نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه سمنان

2 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی

چکیده

گذشته از فلسفه اجرای حدّ سرقت که به منظور مصلحت عموم مردم و با هدف جلوگیری از فساد و نشر فجور و سرکشی افراد متخلّف در دین مبین اسلام تشریع شده است امروزه در پرتو پیشرفت علم پزشکی در زمینه­ پیوند اعضاء، این سؤال مطرح می شود که آیا از نظر فقهی می توان به جواز پیوند دست یا پای قطع شده شخص سارق به بدن وی پس از اجرای حدّ سرقت، حکم کرد یا نه؟ اختلاف نظر فقها پیرامون جواز یا حرمت این عمل، و نیز این­ که آیا مبنای حکم حدّ سرقت،‌ تنها «قطع» دست یا پای سارق است به گونه ­ای که پیوند زدن آن منافاتی با مجازات نداشته باشد و یا این ­که موضوع حدّ، آن است که اثر مجازات باقی باشد تا مایه عبرت بینندگان شود ضرورت ارائه پاسخ مناسبی به این سؤال را ایجاب می نماید.
بررسی مبانی فقهی این موضوع نشانگر آن است که با توجه به این که حدّ سرقت از حقوق الهی به شمار می ­رود و با این مبنا که پس از اجرای حدّ سرقت، «اجرای حکم الهی» محقّق شده است لذا حکم به جواز پیوند عضو قطع شده پس از اجرای حدّ سرقت مانعی نخواهد داشت؛ و این همان یافته اصلی این تحقیق محسوب می شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study on the Rule of Law on Transplantation of Body Organ Amputated by Way of Enforcement of Hadd for Theft

نویسندگان [English]

  • Hamid Masjedsaraie 1
  • Azam Nazari 2

1 Associate Professor of Semnan University

2 M.A in jurisprudence and the basics of Islamic law

چکیده [English]

Regardless of philosophy of enforcement of theft Hadd that is provided under Islam to protect public interest and prevent the act of theft and discourage the wrongdoers, the question rises if the amputated organ may be transplanted to the wrongdoer. Jurist are divided on whether such act is allowed, and if Jurisprudence only requires mere amputation of limb of the thief and whether transplantation of such organ is consistent with the nature of punishment or Hadd involves continuation of the effect of punishment and its functioning as the gazing-stock. This is a very challenging question. However, it is seen from study of law and Jurisprudence that since theft Hadd is a God’s right and such right is satisfied after enforcement of theft Hadd, therefore transplantation of amputated organ after enforcement of theft Hadd is permissible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hadd
  • Theft
  • Ownership of Body Organs
  • Transplantation
  • Amputated Organ
- قرآن کریم، ترجمه­ محمد مهدی فولادوند.
- سیّد رضی، محمد بن حسین، گردآورنده فرمایشات امیر المومنینعلیه السلام (1414ق)، نهج البلاغه، قم: مؤسسه نهج البلاغه.
- امیری شاه مهری، احمد (1377)، ترجمه تفسیر جوامع الجامع، ج6، چ2، مشهد: بنیاد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى.
- امین‏، سیّده نصرت، بانوى اصفهانى (1361)، مخزن العرفان در تفسیر قرآن‏، ج15، تهران: نهضت زنان مسلمان‏.
- انصاری، مسعود؛ طاهری، محمد علی (1388)، دانشنامه حقوق خصوصی، ج3، چ3، تهران: محراب فکر.
- ایروانی، باقر (1426ق)، دروس تمهیدیّه فی القواعد الفقهیّه، ج2، چ3، قم: مؤسسه الفقه.
- ایزدهی، سیّد سجاد (1392)، قطع و پیوند اعضا از دیدگاه امام خمینی(ره)، تهران: چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- بهرامی احمدی، حمید (1388)،  قواعد فقه، ج2، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
- تبریزى، جواد بن على (1417ق)، أسس الحدود و التعزیرات، قم: دفتر مؤلف.
- الجزیرى، عبد الرحمن؛ غروى، سیّد محمد؛ یاسر مازح (1419ق)، الفقه على المذاهب الأربعه و مذهب أهل البیت علیهم السلام، ج5، بیروت: دار الثقلین.
- جعفرى، یعقوب (بی تا)، کوثر، ج6، بی­ جا: بی ­نا.
- جمعی از محقّقان (1389)، فرهنگ نامه اصول فقه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم؛ معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
- جوادی آملی، عبد الله (1375)، فلسفه حقوق بشر، قم: اسراء.
- جواهری، حسن (2012م)، الفقه المعاصر، ج2، بیروت: العارف.
- حبیب زاده، محمد جعفر (1389)، سرقت در حقوق کیفری ایران، چ2، تهران: دادگستر.
- حرّ عاملى، محمد بن حسن‏ (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه، ج30، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- حسینی، محمد بهاء الدین (1390)، تفسیر فرقان، ج3، سنندج: آراس.
- حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین بن احمد (1363)، تفسیر اثنا عشرى، ج14، تهران: میقات.
- خدادادی، غلامحسین (1385)، احکام پزشکان و بیماران: مطابق با فتوای مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ محمد فاضل موحدی لنکرانی (مدظله­العالی)، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
- خوانسارى، سیّد احمد (1405ق)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ج7، چ2، قم: اسماعیلیان.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1387)، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه­ حسین خداپرست، قم: دفتر نشر نوید اسلام.
- روحانی، سیّد محمدصادق (1378)، استفتائات قضائیه و موسسه حقوقی وکلای بین الملل از حضرت آیت الله العظمی سیّد محمد صادق روحانی، بی جا: بی نا. 
- زراعت، عباس (1386)، حقوق جزای عمومی، ج2، چ3، تهران: ققنوس.
- زراعت، عباس (1388)،  قواعد فقه مدنی، تهران: جنگل، جاودانه.
- سبزوارى، سیّد عبدالأعلى (1413ق)، مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج30، چ4، قم: مؤسسه المنار - دفتر حضرت آیه الله.
- سیوری(فاضل مقداد)، مقداد بن عبدالله (1425ق)، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج2، قم: مرتضوی.
- شریعتی، روح­ الله (1387)، قواعد فقه سیاسی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
- شهیدی، مهدی (1380)، تشکیل قرارداد ها و تعهّدات، ج4، تهران: مجد.
- صیادی، مهدی (1394)، مجموعه قوانین دست نویس (قانون مجازات اسلامی مصوّب 92)، چ2، تهران: مهدی صیادی.
- طاهری،‌ حبیب­ الله (1385)، پیوند اعضا از دیدگاه اسلام، مجموعه مقالات فقهی و حقوقی، قم: زائر.
- طباطبائى بروجردى، آقاحسین (1429ق)، جامع أحادیث الشیعه، ج31، تهران:  فرهنگ سبز.
- طباطبائى حائرى، سیّد على (1418ق)، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، ج16، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- طبرسی، فضل بن حسن (1360)، ‏ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج27، تهران: فراهانى.
- طبسى، نجم الدین (بی تا)، السجن و النفی فی مصادر التشریع الإسلامی، قم: بوستان کتاب. 
- طیب، سیّد عبدالحسین (1378)، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج14، چ2، تهران: اسلام.
- عباس­زاده اهری، حسن (1378)، جرم ها و مجازات ها در اسلام (قوانین جزایی و قضایی در اسلام)، تبریز: آیدین.
- عمید زنجانی، عباسعلی (1386)، قواعد فقه، ج4، تهران: سمت.
- عوا، محمد سلیم (1385)، درآمدی بر اصول نظام کیفری اسلام،‌ ترجمه حمید روستایی صدر آبادی، چ2، قم: سلسبیل.
- فاضل لنکرانى، محمد (1420ق)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله - القضاء و الشهادات، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام.
- فتّاحی معصوم، سیّد حسین (1371)، مسأله پیوند عضو قطع شده در حدّ یا قصاص، مجموعه مقالات دیدگاه های اسلام در پزشکی، مشهد: دبیرخانه دائمی سمینار با همکاری مؤسسه توسعه دانش و پژوهش ایران.
- فیضی طالب، عزیز (1377)، اطّلاع رسانی دیدگاه های فقهی، قم: قوه قضائیه، مرکز تحقیقات اداره اطلاع رسانی.
- فیض کاشانى، محمدمحسن بن مرتضی (1406ق)، الوافی‏، ‏ج26، اصفهان: کتابخانه امام­ امیر المؤمنین علی علیه السلام.
- فیض کاشانى، محمدمحسن بن مرتضی (1418ق)، النخبه فی الحکمه العملیّه و الأحکام الشرعیّه، چ2، تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامى.
- فیض کاشانى، محمدمحسن بن مرتضی (1425ق)، الشافی فی العقائد و الأخلاق و الأحکام، ج2، تهران: دار نشر اللوح المحفوظ.
- فیض کاشانى، محمدمحسن بن مرتضی (بی تا)، مفاتیح الشرائع،‏ ج3، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشى نجفى(ره).
- قرائتى، محسن (1383)، تفسیر نور، ج10، چ11، تهران: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن.
- قربان حسینی، علی اصغر (1371)، جرم شناسی و جرم یابی سرقت؛ روش تحقیق در زمینه جرائم و مفاسد اجتماعی- تحقیق عملی در جرم سرقت، تهران: جهاد دانشگاهی.
- قطب الدین راوندی، سعید بن هبه الله (1409ق)، الخرائج و الجرائح، قم: مؤسسه امام مهدى (عج)‏.
- کلینى، محمد بن یعقوب (1429ق)، الکافی، ج15، قم: دار الحدیث.
- گلپایگانى، سیّد محمدرضا (1412ق)، الدّر المنضود فی أحکام الحدود، ج3، قم: دار القرآن الکریم.
- (1416ق)، لجنه الحدیث فی معهد باقر العلوم(ع)، چ3، بی جا: دار المعروف.
- مجلسى دوم، محمدباقر بن محمدتقى (1410ق)، ‏بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الائمه الأطهار علیهم السلام، ج33، بیروت‌: ‏مؤسسه الطبع و النشر.
- المحسنی، محمّد آصف (1417ق)، الفقه و مسائل طبّیه، قم: محمّد آصف المحسنی.
- محقّق داماد، سیّد مصطفی (1379)، قواعد فقه: بخش جزایی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- محمدی گیلانی، محمد (1379)، حقوق کیفری در اسلام، تهران: سایه.
- مختاری مازندرانی، محمدحسین (1377)، فرهنگ اصطلاحات اصولی، تهران: انجمن قلم ایران؛ مؤسسه پژوهشی ابن سینا.
- مدرسی، سیّد محمدتقی (1377)، تفسیر هدایت‏، ترجمه­ عبدالمحمد آیتی، ج18،  مشهد: بنیاد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى.
- مدنی تبریزی، سیّد یوسف (1422ق)، المسائل المستحدثه، چ2، بی جا: دفتر معظم له.
- مرعشى نجفى، سید شهاب الدین (1415ق)، القصاص على ضوء القرآن و السّنه، ج3،  قم: انتشارات کتابخانه آیه الله العظمی مرعشى نجفى(ره).
- مرکز تحقیقات فقهی قوه قضائیه (1381)، مجموعه آرای فقهی- قضایی در امور کیفری، ج2، قم: مرکز تحقیقات فقهی – حوزه معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه.
- مسعودی ­فر، رضا (1385)، حدود و نحوه­ اجرای آن در محاکم قضائی ایران،  تهران: نسل نوین.
- مصطفوى، حسن (1380)، تفسیر روشن، ج16، تهران:‏ مرکز نشر کتاب.
- مطهّری، مرتضی (1368)، مجموعه آثار استاد شهید مطهّری، ج29، تهران: صدرا.
- معلوف، لوئیس (1377)، ترجمه المنجد، ترجمه مصطفی رحیمی اردستانی، ج2، چ2، تهران: صبا.
- مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه،‏ ج27، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- مکارم شیرازی، ناصر (1385)، استفتائات جدید، ج4، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع).
- مکارم شیرازی، ناصر (1427ق)، الفتاوى الجدیده، ج3، چ2، قم: مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام.
- منتظرى نجف‌آبادى، حسینعلى (1409ق)، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الإسلامیه، ج4، چ2، قم: تفکّر.
- موسوى اردبیلى، سید عبدالکریم (1427ق)، فقه الحدود و التعزیرات، ج4، چ2، قم: مؤسسه النشر لجامعه المفید رحمه الله.
- موسوى همدانى، سیّد محمدباقر (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، ج20، چ5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- مؤمن قمّى، محمد (1415ق)، کلمات سدیده فی مسائل جدیده، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- مؤمن قمّى، محمد (1425ق)، الولایه الإلهیه الإسلامیه أو الحکومه الإسلامیه، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- میر محمدصادقی، حسین (1370)، جرائم علیه اموال و مالکیت، تهران: جهاد دانشگاهی.
- میرزا خسروانى، على­رضا (1390ق)، تفسیر خسروى‏، ج8، تهران‏: اسلامیه.
- نجفى خمینى، محمدجواد (1398ق)، تفسیر آسان‏، ج18، تهران: اسلامیه.
-نجفى(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج43، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- نظری توکّلی، سعید (1381)، پیوند اعضا در فقه اسلامی، مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی.