نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار حقوق خصوصی پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 دانشجو دکتری حقوق خصوصی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

رقابت، نوعی تضادّ توأم با همکاری است. اشخاصی که با یکدیگر رقابت می کنند اصول و مقرراتی را پذیرفته و در عمل نیز  این اصول و مقررات را رعایت می کنند. آنان که حقوق یکدیگر را نادیده می گیرند و آزمندانه در پی کسب درآمد فزون تر هستند زندگی سالم جامعه را مختلّ کرده و روند طبیعی امور را بر هم می زنند. شریعت اسلامی که از طریق جلب منافع و دفع مفاسد، از مصالح جامعه محافظت می کند به دنبال نفی انواع فساد و تحقّق مطلوب شارع یعنی جامعه ای سالم است. از جمله اموری که مفاسد اقتصادی جدّی در جامعه بر جای می گذارد، رویّه های ضدّ رقابتی است. این رویّه ها اقداماتی متضمّن مفسده لازم الترک هستند که در حقوق رقابت بر مبنای قاعده لا ضرر، قاعده سوء استفاده از حقّ، قاعده منع اختلال نظام، قاعده نظم عمومی، قاعده حقوق بشری منع تبعیض و نظریه أکل مال به باطل توسط قانونگذار ممنوع شده اند. در این مقاله، مبانی حکم تکلیفی این ممنوعیّت ها را بررسی می کنیم. بدیهی است که تحلیل مبانی حکم وضعی این ممنوعیّت ها  نیازمند تحقیق دیگری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Basis of the prohibitions on anti-competitive

نویسندگان [English]

  • Jalil Ghanavati 1
  • Mahshid Jafari Harandi 2

1 Associate Professor Private Law at University of Tehran

2 PhD student in private law, Kharazmi University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Competition is a kind of contradiction with collaboration. People who compete with each other have accepted the principles and regulations which they observe them. They achieve to highest possible level of their abilities with competition. The community benefits from their efforts. People who ignore rights of each other and avariciously following on increasing earnings will disrupt the good conditions of society and undermine the natural process of affairs. Islamic jurisprudence by protecting the interests of the society through the acquisition of the benefits and repulsion of Corrupted, looks for rejection of any kinds of corruption and realization of favorite and good society.
Anti-competitive practices are practices which create serious economic corruptions and disturb natural process of economic affairs and finally disarrange the whole society.
Competition law on the basis of rule of “La zarar” , the rule of Abuse of Right ,the rule of Negating Disorder, the rule of Public Order, the human right rule of Non- discrimination, and the theory of Prohibition of Consuming Property Wrongfully sets up regulations to prevent the effects of that anti-competitive practices. We, in this article, analyses the basis of the obligatory verdict (hokm taklifi) of these prohibitions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Competition Law
  • Anti-Competitive Practices
  • Restrictions
  • Illegality
  • Obligatory Verdict
  • No Loss Principle
  • non-discrimination
- آخوند خراسانی، محمدکاظم (1409ق)، قاعده لاضرر و الاجتهاد و التقلید، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- ابن فارس، ابوالحسین احمد بن فارس بن زکریّا (1404ق)، معجم مقائیس اللغه، تحقیق هارون عبدالسلام محمد، ج1، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
-­ اسماعیلی، اسماعیل (1373)، اکل مال بالباطل در بینش فقهی شیخ انصاری، فقه و اصول، 1، 147- 127.
- اصفهانی، محمدحسین (1409ق)، الإجاره، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1414ق)، رسائل فقهیّه، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- باقی زاده، محمد جواد؛ امیدی فرد، عبدالله (1393)، ضرورت حفظ نظام و منع اختلال در آن در فقه امامیّه، فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی، سال دوازدهم، 47، 169- 200.
- بهرامی احمدی، حمید (1377)، سوء استفاده از حقّ، مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام و دیگر نظام های حقوقی، چ3 ،تهران: اطّلاعات.
- پارساپور، محمدباقر (1381)، نظریّه حقوق طبیعی، پژوهش های فلسفی کلامی، سال چهارم، 1و2، 141-151.
- چلبی، مسعود (1375)، جامعه شناسی نظم، تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی، چ3، تهران: نی.
- حاجی پور، مرتضی (1396)، تأثیر حقوق بنیادین بشری بر آزادی قراردادی، پژوهش های حقوق خصوصی، سال ششم، 20، 35-60.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1410ق)، الرسائل، ج1، قم: اسماعیلیان.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1410ق)،کتاب البیع، ج2، قم: اسماعیلیان.
- خورسندیان، محمدعلی؛ شراعی، الهام (1395)، قاعده نفی اختلال نظام در گستره حقوق خصوصی اسلام، تهران: گسترش رایانه.
- دیانی، عبدالرسول؛ تقی زاده، ابراهیم؛ بادینی، حسن؛ شریفی، علیرضا (1392)، اعمال حقوق بشر در روابط خصوصی، دوفصلنامه علمی پژوهشی دانش حقوق مدنی، سال دوم، 2، 16-26.
- ره پیک، سیامک (1382)، منع سوء استفاده از حقّ در نظریّه های حقوقی و مفاهیم قرآنی، مطالعات اسلامی، 62، 63-76.
- سبحانی تبریزی، جعفر (1427ق)، مصادر الفقه اسلامی و منابعه، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
- شهیکی تاش، محمدنبی (1392)، بررسی مفهوم رقابت در اقتصاد و اندازه آن در اقتصاد ایران، برسی های بازرگانی، 11/60، 1-16.
- شیخ الاسلامی، محمدعلی (1396)، رانت خواری از نظر مذاهب فقهی، رساله دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد.
- صادقی، طوبی (1386)، اصول حاکم بر حقوق رقابت تجارتی، مجله تخصّصی الهیّات و حقوق، 23، 169-186.
- صدر(شهید)، سید محمدباقر (1420ق)، لا ضرر و لا ضرار، قم: دار الصادقین.
-­ عاملی (شهید اول)، محمد بن مکی (1410ق)، اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، بیروت: الدار الاسلامیه- دار التراث.
- عراقی، آقاضیاء الدین، (1414ق)، شرح تبصره المتعلّمین(کتاب القضاء)، تحقیق: محمدهادی معرفت، قم: مهر.
- عمید، حسن (1386)، فرهنگ عمید، تهران: امیرکبیر.
- غفاری فارسانی، بهنام (1393)، حقوق رقابت و ضمانت اجراهای مدنی آن، تهران: میزان.
- قبولی درافشان، سید محمد؛ بختیاروند، مصطفی؛ آقامحمدی، اکرم (1394)، بررسی فقهی حقوقی تبلیغات تجاری گمراه کننده، پژوهش تطبیقی اسلام و غرب، 4، 74-98.
- قنواتی، جلیل؛ جعفری هرندی، مهشید (1394)، بررسی دامپینگ و مقابله با آن در نظام حقوقی اسلام و ایران، پژوهش های فقهی، دوره یازدهم، 3، 443-488.
- کاتوزیان، ناصر (1358)، سوء استفاده از حقّ یا تقصیر در اجرای حقّ، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 21، 103-115.
- کاتوزیان، ناصر (1395)، فلسفه حقوق، ج1، چ8، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کلیدری، بهروز (1394)، بررسی فقهی أکل مال به باطل در فقه با تأکید بر کتاب الروضه شهید ثانی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1430ق)، الکافی، ج10، قم: دار الحدیث.
- لاری، سید عبدالحسین (1318)، التعلیقه على المکاسب، ج2، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
- مامقانی، محمدحسن (1323)، غایه الآمال فی شرح  المکاسب و البیع، ج3، قم: مجمع الذخائر الاسلامی.
- محقّق داماد، سید مصطفی (1383)، قواعد فقه، ج1،چ13،تهران: علوم اسلامی.
- محقّق داماد، سید مصطفی (1393)، تحصیل نامشروع مال در حقوق اسلامی، تهران: علوم اسلامی.
- محمودی گلپایگانی، سید محمد (1384)، بررسی حقوقی احتکار و نرخ گذاری، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 68، 233-256.
- معبودی نیشابوری، رضا (1392)، قراردادهای تبعیض آمیز مخلّ رقابت؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران، ایالات متّحده آمریکا و اتّحادیه اروپا، دانشنامه حقوق اقتصادی، سال بیستم، 3، 135-165.
- مکارم شیرزای، ناصر (1370)، القواعد الفقهیّه، ج1، قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع).
- مکارم شیرازی، ناصر (1380)، الربا و البنک الاسلامی، قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع).
- ملک افضلی اردکانی، محسن (1390)، قاعده حفظ نظام و آثار آن با تأکید بر نظام سیاسی اسلام، رساله دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد.
- موحّد، محمدعلی (1381)، در هوای حقّ و عدالت (از حقوق طبیعی تا حقوق بشر)، تهران: کارنامه.
- نجفی دولت آبادی اصفهانی، محمدحسین (1406ق)، شرح فارسی کفایه الاصول، ج5، قم: چاپخانه علمیّه.
- نراقی، ملّا احمد بن محمد مهدی (1375)، عوائد الأیّام فی بیان قواعد الحکام و مهمّات مسائل الحلال و الحرام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیّه قم.
- ورعی، سید جواد (1393)، قاعده «اختلال نظام»؛ مفادّ و قلمرو آن در فقه، حکومت اسلامی، سال نوزدهم، 71، 5-32.
- ورعی، سید جواد (1394)، بررسی فقهی و حقوقی فرمانبرداری و نافرمانی مدنی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- هارت، هربرت لیونل آدولفوس (1992م)، مفهوم قانون، ترجمه محمد راسخ، چ5،تهران: نی.
- هاشمی، سید محمد (1384)، حقوق بشر و آزادی های اساسی، تهران: میزان.