تحلیل حقوقی و فقهی نظرات شورای نگهبان و رویه‌ی دیوان عدالت اداری درزمینه‌ی تسری اثر ابطال به زمان تصویب مقررات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار حقوق دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

با وجود شناسایی صلاحیّت دیوان عدالت اداری جهت ابطال مقرّرات مغایر قانون یا شرع در اصل 170 قانون اساسی، اثر ابطال مقرّرات با ابهاماتی روبروست. در قالب پژوهشی توصیفی تحلیلی اثبات شد که رویکرد شورای نگهبان در زمینه اثر ابطال مقرّرات، با مبانی حقوقی و فقهی انطباق ندارد و حتی در مواردی آن شورا مبانی نظر خودش را نقض کرده است. از سوی دیگر، هرچند از زمان تصویب ماده 20 قانون دیوان عدالت اداری مصوّب 1385 بر امکان تسرّی اثر ابطال به زمان تصویب مقرّره، «به منظور جلوگیری از تضییع حقوق اشخاص» تصریح شد لیکن عواملی همچون «عملکرد منفعل دیوان»، «اختیاری دانستن تسرّی اثر ابطال به گذشته» و «محدود دانستن امکان درخواست تسرّی اثر ابطال به زمان تصویب مصوبّه به شاکی اوّلیه» مانع از شکل گیری رویّه ای صحیح در این زمینه شده است. لذا لازم است که در این موارد، دیوان به صورت فعّال اثر ابطال را به گذشته تسرّی دهد و تنها در موارد خاصّ، به مدیریّت اثر ابطال بپردازد. در موارد اعلام مغایرت شرعی نیز مطلق تسرّی اثر ابطال به گذشته، واجد آثار سوئی است که باید امکان مدیریّت آن در قوانین پیش بینی شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Legal and Jurisprudential Analysis of the views of the Guardian Council and the procedure of the Administrative Justice Court about Extending the Effect of Revocation to the Time of ratification

نویسنده [English]

  • Mohamad Amin Abrishami rad
Assistant Professor, Department of Law, Semnan University
چکیده [English]

Although recognizing the jurisdiction of the revocation of regulation contrary to the law or the Sharia in article 170 for the Administrative Justice court, the effect of the revocation has some ambiguities. In the descriptive-analytical research has proved that Guardian Council’s views about extending the effect of revocation don't comply with legal and jurisprudential principles and even in some cases, Guardian Council has violated its foundations. On the other hand, however, since the enactment of article 20 of the Administrative Justice Court Act -2006-, emphasized on possibility of extending the effect of revocation at the time of ratification “to prevent violation of interests of individuals”, but, some factors like “passive performance of the Administrative Justice Court”, “knowing extending the effect of revocation to the past optional” and “limiting the Possibility of request the extending the effect of revocation to the past to the initial plaintiff” has prevented a proper procedure in this field. Therefore, in these cases, it is obligatory to the Administrative Justice Court to extend the effect of the revocation to the past actively and in certain cases, manipulate the effect of revocation. In cases of jurisprudential contradiction, the absolute extension of the effect of revocation to the past has unsuitable, effects, which should be manipulated in laws.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • “Effect of Revocation of Regulations”
  • “Government Regulations”
  • “Guardian Council Approach”
  • “Administrative Justice Court Procedure”
- اباذری فومشی، منصور (1392)، ترمینولوژی حقوق نوین، ج1، تهران: شهید داریوش نور اللّهی.
- اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364)، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج3، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
- امور تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقرّرات (1391)، مجموعه اساسی، چ2، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقرّرات ریاست جمهوری.
- آقایی طوق، مسلم (1386)، مبانی و ماهیّت نظارت قضایی بر اعمال دولت: مطالعه تطبیقی کشورهای فرانسه، انگلستان و آمریکا، پژوهش نامه حقوقی، 1، 125-192.
- آقایی طوق، مسلم (1397)، تأملی در خصوص اثر ابطال مقرّرات مغایر با قانون، مطالعات حقوق عمومی، 2/48، 339-356.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1384)، مقدمه عمومی علم حقوق، چ10، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج1و2، چ3، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1378)، صحیفه امام خمینی(ره)، ج19، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- دانش پژوه، مصطفی (1389). مقدمه علم حقوق با رویکرد به حقوق ایران و اسلام، چ2، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- دهخدا، علی اکبر (1385)، فرهنگ متوسّط دهخدا، ج1، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- ضیائی، رضوان؛ نوروزی، قدرت الله؛ جهان بین، سید عباد الله (1394)، تأمّلی بر حقّ مکتسب در پرتو آرای دیوان عدالت اداری، فصلنامه حقوق اداری، 8، 143-162.
- فلاح زاده، علی محمد (1387)، مراجع کنترل مصوبات دولتی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر کنترل مبتنی بر قانون اساسی، دیدگاه های حقوق قضایی، 44/45، 131-146.
- فلاح زاده، علی محمد؛ ابریشمی راد، محمدامین (1393)، سنجش سازوکار برتر نظارت بر مقرّرات دولتی در ایران؛ نقدی بر نظارت موازی رئیس مجلس و دیوان عدالت اداری بر مقرّرات دولتی،  دانش حقوق عمومی،  9، 111-130.
- قسمتی تبریزی، علی (1396)، تعهّدات غرامتی و نفقه ای در مسئولیت مدنی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 17، 181-208.
- کاتوزیان، ناصر (1377)، فلسفه حقوق: منابع حقوق، ج1و2، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1392)، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- محمودی، جواد (1390)، بررسی تحلیلی دادرسی اداری در حقوق ایران، تهران: جنگل.
- واحدی، قدرت الله (1373)، مقدّمه علم حقوق، مؤلّف.
- ویژه، محمدرضا (1391)، نظارت قضایی دیوان عدالت اداری بر مقرّرات اجرایی، پژوهش حقوق عمومی، 37، 171-202.
- هدایت نیا گنجی، فرج الله (1382)، جایگاه دیوان عدالت اداری در رسیدگی به شکایات مردم از دستگاه های دولتی، فصلنامه رواق اندیشه، 19، 35-52.
- Conrad, Daniel H (2011), Filling the Gap: The Retroactive Effect of Vacating Agency Regulations, Pace Environmental Law Review, vol 29, 1- 41.
- Forsyth, Christopher (2001), the legal effect of unlawful administrative acts: the theory of the second actor explained and developed, Amicus Curiae, vol 35, 20-23.
- Levin, Ronald M (2003), "Vacation" at Sea: Judicial Remedies and Equitable Discretion in Administrative Law”, Duke Law Journal, vol 53, 291-388.
- Wade, H.W.R, Forsyth, C.F (2004), Administrative Law, Ninth Edition, United Kingdom: Oxford University Press.