اصل شفافیّت در معاملات دولتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی

3 استادیار مؤسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی

چکیده

از دیدگاه اسلام، فساد اقتصادی، انحراف از ضوابط شرعی در تمامی عرصه های اقتصادی بوده و مفهوم «مکاسب محرّمه»، معادلی دقیق و عمیق برای مفهوم فساد اقتصادی در سنّت اسلامی- شیعی می باشد. معاملات دولتی یکی از عمده روش های هزینه کرد بودجه هستند و به همین دلیل، یکی از ابزارهای قانونی جهت ارتکاب مفاسد اقتصادی نیز به شمار می آیند. اهمیّت و ضرورت تدارکات دولتی و نقش اساسی و مثبت آن در تجارت کالا و خدمات، دولت ‌ها را بر آن داشته است که اقداماتی را در جهت قاعده مند نمودن تدارکات دولتی در پاسخگویی به این دغدغه در برنامه های خود مدّنظر قرار دهند. در ملاحظه مبانی و موازین فقهی، راهکار های اصولی و اساسی در مبارزه و جلوگیری از تبانی در دستیابی به شفافیّت مدّنظر بوده و می تواند راهکار مؤثر و کاربردی را ارائه طریق نماید که در قوانین و مقرّرات داخلی لحاظ گردد. نتیجه حاصل از پژوهش نشان داد که قوانین کشورمان در خصوص معاملات دولتی، سازگاری مناسبی با اصول جهانی نداشته و با وجود وضعیّت فعلی، شفافیّت و عدم تبعیض باید بیشتر در قوانین موجود مدّنظر قرارگیرد؛ ضمن این که قوانین کنونی داخلی در زمینه مبارزه با فساد در معاملات دولتی، روزآمد و کارا نیستند و از کاستی هایی برخوردارند که امکان تحقّق فساد در آنها را میسّر می سازد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Principle of Transparency in Government Transactions

نویسندگان [English]

  • Fakhredin Aboeiyeh 1
  • Javad Kashani 2
  • Amirhushang Fathizadeh 3
1 Phd Student of Allameh Tabatabaei University
2 Associate Professor of Allameh tabatabaei University
3 Assistant Professor, Institute of Business Studies and Research
چکیده [English]

From Islamic point of view, economic corruption is a deviation from religious rules in all economic fields, and the concept of "forbidden businesses" is a precise and deep equivalent for the concept of economic corruption in the Islamic-Shiite tradition. Government transactions are one of the major methods of budget spending and are therefore one of the legal tools to commit economic corruption. The importance and necessity of government procurement and its fundamental and positive role in the trade of goods and services has led governments to take steps to regulate government procurement in response to this concern in their plans. Considering the principles of jurisprudence, the fundamental and principal strategies in fighting and avoiding collusion have been considered in achieving transparency, and it can provide an effective and practical solution to be taken into account in domestic laws and regulations. The result of the research showed that our country's laws on government transactions do not fit well with those of the world, and, despite the current state of affairs, transparency and non-discrimination should be taken into account in existing laws; the current domestic laws on combating corruption in government transactions are not up-to-date and efficient and have shortcomings that make corruption possible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Government Procurement
  • Transparency
  • Collusion
  • World Trade Organization
  • Trade
  • Tender

مراجع

- قرآن کریم.
- ابن برّاج طرابلسی، قاضی عبدالعزیز (1411ق)، جواهر الفقه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- احراری، حمید رضا (1382)، مبانی نظری طرح برگزاری مناقصات، مجلس و پژوهش، 39، 130-119.
- احراری، حمیدرضا؛ پناهی، علی‌ (1382)، شرح و تفسیر طرح برگزاری مناقصات، مجله مجلس و پژوهش، 39، 225-312.
- اسفندیاری فر، خشایار؛ نظری نژاد، محمدرضا (1395)، بررسی تطبیقی کنوانسیون بین المللی مبارزه با فساد مالی و قانون ارتقاء سلامت نظام اداری و مبارزه با فساد، پژوهشنامه حقوق کیفری، 13، 191-216.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1434ق)، کتاب المکاسب، ج6، چ16، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- توحیدی، محمدعلی (1371)، مصباح الفقاهه، تقریرات سیّد ابوالقاسم خوئی، ج6، قم: وجدانی.
- حبیبی، یدالله (1394)، حقوق و  قوانین معاهدات دولتی، چ3، تهران:مجد.
- حسنی، سارا (1396)، بررسی تطبیقی جرم تبانی در حقوق ایران و انگلستان، مطالعات حقوق، 14، 61-70.
- حسنی، علی؛ شمس، عبدالحمید (1391)، راهکارهای مبارزه با فساد اداری براساس ارزش هلی اسلامی ،اسلام وپژوهش های مدیریتی ،1، 81-104.
- حسینی، سید محمد؛ نوذری فردوسیه، محمد (1393)، سیاست جنایی اسلام در قبال فساد اداری و مطالعه تطبیقی با موازین بین المللی، مطالعات حقوق کیفری، 1، 83-101.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1403ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، بیروت: دار الضواء.
- حلّی(فخرالمحقّقین)، محمد بن حسن بن یوسف (1363ق)، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج3، قم: اسماعیلیان.
- حیدری، محمدعلی؛ شریعت زاده، میترا (1394)، شرط تبانی از دیدگاه فقه امامیه و حقوق مدنی ایران، معارف فقه علوی، 1، 5-20.
- خالقی، ابوالفتح؛ فضلی، مهدی (1397)، کاستی های تقنینی در کاهش فساد در معاملات دولتی در پرتو رهنمودهای OECD، پژوهش حقوق کیفری، 23، 171-212.
- خدیوی رفوگر، سعید؛ هادوی نیا، علی اصغر (1396)، مفهوم سازی و سنجش فساد اقتصادی از دیدگاه اسلام با رویکرد نهادگرایی، اقتصاد اسلامی، 66 ، 47-75.
- خلیلی پاجی، عارف؛ گلدوست جویباری، رجب (1394)، پیشگیری اجتماعی از فساد مالی و اداری در پرتو آموزه های اسلامی، مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، 32، 113-134.
- زرگوش نسب، عبدالجبار (1394)، واکاوی شروط ابتدایی و تبانی با رویکردی به نظر امام خمینی (س)، پژوهشنامه متین، 69، 97-116.
- زرندی، سعید؛ معدنی، جواد (1395)، طراحی و تبیین مدل مطلوب فرهنگ سازمانی اسلامی برای مقابله با فساد اداری در سازمان ها، فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی ، 18، 85-117.
- شکاری، روشنعلی (1377)، شرط ابتدایی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 39، 71-92.
- شیخ ودودی، ابوحمزه (1382)، کلیات قانون محاسبات عمومی کشور، چ2، تهران: شیخ ودود.
- شیروی، عبدالحسین (1385)، مقایسه قانون برگزاری مناقصات با موافقت نامه های ناظر بر خرید دولتی در سازمان تجارت جهانی، فصلنامه مدرسعلوم انسانی، دوره 10، 3، 49-77.
- طباطبائی یزدی، محمدکاظم (1378ق)، حاشیه المکاسب، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- علیخانی، حمید (1387)، مفاهیم و الگوهای خرید سازمانی با رویکرد خرید در سازمان های دولتی، بررسی های بازرگانی، 32، 43-58.
- فاتح، علی (1386)، ارزیابی قوانین و مقررات در زمینه معاملات دولتی در پرتو موافقت نامه تدارکات دولتی سازمان جهانی تجارت، فصل نامه پژوهش های تجارت جهانی، 6و 7، 25-43.
- قضاوتمند، عبدالبصیر «شیخ احمدی» (1393)، اسلام و مبارزه با فساد اداری، بی جا: توانا.
- مبارک، اصغر (1392)، بررسی اثرات فشار اقتصادی بر رشد اقتصادی در کشورهای اسلامی، مجله دانش حسابرسی، 53، 168-188.
- محسنی، عباس (1381)، تاریخچه معاملات دولتی در ایران، مجلس و راهبرد، 39، 183-192.
- مغنیه، محمدجواد (1404ق)، فقه الامام الصادق(ع)، ج4، قم: قدس محمدی.
- میرجلیلی، سیّد حسین و دیگران (1389)، سازمان جهانی تجارت ساختار قواعد و موافقت نامه ها، ج1، چ2، تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1365ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج23، چ5، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- یوسفی نژاد، علی (1385)، رانت خواهی و فساد مالی در اقتصاد ایران با توجه به نقش و جایگاه کارگزاران و بیت المال در اسلام، مجله دانشکده علوم انسانی، 64 ، 145-167.
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 11، شماره 20
خرداد 1398
صفحه 37-64

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار