تحلیل تطبیقی نظریه عوض به عنوان مبنای لزوم اعمال حقوقی در حقوق ایران و انگلستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار حقوق خصوصی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

چرایی لازم الاتّباع بودن اعمال حقوقی، چالش بنیادینی است که در حقوق انگلستان تحت عنوان «نظریه قرارداد ها» مورد بحث قرار می­ گیرد. پرسش اصلی این نظریه آن است که چه امری موجب عزیمت امر اعتباری از دنیای اخلاق به حقوق می ­شود؟ پاسخ ابتدایی این پرسش را می ­توان در نظریه «آزادی اراده» و قدرت خلّاق اراده دید. چالش فوق در حقوق ایران و فقه امامیّه نیز قابل طرح است؛ به ویژه آن که در هر دو نظام مذکور، وفای به برخی اعمال حقوقی، لازم و اجرای برخی دیگر از آنها جایز قلمداد می­ شوند. پرسشی که در نوشتار حاضر در پی پاسخ آنیم «چرایی الزام ‌آوری اعمال حقوقی لازم از منظر حقوق» است. از نظر نگارندگان، لزوم و جواز وفای به اعمال حقوقی، در مصلحت کامنة آنها نهفته است. مصلحت کامنه اقتضا دارد که در اعمال حقوقی رایگان، اصل بر جواز و در اعمال حقوقی معوّض، اصل بر لزوم باشد. به این­ترتیب، وجود عوض، علّت لزوم وفا و ایجاد تعهّد به نتیجه خواهد بود. این رویکرد نزدیک به نظریه عوض در حقوق انگلستان بوده و نگارندگان تلاش خواهند کرد تا موضوعاتی از قبیل وعده بلاعوض در حقوق انگلستان و شروط ابتدایی در فقه امامیّه و حقوق ایران را در پرتو آن تحلیل نمایند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing consideration Theory as the Foundation of the Legal Actions with a Comparative Approach to the Status of Preliminary Condition and Ex Gratia Promise

نویسندگان [English]

  • Hamed Khubyari 1
  • Mohamad Sadegh Tabatabaei 2
1 PhD student in private law, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Associate Professor of Private Law, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

The reason as to why the legal actions are indispensable is a fundamental challenge that is discussed in England’s law under the title of “the theory of contracts”. The primary question raised by this theory is that what issues cause the dispatch of mental issues from the ethical world into the realm of law? The crude answer to this question can be sought in the theory of “free will” and the creative power of will. The abovementioned challenge has also been posited in Iran’s law and Imamiah jurisprudence, especially for the fact that remaining loyal to some legal actions is necessary and the fulfilment of some others is permissible in both of the aforesaid systems. So, the present study looks for an answer to the question that “why the binding legal actions are legally considered indispensable?” Despite such a seminal answer as the governance of will, it seems that the necessity and permissibility of staying loyal to the legal actions are latent in the  Hidden  expediency of them. This Hidden expediency requires basing of the gratuitous legal actions on permissibility and basing of the exchangeable legal actions on necessity. This principle has been considered herein as the foundation of consideration theory and issues like ex gratia in England’s law and preliminary conditions in Imamiah jurisprudence and Iran’s law will be investigated in the light of the aforesaid theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hidden expediency
  • consideration theory
  • Preliminary conditions
  • Gratuitous promise. Legal Acts
  • Necessity of contracts

مراجع

- آهنگران، محمدرسول (1396)، ماهیّت و کارکرد فقهی «شروط» در معاملات بانکی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 16، 7-30.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1419ق)، المکاسب، ج5و6، قم: مؤسسه هادی.
- بهمن­پوری، عبدالله؛ بی­نیاز، مهناز (1397)، پژوهشی در تعمیم ادله وفای به شرط به شرط ابتدایی، پژوهش­های فقهی، 14/1، 157- 182.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1390)، فلسفه حقوق مدنی، ج1و2، چ2، تهران: گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382)، فلسفی اعلی در علم حقوق، تهران: گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388)، دائره المعارف حقوق مدنی و تجارت، تهران: گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (a1396)، وصیّت، چ4، تهران: گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (b1396)، رنسانس فلسفه، ج4، تهران: گنج دانش.
- حسینی روحانی، سید محمدصادق (1418ق)، منهاج الفقاهه، ج6، چ4، قم: یاران.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1421ق)، کتاب البیع، ج1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
- خوئی، سید ابولقاسم (1417ق)، المبانی فی شرح العروه الوثقى، ج1و31، نجف: مؤسسه الخوئی الإسلامیه.
- خوئی، سید ابوالقاسن (1408ق)، المبانی فی شرح العروه الوثقى(کتاب المضاربه)، تقریر: سید محمدتقی خوئی، ج1، قم: لطفی.
- ره پیک، حسن (1376)، نظریه جهت در اعمال حقوقی، تهران: اطلاعات.
- شبیری زنجانی، موسی، درس خارج فقه، 12/10/94.
- شکاری، روشنعلی (1377)، شرط ابتدایی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 39، 71- 91.
- شهابی، مهدی؛ جلالی، مریم (1395)، نقد نظریۀ سنتی یا لیبرال قرارداد با تأکید بر رویکرد انتقادی روبرتو آنگر، مطالعات حقوق خصوصی، 46/2، 245-263.
- شهابی، مهدی (1398)، از مطلق‌گرایی حقوقی تا نسبی‌گرایی حقوقی نقدی بر تحلیل برونو اُپِتی از جریان‌ های حقوقی متعارض در پارادایم مدرنیتة حقوقی، مطالعات حقوق عمومی، 49/ 4، 1089- 1108.
- شهبازی، محمدحسین (1393)، مبانی لزوم و جواز اعمال حقوقی، تهران: میزان.
- شهیدی، مهدی (1390)، سقوط تعهدات، چ6، تهران: مجد.
- صفایی، سید حسین (1350)، نظریه جهت در قرارداد ها، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره8، شماره پیاپی 1000109، 75-88.
- طاهری، حبیب الله (1376)، حقوق مدنی، ج5، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1410ق)، حاشیه المکاسب، ج2، قم: اسماعیلیان.
- طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1414ق)، تکمله العروه الوثقى، ج1، قم: داوری.
- طوسی، عباس (1392)، مروری بر تعهد ابتدایی در نظام حقوقی کامن لا در پرتو نظریه «عوض»، اندیشه های حقوق خصوصی، 1/1، 111- 130.
- عمید، موسی (1342)، هبه و وصیت در حقوق مدنی ایران، تهران: گنج دانش.
- عمید زنجانی، عباسعلی (1390)، قواعد فقه، ج1، چ3، تهران: سمت.
- قاسم زاده، مرتضی (1387)، مبانی مسئولیت مدنی، چ5، تهران: میزان.
- قاسمی، محسن (1388)، شکل گرایی در حقوق مدنی، چ1، تهران: میزان.
- کاتوزیان، ناصر (1390a)، ایقاع، چ5، تهران: میزان.
- کاتوزیان، ناصر (1387و1385)، قواعد عمومی قرارداد ها، ج1و3، چ5و7، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1390b)، عقود معین، ج3و4، چ7، تهران: گنج دانش.
- کاشف الغطاء، محمدحسین (1359)، تحریر المجله، ج3، تهران: مکتبه النجاح.
- کیائی، عبدالله (1388)، قانون مدنی و فتاوای امام خمینی، ج2، چ2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی و انتشارات سمت.
- لیدمن، سون اریک (1384)، سبکی فکر، سنگینی واقعیت، درباره آزادی، ترجمه سعید مقدم، تهران: اختران.
- محقق داماد، سید مصطفی (1384)، بررسی فقهی حقوق خانواده نکاح و انحلال آن، چ11، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- محقق داماد، سید مصطفی (1406ق)، قواعد فقه، ج2، چ12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- محقق داماد، سید مصطفی (1388)، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (1390)، قاعده لاضرر، ترجمه محمدجواد بنی سعید لنگرودی، قم: علی ابن ابی الطالب (ع).
- موسوی بجنوردی، سید حسن (1419ق)، القواعد الفقهیه، ج7، قم: هادی.
- موسوی بجنوردی، سید محمد (1379)، قواعد فقهیه، چ2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر  آثار امام خمینی (ره).
- نائینی، محمدحسین (1373ق)، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب‌، تقریر: موسی نجفی خوانساری، ج2، تهران: المکتبه المحمدیه.
- نراقی، ملا احمد (1375)، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم: مرکز انتشارات حوزه علمیه قم.
- نعمت اللهی، اسماعیل (1393)، موضوع عقد و مورد معامله، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- نعمت اللهی، اسماعیل (1394a)، ضمان ناشی از عقد صحیح در اندیشه فقهی، پژوهش های فقهی، 11/3، 545- 574.
- نعمت اللهی، اسماعیل (1394b)، بررسی نظریه استاپل ناشی از وعده، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، 89، 141-163.
- نعمت اللهی، اسماعیل (1395)، معرفی و نقد نظریه اعتماد متعارف، مطالعات حقوق تطبیقی، 7/2، 785- 803.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1981م)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج22، چ7، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- Anson, William Reynell, S. Burrows, J. Beatson, Andrew, Cartwright, John (2010), Anson's Law of Contract, 29th ed , Oxford.
- Atiyah, Patrick Selim (1971), Consideration in contracts: a fundamental restatement, 1st  ed, Australian National University Press.
- Barry, Hough, Taylor, Spowart- A (2001), The doctrine of consideration: dead or alive in English employment contracts?, Journal of Contract Law, Vol. 17, No. 3, 193-211.
- Beale, Hugh (2012), Chitty on Contracts, Edit by Joseph Chitty, 31th ed, United Kingdom: Sweet & Maxwell.
- Benson, Peter (2011), The Idea of Consideration, University of Toronto Law Journal, Volume 61 Issue 2, 241-278.
- Black’s Law Dictionary (2011), Edit by Bryan A. Garner, 9th ed.
- Calleros (2013), Cause, Consideration, Promissory Estoppel, and Promises Under Deed: What Our Students Should Know About Enforcement of Promises in Historical and International Context, Chi.-Kent J. Int’l & Comp. L.
- Chen-Wishart, Mindy (2010), A Bird in the Hand: Consideration and Contract Modifications, In book: Contract Formation and Parties, Edit by Andrew Burrows, Edwin Peel, Oxford University Press.
- Chen-Wishart, Mindy (2009), Consideration and Serious Intention, Singapore Journal of Legal Studies, No 29, 434- 456.
- Chen-Wishart, Mindy (2013), In Defence of Consideration, Oxford University, Commonwealth Law Journal, Vol. 13, No. 1,209- 239.
- Craswell, Richard (1995), Freedom of Contract, University of Chicago Law School, Chicago Working Paper In Law and Economics, No33.
- Furmston, Michael (2017), Cheshire, Fifoot, and Furmston's Law of Contract, 17th ed, Oxford University Press.
- Gillies, Peter (2004), Business Law, 12th ed , Federation Press, Australia.
- Huffcut, Ernest W (1895), Elements of the Law of Agency, 1st ed, Beard Books.
- Johnson, Alex M (2016), Contracts and the requirement of consideration, North Dakota Law Review, Vol 91.
- Merkin, Robert (2013), Privity of Contract: The Impact of the Contracts (Right of Third Parties) Act 1999, 2nd ed,  New York, Taylor & Francis.
- Simpson, A. W. Brian (1987), A History of the Common Law of Contract: The Rise of the Action of Assumpsit, 2nd ed, United States, Clarendon Press.
- Stone, Richard, Devenney, James, Cunnington, Ralph (2011), Text, Cases and Materials on Contract Law, 2nd ed, London, Routledge.
- Stone, Richard, devenney, James (2017), The Modern Law of Contract, 12th ed, Taylor & Francis.
- Teeven, Kevin M (1998), Promises on Prior Obligations at Common Law, Issue 85 of Contributions in legal studies, Greenwood Publishing Group.
- Thomas, Sean (2008), Comparative Analysis of the Rule of Nemo Dat Quod Non Habet and Its Exceptions in the Law of England and Wales and the Law of the United States of America,1st ed, University of Manchester.
- Twerski, Aaron (1968), The Independent Doctrine of Ratification v. the Restatement and Mr. Seavey, Brooklyn Law School, Vol 42, No 1.
- Valente, Dena (2010), Enforcing promises consideration and Intention in the Law of Contract, A dissertation submitted in partial fulfilment of the degree of Bachelor of Laws, University of Otago.
- Wright (1936), Ought the Doctrine of Consideration to Be Abolished from the Common Law?, Harvard Law Review, Vol. 49, No. 8, 1225-1253.
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 12، شماره 22
فروردین 1399
صفحه 233-262

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار