نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

3 دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

قابلیّت اجرای کیفر قصاص و اعدام از طریق اهدای عضو، مقوله ای بدیع و در عین حال تأثیرگذار در پاسداری از موهبت سلامت و حیات انسانی است. مشهور فقهای امامیّه بر این باورند که شیوه اجرای کیفر در قصاص نفس، موضوعیّت نداشته و مجازات باید به گونه ای اجرا گردد که کمترین رنج را بر جانی تحمیل نماید. در مقابل، بعضی از فقها معتقدند که برابری و مماثلت در اجرای کیفر شرط است. این مقاله ضمن پذیرش عقیده مشهور، با این مبنا که محکومٌ علیهکمترین رنج را متحمّل شود و این که می توان شیوه اجرای قصاص را تغییر داد، و توجه به این موضوع که یکی از منابع بسیار مهمّ جهت تأمین عضو پیوندی، بخصوص اعضای اساسی مثل قلب، شش، کبد، لوز المعده و ...، در بدن افراد محکوم به اعدام قرار داشته و در بیشتر موارد، این افراد دارای اعضای سالم هستند که با اجرای حکم، تمام این اعضاء به خاک سپرده می شود به اثبات امکان صدور حکم حکومتی (حاکم) مبنی بر پیوند عضو - در فرض عدم رضایت به پیوند توسط محکوم به اعدام یا قصاص - به عنوان دلیل حاکم پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The feasibility of issuing the governmental order in the transplant of organs of Convicts to death in dissatisfaction’s cases

نویسندگان [English]

  • Ali Fatehi 1
  • Aliakbar Ezadifard 2
  • Mohammad Mohseni Dehkalani 3

1 Ph.D. student of Mazandaran University

2 Professor of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Mazandaran University, Babolsar, Iran

3 Associate Professor of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Mazandaran University, Babolsar, Iran

چکیده [English]

The feasibility to execute retaliation and capital punishment through organ donation is an innovative solutions and yet effective way to protect the human life and health. Imamie's famous jurisprudents believe that the method of punishment’s fulfillment does not matter by itself, and the punishment must be implemented in such a way as to impose the least suffering on a person, in contrast to some jurisprudents, equality and the Resemblance of execution are indispensable. This article, while accepting the well-known opinion, on this basis, the convict will suffer the least and it is possible to change the manner of punishment, considering that one of the most important sources for providing a transplanted organ, especially the basis organs such as the heart, lungs, liver, and pancreas, etc., is in the body of people who is sentenced to death. and in most cases, they have healthy organs and they are buried with the execution. however, governmental order is solution Especially in cases of dissatisfaction to organ transplantation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • retaliation
  • capital punishment
  • Organ transplantation
  • Governmental order
  • Punishment
  • defendant
- قرآن کریم.
- ابراهیمی، عبدالجواد ( 1374)، تبیین فقهی ثابت و متغیر در شریعت اسلام (مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی(ه)، نقش زمان و مکان در موضوعات احکام)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور (1410ق)، سلسله الینابیع الفقهیه، ج24، بیروت: مؤسسه فقه الشیعه الدار الاسلامیه.
- ابن ماجه، محمد (1372ق)، سنن ابن ماجه، ج2، قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.
- ابن منطور، محمد بن مکرم (1410ق)، لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- اردبیلی(محقّق)، احمد بن محمد (1386)، مجمع الفائده البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، ج13، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- اسماعیلی، محسن (1382)، حکم حکومتی راهی برای پاسخگویی به نیازهای متغیّر، فقه اهل بیت، 35، 153-172.
- بحرانی، ابن میثم (1385)، شرح نهج البلاغه، ترجمه محمدرضا عطایی، ج 8، حکمت 97، مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی.
- تبریزی، میرزا جواد (1387)، تنقیح مبانی الاحکام (القصاص)، ج1، قم: دار الصدیقه الشهیده.
- تسخیری، محمدعلی (1378)، العمل الحکومی و دروه فی تحقیق مسؤولیات الدوله الاسلامیه (امام خمینی  و حکومت اسلامی (احکام حکومتی و مصلحت)، کنگره امام خمینی و اندیشه حکومت اسلامی، تهران: مؤسسه تنظم و نشر آثار امام خمینی(ره).
جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج3و9، قم: داوری.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1419ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج2، قم: مؤسسه المعارف الاسلامییه.
- حبیب زاده، محمدجعفر؛ علی پور، عادل (1392)، منع مجازات اعدام تعزیری در فقه امامیه، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 9، 43-66.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج28، بیروت: دار احیاء التراث.
- حسینی، سید علی (1380)، تحلیلی بر نظریه ­های مربوط به احکام حکومتی در فقه امامیه، پایان نامه دکتری فقه و اصول، دانشگاه امام صادق علیه السلام.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1413ق)، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، ج9، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1373)، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- خمینی(امام)، سید روح الله (بی تا)، تحریر الوسیله، ج2، قم: دار العلم.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1369)، صحیفه نور، ج20، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
- خمینی، سید مصطفی (1376)، مستند تحریر الوسیله، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- الخوری الشرتونی، سعید (1403ق)، أقرب الموارد فی فصح انتنجالعربیه و الشوارد، قم: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- خوئی، سید ابوالقاسم (1386)، مبانی تکمله المنهاج، ج1، قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
- رحمانی، محمد (1374)، احکام حکومتی و زمان و مکان، مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی(س)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
- سبحانی، جعفر (1388)، الوسیط فی اصول الفقه، ترجمه عباس زراعت، تهران: دانش پذیر.
- سلّار دیلمی، سعید بن علی (1414ق)، المراسم العلویه و الاحکام النبویه، قم: المعاونیه الثقافیه للمجمع العالمی لأهل البیت.
- صدر، سید محمدباقر (1425ق)، اقتصادنا، قم: بوستان کتاب.
- صدوق(شیخ)، محمد بن علی بن بابویه قمی(1413ق)، من لایحضره الفقیه، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طباطبائی، سید محمدحسین (1385)، بررسی های اسلامی، ج1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی .
- طباطبائی(علامه)، سید محمدحسین (1381)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
عاملی(شهید اوّل)، محمد بن مکّی (1372)، القواعد و الفوائد، ج1، تهران: مکتبه المفید.
- علی اکبریان، حسنعلی (1381)، جایگاه حکم ولایی در تشریع اسلامی، حکومت اسلامی، 24، 63-81.
- عمید زنجانی ، عباسعلی (1374)، احکام و منابع فقهی و تحولات زمانی و مکانی، مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س)، ج14، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
- عوده، عبدالقادر (بی تا)، التشریع الجنایی الاسلامی مقارناً بالقانون الوضعی، قاهره: دار الکتاب العربی.
- فراهیدی، خلیل بن احمد (1410 ق)، العین، ج3، قم: هجرت.
- کلانتری، علی اکبر (1376)، فقه و مصلحت نظام، فقه، 11 و12، 216-292.
- کلانتری، علی اکبر (1376)، حکم ثانوی در تشریع اسلامی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
- گرجی، ابوالقاسم (1369)، مقالات حقوقی، ج2، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- محسنی، فرید؛ نجفی اسفاد، مرتضی (1380)، بررسی حقوقی مجمع تشخیص مصلحت نظام و جایگاه آن در نظام جمهوری اسلامی، فصلنامه دیدگاه های حقوق قضائی، 21و22، 87-113.
- مرتضوی، سید ضیاء (1374)، امام خمینی (ره)، حکومت و خاستگاه ثبات و تغیّر در احکام، مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س)، ج6، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- مصباح یزدی، محمدتقی (1379)، حقوق و سیاست در قرآن، چ2، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- مطهری، مرتضی (1370)، اسلام و مقتضیات زمان، تهران: صدرا.
- مظفّر، محمدرضا (1384)، اصول الفقه، ج1، قم: اسماعیلیان.
- مفید(شیخ)، محمد بن محمد بن نعمان (1410ق)، المقنعه (سلسله الینابیع الفقهیه)، ج24، بیروت: مؤسسه فقه الشیعه الدار الاسلامیه.
- مکارم شیرازی، ناصر (1425ق)، أنوار الفقاهه(کتاب البیع)، قم: مدرسه الامام علی بن أبی طالب علیه السلام.
- منتظری نجف آبادی، حسینعلی (1415ق)، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، قم: تفکر.
- مهدوی، اصغرآقا (1383)، مبانی نقش زمان و مکان در استنباط احکام از دیدگاه امام خمینی و شهید صدر، پایان نامه دکتری فقه و اصول دانشگاه امام صادق علیه السلام.
- مهرپرور، حسین (1372)، دیدگاه های جدید در مسائل حقوقی، تهران: اطلاعات.
- میرزای قمی، ابوالقاسم (1363)، قوانین الاصول، تهران: علمیه اسلامیه.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- نراقی، ملا احمد (1415ق)، مستندالشیعه فی احکام الشریعه، ج15، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
- النووی، یحیی بن شرف (1415 ق)، روض الطالبین و عمده المفتین، ج7، بیروت، دارلکتب العلمی.
- هاشمی شاهرودی، سید محمود (1377)، حکم بی حسّ کردن اعضاء هنگام اجرای کیفرهای جسمانی، فقه اهل بیت، 15، 3-24.
سایت ها
www.asriran.com
استفتاء از مراجع تقلید:
http://zanjani.net/index.aspx?pid=1 پاسخ از طریق ایمیل2019/2/27         answer@q-zanjani.ir
http://ayat-gerami.ir/Index.asp?L=1          پاسخ از طریق ایمیل2019/3/9                 info@gerami.org
http://bayat.info/faq/?page_id           پاسخ از طریق ایمیل 2019/32/27                     faq@bayat.info