نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده

یکی از مهم ‌ترین مسائل فقهی مورد اختلاف میان عالمان شیعه و اهل سنّت، مسأله ازدواج موقّت است. عالمان شیعی بنا بر آن ‌چه در تفسیر آیة 24 سورة نساء آمده و ائمه اهل بیت (ع) و برخی از صحابه ذکر کرده­ و سیره نویسان در کتاب‌ های تاریخی آورده ‌اند، معتقدند که نکاح متعه هیچگاه نسخ نشده است، بلکه خلیفه دوم بنا بر اجتهاد شخصی خود به خاطر اقتضای سیاست وقت از انجام آن منع کرده است، نه رسول خدا (ص). در مقابل این دیدگاه، بسیاری از عالمان اهل سنّت با تکیه بر برخی روایات، مدّعی هستند که حلّیّت متعه مدتی پس از آن‌ که تشریع شد، به دستور رسول خدا (ص) نسخ گردید. این پژوهش با بررسی و نقد ادلّه نسخ، روایات مورد استناد را مضطرب و نامعتبر تلقّی کرده و با تکیه بر تتبّع مزبور و روایات معتبر فریقین و اصل عدم نسخ، استمرار حلیّت ازدواج موقّت را به اثبات می رساند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Critique in the reasons of abolishing of legitimation of temporary Marriage

نویسندگان [English]

  • Ali Mazhar Gharamaleki 1
  • Esmaiel Ghorbani 2

1 Tehran University

2 Tehran University

چکیده [English]

One of the main areas of disagreement between Shi'ite and Sunni scholars is the issue of temporary marriage (mut'ah). Following the views of historians in the historical books and exegetes in interpretation of Ayah 24 of Surah An-Nisa (4:24), the Shia believe that marriage has always been in legal and keeping with Sharia law, and it was never abolished; and that it was second caliph who prohibited it, not Prophet Mohammad (PBUH). In contrast to this view, relying on reports, the Sunnis claim that mut'ah marriage was abolished by Prophet Mohammad (PBUH) himself shortly after its legitimation. But, taking into account all the information and in light of the Principle of Istishab (Presumption of Continuity), the latter view is rejected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abolished
  • temporary marriage
  • mut'ah
  • second caliph
  • Continuity of legitimation
- قرآن کریم.
- ابن ابی حاتم، عبد الرحمن بن محمد رازی (1271ق)، الجرح و التعدیل، ج3و8، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج2، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
- ابن قدامه مقدسی، عبد الله بن أحمد (1388ق)، المغنی، ج7و9، قاهره: مکتبه القاهره.
- ابن قیّم جوزیه، محمد بن ابی بکر زرعی (1415ق)، زاد المعاد فی هدی خیر العباد، ج2و3و5، بیروت: مؤسسه الرساله.
- ابن کثیر قرشی، اسماعیل بن عمر (1408ق)، البدایه و النهایه، ج8، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- ابن کثیر قرشی، اسماعیل بن عمر (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم‏، ج2، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- احمد بن حنبل (1421ق)، مسند احمد بن حنبل، ج8 و 10 و 28، بیروت: مؤسسه الرساله.
- احمد بن محمد بن إبراهیم بن ابی بکر ابن خلکان (1428ق)، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، ج3، بیروت: دار صادر.
- المطلق، عبدالملک بن یوسف (1427ق)، زواج الفرند بین حکمه الشرعی و واقعه المعاصر، ریاض: دار العاصمه.
- اندلسی، علی بن أحمد بن سعید بن حزم (بی ‌تا)، المحلّى بالآثار، ج9 و 12، بیروت: دار الفکر.
- آلوسی، محمود بن عبد الله (1415ق)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، ج3، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- بخاری، محمد بن اسماعیل (1422ق). صحیح البخاری، ج7، بی ‌جا: دار طوق النجاه.
- بیهقی، احمد بن‌ حسین‌ بن‌ علی (1424ق)، السنن الکبرى، ج7، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- ثعلبی، احمد بن اهیم‏ (1422ق)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن‏، ج3، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج5، قم: داوری.
- حرّانی، احمد بن عبد الحلیم بن تیمیه (1406ق)، منهاج السنه النبویه فی نقض کلام الشیعه القدریه، ج4، ریاض: جامعه الامام محمد بن سعود الاسلامیه.
- حرّانی، احمد بن عبد الحلیم بن تیمیه (1416ق)، مجموع الفتاوى، ج32، مدینه: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (بی‌ تا)، نهج الحقّ وکشف الصدق، قم: دار الهجره.
- حمیری، عبدالملک بن هشام (1375ق)، السیره النبویّه، ج2، مصر: شرکه مکتبه و مطبعه مصطفى البابی الحلبی و أولاده.
- خطیب بغدادی، احمد بن علی بن ثابت (1422ق)، تاریخ بغداد، ج9، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
- ذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد (1382ق)، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، ج2، بیروت: دار المعرفه.
- ذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد (1419ق)، تذکره الحفّاظ، ج1، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- ذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد (1427ق)، سیر أعلام النبلاء، ج4و7و8، قاهره: دار الحدیث.
- زیلعی، عثمان بن علی (1313ق)، تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق، ج2، قاهره: المطبعه الکبرى الأمیریه.
- سبکی، عبد الوهاب بن تقی الدین (1413ق)، طبقات الشافعیه الکبرى، ج5، بی ‌جا: بی ‌نا.
- سجستانی، ابوداود (بی‌ تا)، سنن ابی داود، ج2، بیروت: المکتبه العصریه صیدا.
- سید بن طاووس، علی بن موسی بن طاووس (1399ق)،  الطرائف فی معرفه مذهب الطوائف، قم: خیام.
- سیوری حلّی(فاضل مقداد)، مقداد بن عبدالله سیوری (بی ‌تا)، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج2، نجف: المکتبه المرتضویّه لاحیاء الآثار الجعفریّه.
- سیوطى، عبدالرحمن بن ابى ‏بکر (1404ق)، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، ج2، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشى نجفى(ره)‏.
- طباطبائى(علامه)، سید محمدحسین‏ (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طبرى، محمد بن جریر (1412ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن‏، ج5، بیروت: دار المعرفه‏.
- عبد الرزاق بن همام بن نافع (1403ق)، المصنّف، ج7، بیروت: المکتب الإسلامی.
- عبد العزیز بن عبد الله بن باز (بی ‌تا)، مجموع فتاوى العلامه عبد العزیز بن باز، ج20، بی‌ جا: بی ‌نا.
- عسقلانی، احمد بن علی بن حجر (1379ق)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، ج9، بیروت: دار المعرفه.
- عسکری، مرتضی (1377)، ازدواج موقّت در اسلام، تهران: مجمع علمی اسلامی.
- علم ‌الهدی(سید مرتضی)، علی بن الحسین (بی ‌تا)، الانتصار، قم: مؤسّسه النشر الإسلامی.
- عینی، بدرالدین (1390ق)، لسان المیزان، ج6، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
- عینی، بدرالدین (1431ق)، عمده القاری شرح صحیح البخاری، ج17، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب، ج10، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- قرطبی، محمد بن احمد (1425ق)، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، ج2، قاهره: دار الحدیث.
- قرطبى، محمد بن احمد (1364ق)، الجامع لأحکام القرآن‏، ج5و12، تهران: ناصر خسرو.
- مالک بن انس بن مالک (1406ق)، الموطأ. ج2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- متقی هندی، علی بن حسام (1401ق)، کنز العمّال فی سنن الأقوال و الأفعال، ج16، بیروت: مؤسسه الرساله.
- مجلسى(علامه)، محمدباقر بن محمدتقى‏ (1403ق)، بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، ج30، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- محمود بن عمر، زمخشری (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، ج1، بیروت: دار الکتاب العربی‏.
- مزی، یوسف بن عبد الرحمن بن یوسف (1400ق)، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج14و28، بیروت: مؤسسه الرساله.
- مطهّری(شهید)، مرتضی (1390)، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا.
- مفید(شیخ)، محمد بن محمد بن نعمان عکبری (1414ق)، الفصول المختاره من العیون و المحاسن، قم: المؤتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید.
- مقدسی، عبد الرحمن بن محمد بن أحمد (بی‌ تا)، الشرح الکبیر على متن المقنع، ج10، بی ‌جا: دار الکتاب العربی.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (بی ‌تا)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج30، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- نووی، یحیى بن شرف (1392ق)، المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج، ج9، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- نووی، یحیى بن شرف (بی‌ تا)، المجموع شرح المهذّب، ج20، بی ‌جا: دار الفکر.
- نیشابوری، مسلم بن حجاج (بی ‌تا)، صحیح مسلم، ج2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- یوسف بن عبد الله بن محمد بن عبد البر (1387ق)، التمهید لما فی الموطأ من المعانی و الأسانید، ج8 و10، تونس: وزاره عموم الأوقاف و الشؤون الإسلامیه.