نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه قم، قم،ایران

چکیده

قانون مجازات اسلامی در ماده 198، رجوع از شهادت را تا قبل از اجرای مجازات، موجب سلب اعتبار آن دانسته است، بدون آن که نسبت به احکام مسئولیت شاهدِ رجوع کننده، تعیین تکلیف نماید. حکم مزبور در شرایطی است که نه تنها مشهور فقها بلکه فتوای معیار قانونگذار، رجوع مؤخّر بر صدور حکم را جز در خصوص حدود، باعث نقض آن نمی­ داند.
مسأله اعتبار شهادتی که گواه بعد از صدور حکم در دعوای کیفری از آن رجوع می­ کند موضوع تحقیق حاضر است که در کنار آن به چگونگی مسئولیت شاهد رجوع کننده پرداخته شده است.
ارزیابی ادلّه فقهی نشان می ­دهد رجوع مؤخّر بر صدور حکم حتی اگر بعد از اجرای مجازات تحقّق یابد - چه در دعاوی موجب حدّ و تعزیر و چه در موجب قصاص و دیه - سبب بی ­اعتباری حکم مبتنی بر آن است و محکومٌ ­به مالی نظیر دیه در صورت وجود باید به محکوم مستردّ، و در صورت عدم دسترسی به آن و نیز نسبت به سایر صدمات اعمّ از بدنی و غیر بدنی، شاهد ضامن است. نحوه­ توزیع مسئولیّت نیز بر حسب سهمی که گواه در شکل گیری دلیل اثبات داشته است در فروض مختلف با عنایت به مصادر فقهی مشخّص گردیده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Recursion from Testimony After the issuing of criminal judgment from the Perspective Imamiyyah jurisprudence and Iranian law

نویسنده [English]

  • Rouhollah Akrami

Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, University of Qom, Qom, iran

چکیده [English]

The Islamic Penal Code in the Article 198 provides that If the Recursion is made before the performance of punishments, it is resulted in its unreliability; Although the legislator has been silent about the responsibility of the witness who withdraws his evidence. However, not only the majority of jurists but also the dominant Fatwā from the Perspective of the legislator says that except of Hudud, the Recursion After the verdict do not cause its annulment.
The issue of the validity of the testimony that in criminal proceedings after the issuing of judgment, the witness withdraws his evidence is the subject of the present study. In addition The responsibility of the witness withdraws his evidence is also discussed.
study of Jurisprudential Documents shows that the Recursion After the issuing of judgment, Even if it is carried out after the execution of the punishment, Both in cases involving prescribed / discretionary punishments and Retaliation / Penal Compensation, do cause the annulment of the verdict which is based on Testimony and thus if condemnation connected with property and the object like Penal Compensation remains as the same, it will be returned to the convicted person, and when restitution is not possible, as well as other injuries both physical and non-physical, The witness is responsible. In proportion to the role that the witness has in proving the Evidence, based to jurisprudential sources The manner of distribution of responsibility has also been specified in different situations.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Testimony
  • Recursion of a witness
  • perjury
  • responsibility of the witness
  • violation of judgment
- ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریرالفتاوی، ج2، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابن برّاج طرابلسی، عبدالعزیز (1406ق)، المهذّب، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابن حمزه ‌طوسی، محمد بن علی (1408ق)، الوسیله إلی نیل الفضیله، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- ابن فهد حلّی، احمد بن محمد (1407ق)، المهذّب البارع فی شرح المختصر النافع، ج4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- اردبیلی(مقدّس)، أحمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج12، قم: مرسسه النشر الاسلامی.
- آشتیانی، میرزا  محمدحسن (1425ق)، کتاب القضاء، ج1، قم: زهیر.
- بهجت گیلانی، محمدتقی (1426ق)، جامع المسائل، ج 5، چ2، قم: مؤلف.
- پژوهشکده استخراج و مطالعات رویّه قضائی (1395)، مجموعه آرای قضائی شعب دیوان عالی کشور: کیفری سال 1392، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه.
- پژوهشکده شورای نگهبان (1395)، قانون مجازات اسلامی مصوّب 1392 همراه با کتاب پنجم در پرتو نظرات شورای نگهبان، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
- تبریزی، میرزا جواد (بی ­تا)، أسس القضاء و الشهاده، قم: دار الصدیقه الشهیده سلام الله علیها.
- جبعی عاملی‌(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج14، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
- جواهری، محمد (1428ق)، الشهادات و الحدود، ج2، قم: مکتبه الامام الخوئی.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج27و28، قم: مؤسسه آل ‌البیت علیهم ‌السلام.
- حسینی روحانی، سید صادق (1412ق)، فقه الصادق علیه‌ السلام، ج25، قم: دار الکتاب.
- حسینی عاملی، سید جواد (1419ق)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلّامه، ج21، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلبی، ابوالصّلاح تقی الدین بن نجم الدین (1403ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان: کتابخانه حضرت امیر المؤمنین علیه­ السلام.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1410ق)، إرشاد الأذهان إلی أحکام الایمان، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیه علی مذهب الإمامیه، ج5، قم: مؤسسه امام صادق علیه ‌السلام.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف[a] (1413ق)، قواعد الاحکام، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف[b] (1413ق)، مختلف ­الشیعه، ج8، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(فخر المحقّقین)، محمد بن حسن بن یوسف (1387ق)، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج4، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع ­الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- حلّی، یحیی بن سعید (1405ق)، الجامع للشرائع، قم: مؤسسه سید الشهداء العلمیّه.
- خمینی(امام)، سیّد روح ‌الله (بی‌ تا)، تحریر الوسیله، ج2، قم: دار العلم.
- خوانساری، سیّد احمد (1405ق)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ج6، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- خوئی، سیّد أبوالقاسم (1418ق)، التنقیح فی شرح العروه الوثقی: الاجتهاد و التقلید، قم: بی نا.
- خوئی، سیّد أبوالقاسم (1422ق)، مبانی تکمله المنهاج، ج41، قم: مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی.
- رستمی، هادی (1397)، آئین دادرسی کیفری، تهران: میزان.
- ساداتی، سید محمدمهدی (1395)، شرایط اعمال قاعده درأ در فقه امامیه و قانون مجازات اسلامی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 14، 146-113.
- سبحانی تبریزی، جعفر (1418ق)، نظام القضاء و الشهاده فی الشریعه الإسلامیه الغراء، ج1و2، قم: مؤسسه امام صادق علیه­ السلام.
- سبزواری (محقّق)، محمدباقر (1423ق)، کفایه الاحکام، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- سبزواری، سید عبدالاعلی (1413ق)، مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج27، چ4، بی‌ جا: دفتر آیه الله سبزواری.
- سیوری حلّی(فاضل مقداد)، جمال ­الدین مقداد بن عبدالله (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج 4، قم: کتابخانه آیه‌ الله العظمی مرعشی ‌نجفی(ره).
- صافی گلپایگانی، لطف­ الله (1417ق)، جامع الأحکام، ج2، چ4، قم: حضرت معصومه(س).
- صانعی، یوسف (1389)، التعلیقه علی تحریر الوسیله، ج2، چ2، تهران: مؤسسه العروج.
- طباطبائی‌ قمّی، سیّد تقی (1425ق)، هدایه الأعلام إلی مدارک شرائع الإحکام، قم: محلّاتی.
- طباطبائی(صاحب ریاض)، سیّد علی (1418ق)، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، ج15، قم: مؤسسه آل‌ البیت علیهم ‌السلام.
- طوسی(شیخ­الطائفه)، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج8، چ3، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
- طوسی(شیخ­الطائفه)، محمد بن حسن (1400ق)، النهایه فی مجرّد الفقه و الفتاوی، چ2، بیروت: دار الکتاب العربی.
- طوسی(شیخ­الطائفه)، محمد بن حسن (1407ق)، کتاب الخلاف، ج6، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عاملی(شهید اوّل)، محمد بن مکّی (1417ق)، الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیه، ج2، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عاملی(شیخ بهایی)، بهاء ­الدین محمد (1429ق)، جامع عباسی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- فاضل اصفهانی، محمد بن حسن (1416ق)، کشف ­اللّثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج10، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- فاضل لنکرانی، محمد (1420ق)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله (القضاء و الشهادات)، قم: مرکز فقه الائمه الأطهار علیهم ‌السلام.
- فضل ­الله، سید محمدحسین (1428ق)، الاثبات القضائی (الشهاده)، بیروت: دار الملاک.
- فیّاض، محمد اسحاق (بی ‌تا)، منهاج ‌الصالحین، ج3، بی ‌جا: بی ‌نا.
- فیض کاشانی، ملّا محمدمحسن (بی­ تا)، مفاتیح ­الشرائع، ج3، قم: کتابخانه آیه ‌الله العظمی مرعشی‌ نجفی(ره).
- کلینی، محمد بن یعقوب (1429ق)، الکافی، ج14، قم: دار الحدیث.
- مجلسی(علّامه)، محمدباقر (1404ق)، مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول(ص)، ج24، چ2، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- مجلسی(علّامه)، محمدباقر (1406ق)، ملاذ ألاخیار فی فهم تهذیب ألاخبار، ج10، قم: کتابخانه  آیه ‌الله العظمی مرعشی ‌نجفی(ره).
- مجلسی، محمدتقی (1400ق)، فقه کامل فارسی، تهران: فراهانی.
- مجلسی، محمدتقی (1406ق)، روضه المتّقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج14، چ2، قم: بنیاد فرهنگ اسلامی.
- محبّی، جلیل؛ ریاضت، زینب (1397)، شرح قانون مجازات اسلامی 1392، تهران: میزان.
- مدرّسی، محمدتقی (1428ق)، فقه القضاء و أحکام الشهادات، قم: محبّان الحسین علیه ­السلام.
- مرعشی شوشتری، سیّد محمدحسن (1373)، دیدگاه ­های نو در حقوق کیفری اسلام، ج2،  تهران: میزان.
- موسوی گلپایگانی، سیّد محمدرضا (1405ق)، کتاب الشهادات، تقریر: سیّد علی حسینی میلانی، قم: دار القرآن الکریم.
- موسوی، سیّد صادق (1426ق)، تمام نهج ­البلاغه: النسخه المسنده، ج7، بیروت: مؤسسه الأعلمی.
- مؤمن قمّی، محمد (1422ق)، مبانی تحریر الوسیله (القضاء و الشهادات)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج41، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- نراقی(فاضل)، احمد بن محمدمهدی (1415ق)، مستند الشیعه فی أحکام الشریعه، ج18، قم: مؤسسه آل ­البیت علیهم ­السلام.
- یوسفی(فاضل آبی)، حسن بن أبی طالب (1417ق)، کشف ­الرموز فی شرح المختصر النافع، ج2، چ3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.