تحلیل روائی قید «سلاح» در تحقّق جرم محاربه (نقد ماده 279 ق.م.ا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساوه، ساوه، ایران

2 استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران (پردیس فارابی)، قم، ایران (نویسنده مسئول)

3 استاد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساوه، ساوه، ایران

چکیده

در قانون مجازات اسلامی مصوّب 1392، جرم محاربه مشروط به استفاده از سلاح گردیده ولی از آنجا که مستندات فقهی و بخصوص روایات، مساعد با چنین تقییدی نیست از اینرو مشروط ­انگاری مزبور، مطابق با موازین شرعی نمی ­باشد. در بررسی مستندات فقهی اولاً- ملاحظه می ­گردد که در تعریف شمار قابل توجّهی از فقیهان قید مزبور ذکر نشده و ذکر آن در تعریف مشهور بنا بر اظهارات برخی فقها و قرائن اطمینان ­بخش، غالبی بوده و نه احترازی؛ و ثانیاً- از بررسی آیۀ 33 سورۀ مائده و تعداد قابل توجهی از روایات معتبر، معلوم می ­گردد که دلایل و مستندات مزبور، مطلق بوده و مشتمل بر چنین شرطی نیست و این در حالی است که دلایلی که احتمال اثبات تقیید از سوی آنها وجود دارد، هیچگونه صلاحیّتی برای اثبات را نداشته و بر این اساس، برآیند پژوهش این است که آن چه مقوّم جرم محاربه می ­باشد سلب آرامش و امنیّت عموم بوده و این هدف با هر وسیله ­ای که تأمین گردد، جرم مورد نظر صدق می­ نماید و استفاده از سلاح، موضوعیّتی ندارد. تحقیق پیش ­رو با روش تحلیلی توصیفی و با استفاده از داده ­های کتابخانه ­ای انجام گرفته و با هدف نقد قانون در مدخلیّت دادن به قید «مسلحانه بودن» در جرم محاربه و در عین حال، مجمل بودن آن از جهت این قید، به نگارش درآمده است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Narrative analysis of the term of "weapon" in the substantiation of the crime of moharebeh (A Critique of Article 279 of the Islamic Penal Code)

نویسندگان [English]

  • Bahman Sabzaligol 1
  • Mohammad Rasool Ahangaran 2
  • Mahmood Ghayomzadeh 3
1 Azad Islamic University-Saveh
2 Tehran University-Farabi
3 Azad Islamic University-Saveh
چکیده [English]

In the Islamic Penal Code adopted in 2013, the legislator of the Islamic Republic of Iran considered the definition of the crime of the crime of moharebeh (waging war against God or people) to be conditional on being armed, while, on one hand, the definition of a vast number of jurists does not regard this condition and in the known definition, according to some Jurisprudence and useful evidences, are the dominant assurance and not the avoiding, and on the other, it is implied from jurisprudential documents that if the battle is realized, the mentioned condition is not expressed and in case of non-occurrence of the battle and in case of only deprivation of public security, mentioning this condition does not mean that it constitutes a part of the subject, but it means the expression of the predominant condition. The present study is conducted through a descriptive-analytical method by means of library data and is written aiming at criticizing the law for interfering the condition of being armed in the crime of battle and at the same time its thoroughness in terms of this condition.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • battle
  • the use of weapons
  • pulling weapons
  • dominant condition
  • avoiding condition

مراجع

- قرآن کریم.
- ابن ادریس حلّى، محمد بن منصور بن احمد (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابن سعید حلّى، یحیى بن سعید (1405ق)، الجامع للشرائع، قم: مؤسسه سید الشهداء العلمیه.
- ابن قطان حلّى، شمس الدین محمد بن شجاع (1424ق)، معالم الدین فی فقه آل یاسین، ج2، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
- اردبیلى(مقدّس)، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج13، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- اصفهانى(فاضل هندى)، محمد بن حسن (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج10، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ایزدی فرد، علی اکبر؛ حسین نژاد، سید مجتبی (1396)، تأملی در اشتراط قید سلاح و محاربه اینترنتی، فقه و مبانی حقوق اسلامی، 50/ 2، 281-308.
- تبریزى، میرزا جواد بن على (1417ق)، أسس الحدود و التعزیرات، قم: دفتر مؤلف.
- توکّلی، احمدرضا؛  رستمی نجف آبادی، حامد؛  حق شناس، محمد رضا (1394)، بررسی تحلیلی و انتقادی شرط استفاده از سلاح در جرم محاربه از منظر فقه مقارن، فقه مقارن، 6، 55-78. 
- حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج28، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- حسینی زبیدی، محمد (1386ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، ج2، بیروت: انتشارات دار احیاء التراث العربی.
- حلبى، على بن حسن (1414ق)، إشاره السبق إلى معرفه الحق، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1410ق) a، تبصره المتعلمین فی احکام الدین، چ2، قم: دار الذخائر.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1410ق) b)، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلی(علامه)، حسن بن یوسف (1413ق)، قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیه على مذهب الإمامیه، ج5، قم: انتشارات مؤسسه امام صادق علیه السلام.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1421ق)، تلخیص المرام فی معرفه الأحکام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
- حلّى(فخرالمحققین)، محمد بن حسن بن یوسف (1387ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج4، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- حلّى(محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1422ق)، محاضرات فی اصول الفقه، ج41، تقریر: محمد اسحاق فیّاض، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی(ره).
- سیوری حلّى(فاضل مقداد)، مقداد بن عبد اللّه سیوری (1425ق)، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج2، قم:  مرتضوى.
- صدوق(شیخ)، محمّد بن على بن بابویه قمّی (1413ق)، من لایحضره الفقیه، ج4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- صیمرى، مفلح بن حسن (1420ق)، غایه المرام فی شرح شرائع الإسلام، ج4، بیروت: دار الهادی.
- طباطبائی(صاحب ریاض)، سید على (1409ق)، الشرح الصغیر فی شرح المختصر النافع، ج3، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشى نجفى(ره).
- طباطبائی(صاحب ریاض)، سید على (1418ق)، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، ج2، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیه، ج8، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1390ق)، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، ج4، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب الأحکام، ج10، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- عاملى(شهید اول)، محمد بن مکّى (1414ق)، غایه المراد فی شرح نکت الإرشاد، ج4، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
- عاملى(شهید اول)، محمد بن مکّى (1417ق)، الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیه، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عاملى(شهید ثانى)، زین الدین بن على (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج9، قم: داورى.
- عاملى(شهید ثانى)، زین الدین بن على (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ج15، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
- فاضل لنکرانى، محمد (1422ق)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله(الحدود)، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام.
- فیض کاشانى، ملّا محمدمحسن (1405ق)، مفاتیح الشرائع، ج2، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشى نجفى(ره).
- فیومی، احمد (1347ق)، المصباح المنیر، بی ­جا: بی ­نا.
- قدسی، سید ابراهیم؛ رهنمازاده، ابراهیم (1397)، رویکرد حقوق کیفری ایران به ماهیّت و به کارگیری سلاح در محاربه، آموزه­های حقوق کیفری، 15، 63-92.
- کاشف الغطاء نجفى، جعفر بن خضر (1422ق)، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء، ج4، قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
- کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، ج7، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
 - مفید(شیخ)، محمّد بن محمد بن نعمان عکبرى (1413ق)، المقنعه، قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید(ره).
- نجفى(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 12، شماره 23
اسفند 1399
صفحه 123-148

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار