تدلیس در عقد نکاح با تأکید بر مصادیق جدید آن در پرتو پیشرفت های علمی و پزشکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و حقوق اسلامی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران (نویسنده مسئول)

2 استادیار دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

    تدلیس یا فریبکاری در عقد نکاح، عنوانی است  که در اغلب منابع فقهی بدان پرداخته شده و مصادیق چند برای آن بیان شده است. در حالی که قانون مدنی از خیار تدلیس در عقد نکاح نام نبرده و نسبت به مصادیق و آثار آن سکوت اختیار کرده است. در مقاله حاضر ابتدا مفهوم تدلیس از نظر فقهی و حقوقی بررسی شده و سپس با عنایت به تعاریف مذکور، شرایط و ارکان تحقّق تدلیس مورد بررسی قرار گرفته و معلوم شده است که برای تحقّق تدلیس، نیازی به رکن معنوی نبوده و همه ارکان آن از نوع مادی هستند.آنگاه با عنایت به تحوّلات به وجود آمده در علوم و فنون مختلف به بررسی برخی مصادیق قدیم و جدید تدلیس پرداخته شده و برخی از مصادیق مورد بحث از دایره تدلیس خارج شده و برخی دیگر، مصداق تدلیس شناخته شده اند. از نظر آثار نیز تدلیس هم در دوران نامزدی و هم در دوران عقد، مثبت اثر بوده و تدلیس کننده افزون بر مسئولیت مدنی، در مواردی مسئولیت کیفری نیز خواهد داشت.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Misrepresentation in Marriage Contract with Emphasizing on New Instances in Light of Scientific and Medical Advances

نویسندگان [English]

  • Mohaddeseh Safarkhani 1
  • Mahdi Salehi 2
  • Reza Nikkhah 2
1 URMIA UNIVERCITY
2 Urmia University
چکیده [English]

Most jurisprudential sources address misrepresentation or deception (Tadlis) in marriage contracts and elaborate on its instances. On the contrary, the Civil Code does not touch upon the option of deceit in the marriage contract and offers nothing in regards to its instances and effects. Therefore, this paper first examined. the jurisprudential and legal senses of misrepresentation, and then investigated the conditions and elements of misrepresentation. It was revealed that misrepresentation only requires external/objective elements (actus reus), not mental elements (mens rea). Afterward, a number of old and new instances of misrepresentation were examined considering modern developments in science. Some instances fell beyond and some fell within the scope of misrepresentation. In terms of misrepresentation effects, the effects were positive both during the engagement and when the marriage contract is signed, and the party committing misrepresentation assumes criminal liabilities as well as civil ones. 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • misrepresentation/deception
  • marriage contract
  • instances of misrepresentation
  • right to terminate
  • marriage portion
- آذرنوش، آذرتاش (1391)، فرهنگ معاصر عربی فارسی، چ14، تهران: نی.
- اصفهانی(فاضل هندی)، محمد بن حسن (1416ق)،کشف اللّثام و الإبهام عن قواعد الاحکام، ج7، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- امامی، سید حسن( حقوق مدنی،ج4، تهران: انتشارات اسلامیه.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1415ق)، کتاب المکاسب، قم: باقری.
- بحرانى(آل عصفور)، یوسف بن احمد (1405ق)، الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره، ج19، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- بهجت گیلانى، محمدتقى (1428ق)، استفتاءات، ج2، قم: دفتر حضرت آیه الله بهجت.
- تبریزى، میرزا جواد (1426ق)، منهاج الصالحین، ج2، قم: مجمع الإمام المهدی.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1393)، ترمینولوژی حقوق، چ6، تهران : کتابخانه گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1386)، حقوق خانواده، چ4، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جبعی عاملى(شهید ثانى)، زین الدین بن على(1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج3و5، قم: کتابفروشى داورى.
- جبعی عاملى(شهید ثانی)، زین الدین بن على (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ج3، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.     
- حائرى، سیدکاظم حسینی (1423ق)، فقه العقود، ج1،چ2، قم: مجمع اندیشه اسلامى.
- حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج21، قم: مؤسسه آل البیت(ع) .
- حکیم، سید محسن طباطبائی (1410ق)، منهاج الصّالحین، ج2، بیروت: دار التعارف.
- حلّى(ابن ادریس)، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، ج2، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1419ق)، ارشاد الاذهان الی أحکام الإیمان ، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (بی تا)، تحریر الاحکام الشرعیّه علی مذهب الامامیّه، ج2، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1419ق)، نهایه الإحکام فی معرفه الأحکام ، ج2، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- حلّى(فخر المحقّقین)، محمد بن حسن بن یوسف (1387ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد،ج1و3، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- حلّى(محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام،  ج2، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- حلّى(محقّق)، جعفر بن حسن (1418ق)، المختصر النافع فی فقه الإمامیه، ج1، چ6، قم: مؤسسه المطبوعات الدینیه.
- خمینى(امام)، سید روح اللّه (1422ق)، استفتائات، ج3، چ5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خمینى(امام)، سید روح اللّه (1425ق)، تحریر الوسیله، ترجمه: علی اسلامی، ج2و3، چ21، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خوئی، سید ابوالقاسم (بی تا)، مصباح الفقاهه، قم: وجدانی.  
- سبزوارى، سید عبد الأعلى (1413ق)، مهذّب الأحکام، ج25، چ4، قم: مؤسسه المنار - دفتر حضرت آیه الله.
- سکوتی نسیمی، رضا (1394)، تأثیر تدلیس در نکاح و آثار آن، فقه و حقوق اسلامی، 11، 213-247.
- سیوری(فاضل مقداد)، مقداد بن عبد اللّه (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج2، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشى نجفى(ره).
- صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله (1387ش)، مختصر حقوق خانواده، چ15، تهران: میزان.
- صفایی، سمیّه؛ رزمی، حسین؛ کاظمی گلوردی، محمدرضا (1397)، نقد حکم اختصاص «جذام» و «برص» به زوجه با تکیه بر نظر فیض کاشانی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 19، 219-240.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1390ق)، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، ج3،  تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب الأحکام،  ج7، چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- عاملى کرکى (محقّق ثانى)، على بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد،  ج4و12و13، چ2، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- عبدالمنعم، محمود عبد الرحمان (بی تا)، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیّه، ج1، مصر: دار الفضیله.
- فاضل لنکرانى، محمد (1383)، جامع المسائل، ج1، چ11، قم: امیر قلم.
- فاضل لنکرانى، محمد (1426ق)، رساله توضیح المسائل، چ114، قم: آدینه سبز.
- قمّى(شیخ صدوق)، محمّد بن على بن حسین بن بابویه (1409ق)، من لایحضره الفقیه، ج5،  تهران: نشر صدوق.
- کاتوزیان، ناصر (1393)، قواعد عمومی قراردادها، ج5، چ8، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1392)، اعمال حقوقی، چ8، تهران، شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1375)، دوره مقدّماتی حقوق مدنی(خانواده)، تهران: یلدا.
- کلینى، محمد بن یعقوب (1429ق)، الکافی، ج10، قم: دار  الحدیث.
- مقری فیومی، احمد بن محمد (1405ق)، مصباح المنیر، قم: مؤسسه دار الهجره.
- مکارم شیرازی، ناصر (1427ق)، استفتائات جدید، ج3، چ2، قم: مدرسه امام على(ع).
- مکارم شیرازی، ناصر (1424ق)،کتاب النکاح، ج4و5، قم: انتشارات مدرسه امام على(ع).
- موسوی بجنوردی، سید محمد (1387)، اندیشه های حقوقی(2)، تهران: مجد.
- نجفى(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج30، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.