مشروعیّت «تقیّه» و احکام آن از دیدگاه مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

تقیّه که به معنای در امان قرار دادن خویشتن به وسیله موافق نشان دادن خود با اهل خلاف می باشد، برخلاف نفاق که به منظور جلب منفعت، تظاهر به همانندی با دیگران می شود برای حفظ دین انجام می گیرد، به گونه ای که گاهی شخص در اثر اکراه، عمل به تقیّه می کند و گاهی برای حفظ حتّی امّت اسلامی؛ در حالی که در همه مذاهب اسلامی به مشروعیّت تقیّه تصریح شده است. بزرگان فقه مذاهب اربعه اهل سنّت، مشروعیّت آن را مسلّم تلقّی کرده اند تا جایی که حتّی تقیّه مسلمان نسبت به مسلمان دیگر تجویز شده است. نمونه هایی از تقیّه صحابه در آثار فقهی، حدیثی و تفسیری صاحبنظران در مذاهب اسلامی ارائه شده است؛ البته در مذاهب اربعه اهل سنّت، تحمّل اکراه و صبر بر جفاء و قتل ظالمانه را از تقیّه کردن أفضل دانسته اند که در فقه امامیّه نیز به أفضلیّت فی الجمله تصریح گردیده است؛ ولی در بعضی موارد، تقیّه را واجب و در بعضی موارد تقیّه را حرام دانسته اند به ویژه در مواردی که اساس اسلام در خطر قرار گیرد، تصریح به حرمت تقیّه شده است؛ لذا اختلاف مذاهب فقهی امامیّه و اهل سنّت در فروعات احکام تقیّه است اما نسبت به مشروعیّت اصل تقیّه، اتفاق نظر دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The legitimacy of 'taqiyya' and its rulings from the perspective of Islamic religions

نویسنده [English]

  • abedin moumeni
Associate Professor of Islamic Law and Islamic Law School of Islamic Theology and Islamic Studies of Tehran University
چکیده [English]

In Islam, Taqiya or Taqiyya (Arabic: taqiyyah, literally "prudence, fear")is a precautionary dissimulation or denial of religious belief and practice in the face of Opponents persecution.on the contrary of hypocrisy which, in order to gain profit, pretends to be similar to others, in order to preserve religion.so that sometimes it reluctantly performs the taqiyyah, and sometimes do it to preserve the Islamic Ummah; While in all Islamic religions have stipulated to the legitimacy of taqiyya.The elders of the Sunni jurisprudence have considered its legitimacy to be valid, to the extent that even the Taqiyya of a Muslim to another Muslim has been prescribed There are examples of the Companions’ Taqiyya in jurisprudential, hadith, and interpretative works of Islamic scholars; of course,the Sunni religious knows pre-eminent  the tolerateing reluctance and patience to persecute and execute cruel killings in comparison to taqiyya In particular, it has been stated, but in some cases, it is obligatory on taqiyya and in some cases it is forbidden on taqiyya, especially in cases where the basis of Islam is at stake, it has been forbidden. Therefore, the difference between the jurisprudential religions of the Imamiyyah and the Sunnis is in Subsidiary Affairs  but they agree on the Tqiyya as a principle.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Taqiyya
  • Taqiyya legitimacy
  • Religious Religions
  • Consensus
  • Unanimity
- آل کاشف الغطاء، محمدحسین (بی تا)، این است آئین ما، ترجمه و نگارش ناصر مکارم شیرازی، قم: نسل جوان.
- آل یاسین، راضی (1354)، صلح امام حسین (ع) پرشکوه ترین نرمش قهرمانه تاریخ، چ3، ترجمه سید علی خامنه ای، تهران: آسیا.
- ابن عابدین، محمدامین بن عمر (1419ق)، ردّ المحتار علی الدرّ المختار (حاشیه ابن عابدین)، ج1و6و9، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- ابن قدامه مقدسی، موفق الدین عبدالله (1426ق)، الکافی فی فقه الامام احمد بن حنبل، ج3، بیروت: دار الفَکر.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1375ق)، رساله فی التقیّه (ضمیمه مکاسب)، به خط طاهر خوشنویس، تبریز: مطبعه الاطّلاعات.
- انصاری لکنوی، نظام الدین ابوالعیاش (بی تا)، فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت، ج2، چاپ شده ذیل المستصفی.
- بغدادی صفوی(خازن)، علاءالدین علی بن محمد (بی تا)، لباب التاویل فی معانی التنزیل (تفسیر خازن)، ج1، بیروت: دار المعرفه.
- تمرتاشی، محمد بن عبدالله ابن احمد (بی تا)، تنویر الأبصار، چاپ شده در ردّ المحتار.
- تنوخی مالکی، سحنون بن سعید (2009م)، المدوّنه، اردن: بیت الافکار الدولیه.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1412ق)، تفصیل وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج15و16و27، قم: مؤسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
- الحصکفی، محمد بن علی ملقب به علاء الدین حصنی (بی تا)، الدرّ المختار، چاپ شده در ردّ المحتار.
- حکیم، محمدتقی (1431ق)، الأصول العامّه للفقه المقارن، ج1، تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1419ق)، تذکره الفقهاء، ج9، قم: مؤسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1363)، قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، چاپ شده در متن ایضاح الفوائد، ج1، چ2، قم: اسماعیلیان.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (بی تا)، تحریر الاحکام الشرعیه، ج2، مشهد: مؤسسه آل البیت(ع).
- حلّی(محقق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، قم: اسماعیلیان.
- حلّی، یحیی بن سعید (1405ق)، الجامع للشرائع، ج10، قم: سیدالشهداء(ع).
- حیدر، اسد (1422ق)، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج1، چ5، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1385ق)، رساله فی التقیّه (الرسائل)، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1381ق)، المکاسب المحرّمه، ج2، قم: مطبعه مهر.
- خمینی(امام) سید روح الله (1390ق)، تحریر الوسیله، ج2، دارالکتب العلمیه، اسماعیلیان.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1342)، المفردات فی غریب القرآن، چ2، تهران: المکتبه المرتضویه.
- رشید رضا، سید محمد (بی تا)، المنار فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه.
- السرخسی، شمس الدین (1409ق)، المبسوط، ج24، بیروت: دار المعرفه.
- سلّار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز (1404ق)، المراسم فی الفقه الامامی، ج1، قم: منشورات الحرمین.
- سیوری حلّی(فاضل مقداد)، جمال الدین مقداد بن عبدالله (1343ق)، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج1، تصحیح بهبودی و تعلیقه شریف زاده، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریّه.
- سیوری حلّی(فاضل مقداد)، جمال الدین مقداد بن عبدالله (1403ق)، نضد القواعد الفقهیّه علی مذهب الامامیّه، تحقیق عبداللطیف کوهکمری، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- شربینی، محمد بن محمد (بی تا)، مغنی المحتاج الی معرفه معانی الفاظ المنهاج، ج5، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- شهیدی تبریزی، میرفتاح (1407ق)، هدایه الطالب الی أسرار المکاسب، ج3، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- صدوق(شیخ)، محمد بن علی بن بابویه (بی تا)، الخصال، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- صدوق(شیخ)، محمد بن علی بن بابویه (1387ق)، التوحید، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- صدوق(شیخ)، محمد بن علی بن بابویه (1414ق)، الاعتقادات فی دین الامامیه، بیروت: دار المفید.
- طباطبائی(صاحب ریاض)، سید علی (1419ق)، ریاض المسائل فی بیان الأحکام بالدلائل، ج8، قم: مؤسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
- طبرسی، فضل بن حسن (1408ق)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چ2، بیروت: دار المعرفه.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (بی تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، ج2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1400ق)، النهایه فی مجرّد الفقه و الفتاوی، بیروت: دار الکتاب العربی
- العسقلانی(ابن حجر)، شهاب الدین احمد بن علی (1405ق)، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، ج3و4، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- العسقلانی(ابن حجر)، شهاب الدین احمد بن علی (بی تا)، الاصابه فی تمییز الصحابه، مصر: مکتبه المصر.
- علم الهدی(سید مرتضی)، ابوالقاسم علی بن حسین (1376)، الذریعه الی أصول الشریعه، ج2، تهران: مؤسسه چاپ وانتشارات دانشگاه تهران.
- عنایت، حمید (1362)، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران: خوارزمی.
- غروی تبریزی، علی (بی تا)، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، ج5، تقریرات درس فقه آیه الله ابوالقاسم خوئی، قم: مؤسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
- غزّالی، ابوحامد محمد بن محمد (1364)، المستصفی من علم الاصول، ج1، چ2، قم: منشورات شریف رضی.
- قرطبی، ابوعبدالله محمد بن احمد انصاری (1376ق)، الجامع لاحکام القرآن، ج4و6و10، چ2، قاهره: دار الفکر العربی.
- قرطبی(ابن رشد)، محمد بن احمد (1415ق)، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، ج2، بیروت: دار الفکر.
- القسطلانی، شهاب الدین احمد بن محمّد (بی تا)، ارشاد الساری لشرح صحیح البخاری، ج10، بغداد: مکتبه المثنی.
- کاسانی(ملک العلماء)، علاء الدین ابوبکر بن مسعود حنفی (1328ق)، بدائع الصنایع فی ترتیب الشرایع، مصر: جمالیه.
- کرمانی، شمس الدین (1401ق)، صحیح البخاری بشرح الکرمانی، ج24، چ2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- کرکی(محقق ثانی)، علی بن حسین (1408ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج3، قم: مؤسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
- کرکی(محقق ثانی)، علی بن حسین 01409ق)، رسائل المحقق الکرکی، ج2، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره) و دفتر نشر اسلامی.
- المرغینانی، ابوالحسن علی بن ابی بکر (1429ق)، الهدایه شرح بدایه المبتدی، ج6، چ2، کراچی: مکتبته البشری.
- المقدسی، محمد بن مفلح (2004م)، کتاب الفروع، اردن: بیت الافکار الدولیه.
- موسوی اصفهانی، سید ابوالحسن (1397ق)، وسیله النجاه، ج1، چ2، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1362)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج2، چ3، تهران: دار الکتب الاسلامیه.