واکاوی تأثیر اذن بزه ‌دیده در مسئولیّت کیفری و مدنی بزهکار با نگاهی به سیر قانونگذاری در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، تهران، ایران

2 استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده

اذن و رضایت بزه­ دیده در ارتکاب بزه، علّت توجیه­ کننده­ فعل مجرمانه نبوده، و در سلب مسئولیّت کیفری و مدنی بزهکار تأثیری ندارد، زیرا این امر با قاعده­ کلّی حاکم بر قوانین موضوعه­ و آمره بودن قواعد حقوقی، در تعارض بوده، و همچنین علی الاصول وضع قوانین و تشریع مجازات، جهت رعایت مصالح و منافع فردی و اجتماعی، حفظ نظم عمومی، تأمین امنیّت و بقای جامعه می ­باشد. اما در مواردی خاصّ، به رغم آن ­که اصل بر عدم سببیّت رضایت بزه­ دیده در جواز جرم و عدم ضمان مرتکب است، گاه با توجه به طبیعت و ماهیّت جرم ارتکابی، مقنّن عدم رضایت بزه ­دیده را از عناصر اساسی تکوین جرائم تلقّی نموده است، بنابراین با اذن بزه ­دیده، ماهیّت مجرمانه­ بزه تغییر کرده و در نتیجه، مانع از ثبوت مسئولیّت کیفری و مدنی آن می ­شود. در این نوشتار سعی می ­گردد تا اهمیّت و تأثیر رضایت بزه ­دیده، در مسئولیّت کیفری و مدنی در جرائم­ علیه اشخاص، حوادث ناشی از عملیات ورزشی، جرائم ناشی از عملیات پزشکی و ... از منظر سیر قانونگذاری و آرای فقهای اسلامی مورد تحلیل و مداقّه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Impact of Crime Victims’ Consent on the Criminal and Civil Liability with a look at Iran's legislative process

نویسندگان [English]

  • Abolfazl Elyasinia 1
  • Teybeh Arefnia 2
1 PhD Student in Islamic Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Imam Khomeini Memorial Branch, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Islamic Azad University, Imam Khomeini Memorial Branch, Tehran, Iran (Corresponding Author)
چکیده [English]

The victim’s consent to commit a crime against himself/herself does not affect the criminal and civil liability of the offender. Because enforcing the laws and giving sentences are not to serve the individual's interests. Rather, it is for the establishment and maintenance of public order and the security of society. Therefore, due to the legal rules and legislation, victim’s satisfaction carries no legal value and validity and is not considered as a justified cause for the crime. In some cases, however, due to its benefits and social necessity and acceptance, and sometimes due to the character and nature of the crime committed, the legislator has regarded the victim's dissatisfaction as one of the essential elements that form the crime. Hence, with the victim’s consent, the criminal nature of the offense is altered, thereby it prevents the criminal and civil liability from being established. This article attempts to analyze and compare the impact of the victim's consent on criminal and civil liability for crimes against people, such as medical errors, etc. from the perspective of the legislative process and Islamic jurisdiction.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • ermission
  • Crime
  • Victim
  • Delinquent
  • criminal and civil liability

مراجع

- قرآن کریم.
- احمد الزرقاء، مصطفی (1967م)، المدخل الفقهی العام، ج1، چ9، دمشق: دار الفکر.
- اردبیلی، محمدعلی (1395)، حقوق جزای عمومی، ج1، چ48، تهران : میزان.
- امامی، سید حسن (1371)، حقوق مدنی، ج1، چ12، تهران : اسلامیه.
- آریانپورکاشانی، عباس و منوچهر (1377)، فرهنگ جیبی انگلیسی به فارسی، تهران : امیرکبیر.
- آقایی جنت مکان، حسین (1391)، حقوق کیفری عمومی بر اساس قانون مجازات اسلامی جدید، ج1، تهران: جنگل.
- آقایی ­نیا، حسین (1372)، حقوق ورزش (ورزش و مسئولیّت ­های قانونی آن)، تهران: دانشگاه تربیت معلم.
- باهری، محمد (1381)، حقوق جزای عمومی، تهران: رهام.
- پاد، ابراهیم (1381)، حقوق کیفری اختصاصی، ج1، تهران: رهام.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین ­الدین ­بن ­علی­ (1419ق)، مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج 15، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیّه.
- جعفری ­لنگرودی، محمدجعفر (1395)، ترمینولوژی حقوق، چ29، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- حلّی(محقق)، جعفر بن حسن (1425ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، چ11، بیروت: دار القاری.
- خمینی(امام)، سید روح ­الله (1383)، تحریر الوسیله، ج4، چ21، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1422ق)، مبانی تکمله المنهاج، ج2، قم: انتشارات مؤسسه­ احیاء آثار الامام الخوئی.
- دهخدا، علی اکبر (1328)، لغت نامه­ دهخدا، ج5، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- روستایی، محسن (1373)، واژگان عدلیه مصوب فرهنگستان ایران، دفتر اول، سال چهارم، گنجینه­ اسناد، فصلنامه­ تحقیقات تاریخی.
- سیوطی، جلال ­الدین­عبد الرحمن بن ابی ­بکر (1403ق)، الأشباه و النظائر فی القواعد و الفروع فقه الشافعیه، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- شامبیاتی، هوشنگ (1382)، حقوق جزای عمومی، ج1، چ11، تهران: مجد و زوبین.
- صادقی، محمدهادی (1382)، رضایت به جنایت، مدرّس، 1 ، 57-71.
- صانعی، پرویز (1383)، حقوق جزای عمومی، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- عبد الناصر، جمال (1390ق)، موسوعه فی الفقه الإسلامی، قاهرهک المجلس الأعلی للشئون الاسلامیه.
- عبداله نژاد، معصومه، (1396)، بررسی تأثیر رضایت بیمار در ضمان پزشک در حقوق ایران و لبنان، مطالعات علوم اجتماعی، 3، 36 -56. 
- علی­آبادی، عبدالحسین (1367)، حقوق جنائی، ج1، تهران: فردوسی.
- کاتوزیان، ناصر (1379)، حقوق مدنی(اعمال حقوقی ـ قرارداد ـ ایقاع)، دوره­ مقدماتی، چ8، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- گلدوزیان، ایرج (1386)، بایسته­های حقوق جزای عمومی، چ14، تهران: میزان.
- گلدوزیان، ایرج (1386)، حقوق جزای عمومی ایران، ج1، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- گلدوزیان، ایرج (1390)، حقوق جزای اختصاصی(جرائم علیه تمامیّت جسمانی، شخصیّت معنوی، اموال و مالکیّت، امنیت و آسایش عمومی)، چ13، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- محقّق داماد، سید مصطفی (1383)، قواعد فقه، ج1، چ12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- محمد زاده رهنی، محمدرضا (1387)، بررسی فقهی حوادث و صدمات ورزشی، فقه و تاریخ تمدن، 16، 110-132.
- مسجدسرائی، حمید؛ قربانیان، حسین (1393)، نگرشی نو بر علل رافع مسئولیّت مدنی پزشک، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 10، 169-190.
- میرسعیدی، سید منصور (1383)، مسئولیّت کیفری: قلمرو و ارکان آن، ج1، تهران: میزان.
- میرمحمد صادقی، حسین (1394)، جرائم علیه اموال و مالکیت، چ45، تهران: میزان.
- میرمحمد صادقی، حسین (1395)، جرائم علیه اشخاص، چ21، تهران: میزان.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1314)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج42، چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- نوربها، رضا (1387)، زمینه­ حقوق جزای عمومی، چ21، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- ولیدی، محمد صالح (1380)، حقوق جزای اختصاصی(جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی و حقوق و تکالیف خانوادگی)، تهران: امیرکبیر.
- ولیدی، محمدصالح (1373)، حقوق جزای عمومی، ج2، چ2، تهران: داد.
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 12، شماره 23
اسفند 1399
صفحه 67-96

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار