation. If the grantor is a guardian or testamentary representative, extinction of position will be lead to termination of the agency contract. If the mediated representative grants agency, there will be various presumptions to examine. In the case of an irrevocable agency or position of purchase, the non-termination of the contract is preferable; furthermore, if a representative of a juridical person like the manager of a company, administer of endowment or director of a public organization, extinction of position of agent does not affect on agency contract.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Judicial representation
  • legal representation
  • contractual and unilateral representation
  • extinction of position
  • termination of the agency
- آخوند خراسانی، محمدکاظم (1413ق)، کتاب فی الوقف، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- آل بحرالعلوم، محمد بن محمدتقى (1403ق)، بلغه الفقیه، ج3، چ4، تهران: مکتبه الصادق.
- اردبیلى(محقق)، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج9، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ایروانى، باقر (1430ق)، دروس تمهیدیّه فی الفقه الاستدلالی على المذهب الجعفری، ج2، قم: دار الفقه.
- اسکینی، ربیعا (1385)، حقوق تجارت شرکت های تجاری، ج2، چ9، تهران: سمت.
- بهجت(آیه الله)، محمدتقى (1426ق)، جامع المسائل ج2، چ2، قم: دفتر معظمٌ ‌له.
- اصفهانى، محمدحسین (1409ق)، الإجاره، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- امیرمعزی، احمد (1388)، نیابت در روابط تجاری و مدنی، تهران: دادگستر.
- انصاری(شیخ)، مرتضى بن محمدامین (1415ق)، کتاب المکاسب، ج3، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
- باریکلو، علی رضا (1387)، اشخاص و حمایت حقوقی آنان، چ4، تهران: مجد.
- پاسبان، محمد رضا (1394)، حقوق شرکت های تجاری، چ10، تهران: سمت.
- جبعی عاملی(شهید ثانى)، زین الدین بن على (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج5، قم: داورى.
- جبعی عاملی(شهید ثانى)، زین الدین بن على (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ج7، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386)؛ ترمینولوژی حقوق، چ18، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- حسینی مراغى، سید میرعبدالفتاح (1417ق)، العناوین، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حکیم، سید محسن (1410ق)، منهاج الصالحین، ج2، بیروت: دار التعارف.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (بی تا)، تحریر الأحکام الشرعیه على مذهب الإمامیه، ج1، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1414ق)، تذکره الفقهاء، ج15، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- خمینى(امام)، سید روح اللّه (1421ق)، کتاب البیع، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
- خوئى، سید ابوالقاسم (1418ق)، موسوعه الإمام الخوئی، ج30، قم: مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره).
- خوئی، سید ابوالقاسم (1416ق)، معتمد العروه الوثقى، ج1، چ2، قم: مدرسه دار العلم - لطفى.
- خوئى، سید ابو القاسم (بی تا)، مصباح الفقاهه،ج5 ، بی جا: بی نا.
- خوئى، سید ابوالقاسم (1410ق)، منهاج الصالحین، ج2، قم: شهر مدینه العلم.
- داراب پور، مهراب (1390)، حقوق مکتسبه متصرّفین در موقوفه ها، فصلنامه دیدگاه های حقوق قضایی، 56، 43-87.
- رنجبر، رضا (1397)، ماهیّت توکیل و تأثیر فوت یکی از وکلاء در قوام عقد وکالت، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، 1/57، 89-109.
- ره پیک، حسن (1395)، حقوق مدنی (عقود معیّن)، ج2، چ3، تهران: خرسندی.
- روحانی، سید محمدصادق (1412ق)، فقه الصادق علیه السلام، ج20، قم: دار الکتاب - مدرسه امام صادق علیه السلام.
- زندی، محمد رضا (۱۳۹۰)، رویه قضایی دادگاه های تجدید نظر استان تهران در امور مدنی، تهران: جنگل جاودانه.
- سبزوارى، سید عبد الأعلى (1413ق)، مهذّب الأحکام، ج22، چ4، قم: مؤسسه المنار - دفتر حضرت آیه الله.
- سبزوارى(محقق)، محمدباقر بن محمد مؤمن(1423ق)، کفایه الأحکام، ج1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- سیستانى، سید على(1417ق)، منهاج الصالحین، ج2، چ5، قم: دفتر حضرت آیه الله سیستانی.
- سیفی مازندرانى، على اکبر (1430 ق)، دلیل تحریر الوسیله (الوقف)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
- شیرازى، قدرت الله و پژوهشگران مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم (1429ق)، موسوعه أحکام الأطفال و أدلّتها، ج2، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام.
- صدر(شهید)، سید محمد (1420ق)، ما وراء الفقه، ج5، بیروت: دار الأضواء.
- صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله (1387)، مختصر حقوق خانواده، چ15، تهران: میزان.
- طباطبائی قمّى، سید تقى (1423ق)، الغایه القصوى فی التعلیق على العروه الوثقى(کتاب الإجاره)، قم: محلّاتى.
- طباطبائی یزدى، سید محمدکاظم (1409ق)، العروه الوثقی، ج2، بیروت: مؤسسه الأعلمی.
- عابدی، محمد؛ ساعتچی، علی؛ جاویدی آل سعدی، فرزاد (1393)، وکالت در مقام بیع، پژوهش حقوق خصوصی، 8.، 101-119.
- عابدی، محمد؛ ساعتچی، علی (1396)، تحلیل فقهی و حقوقی مفهوم و آثار ضمّ وکیل،  مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 16، 247-264.
- عاملى، سید جواد بن محمد (1419ق)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلاّمه، ج12، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عاملی(شهید اول)، محمد بن مکّی (1417ق)، الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیه، ج2، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عیسوی تفرشی، محمد (1386)، مباحثی تحلیلی از حقوق شرکت های تجاری، ج2، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- قاسم زاده، سید مرتضی (1388)، اصول قراردادها و تعهّدات، چ12، تهران: دادگستر.
- کاتوزیان، ناصر (1388)، حقوق مدنی(شفعه، وصیت، ارث)، چ12، تهران: میزان.
- کاتوزیان، ناصر (1388)، قواعد عمومی قراردادها، ج2، چ6، تهرانک شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1389)، عقود معیّن(عقود اذنی- وثیقه­های معیّن)، چ6، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کرکی(محقق)، على بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج8 ، چ2، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- مؤمن قمّى، محمد (1415ق)، کلمات سدیده فی مسائل جدیده، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- معین، محمد (1389)، فرهنگ معین، ج4، چ3، تهران: امیرکبیر.
- مغنیه، محمدجواد (1421ق)، الفقه على المذاهب الخمسه، ج2، چ10، بیروت: دار التیار الجدید - دار الجواد.
- نجفى(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- نجم آبادی، ابوالفضل (1421ق)، الرسائل الفقهیه، تقریرات درس نائینی و عراقی، قم: مؤسسه معارف اسلامى امام رضا علیه السلام.