چیستی شناسی ضمان از منظر فقه شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان

چکیده

با پیشرفت و گسترش جامعه­ بشری، اشخاص برای تنظیم و تأمین روابط مالی و تجاری، معاملات را به شیوه ­هایی منعقد می ­سازند­ که ضمان، جزو لاینفکّ آنهاست. انضمامی بودن ضمان در برخی از این معاملات، نه تنها آن را در ناهماهنگی ظاهری با ماهیّت انتقالی بودن ضمان مصطلح در فقه شیعه قرار می ­دهد، بلکه تعارض ظاهری را بین برخی از مواد قوانین مدنی و تجاری نیز سبب می گردد. توجه به نتایج مترتّب بر واقعیّت مذکور، نوشتار حاضر را بر این وا می ­دارد که با بررسی پیشینه و سیر چیستی ضمان در گستره­ ادبیّات فقه شیعه، مشروعیّت انضمامی بودن چیستی ضمان را در فقه شیعه امکان سنجی کند و اثبات این فرضیه را نتیجه گیرد که ضمان در فقه شیعه، التزام و تعهّدی اعمّ از انتقالی و انضمامی است که حسب اراده و یا مقتضای معامله، در نقل ذمّه به ذمّه و یا ضمّ ذمّه به ذمّه، ظهور و تعیّن می ­یابد.   

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The nature of Guarantee from the Perspective of Emamieh Jurisprudence

نویسنده [English]

  • Sayyed Ali Jabbar Golbaghi Masouleh
Assistant Professor of Azad Islamic University-Lahijan
چکیده [English]

With regard to the progress and expansion of human society real and legal individuals in order to adjust the supply of financial and commercial relations through new ways to provide guaranty with respect to the nature of transference transaction of so called in the works of Emamieh  Jurisprudence. Due to some business rules and the apparent lack of coordination. Between the nature of annexation and transference transaction in addition to the mentioned facts this article deals with examining the history and activities about guarantee in the works of Shi'i jurisprudence offering votes of the scholars of Shi'i jurisprudence plus analysis and criticism of the reasons of views based on works of Shi'i jurisprudence concluded that legality of annexation nature of guarantee which provides commitment and engagement in transaction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • guarantee
  • commitment and engagement
  • transference and annexation nature of guarantee transactions

مراجع

- ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طوسی، محمد بن علی بن حمزه (1408ق)، الوسیله الی نیل الفضیله، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
- ابن زهره حلبی، حمزه بن علی حسینی (1417ق)، غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع، چ1، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
- ابن فهد حلّی، احمد بن محمد (1407ق)، المهذّب البارع فی شرح المختصر النافع، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- محقّق اردبیلی، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، ج9، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- اشتهاردی، علی ­پناه (1417ق)، مدارک العروه، ج28، تهران: دار الأسوه.
- باقری، احمد (1393)، مبانی فقهی و حقوقی مشروعیّت ضمان دولت در پرداخت خسارت ناشی از کاهش ارزش پول، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 10، 87-116.
- بحرانی، یوسف بن احمد (1405ق)، الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره، ج21، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج18، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
- حسینی عاملی، سیّد جواد بن محمد (1419ق)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلّامه، ج16، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- سیوری حلّی، مقداد بن عبد الله (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج2، قم: کتابخانه­ آیه الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410ق)، الرّوضه البهیّه فی شرح اللّمعه الدمشقیّه، ج4، قم: داوری.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1413ق)، مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج4، قم: مؤسسه معارف اسلامی.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1407ق)، الخلاف، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیه، ج2، تهران: المکتبه المرتضویّه.
- صیمری، مفلح بن حسن (1420ق)، غایه المرام فی شرح شرائع السلام، ج2، بیروت: دار الهادی.
- طباطبائی، سیّد علی (1418ق)، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، ج9، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
- طباطبائی حکیم، سیّد محسن (1430ق)، مستمسک العروه الوثقی، ج13، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- طباطبائی مجاهد، سیّد محمد (بی تا)، المناهل، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
- طباطبائی یزدی، سیّد محمدکاظم (1415ق)، سؤال و جواب، ج2، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- طباطبائی یزدی، سیّد محمدکاظم (1419ق)، العروه الوثقی(محشّی)، ج5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علّامه)، حسن بن یوسف (1410ق)، إرشاد الأذهان الی أحکام الایمان، ج1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علّامه)، حسن بن یوسف (1420ق)، تحریر الأحکام، ج2، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
- حلّی(علّامه)، حسن بن یوسف (1414ق)، تذکره الفقهاء، ج14، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
- حلّی(علّامه)، حسن بن یوسف (1413ق)، مختلف الشیعه، ج5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خوئی، سیّد ابوالقاسم (1409ق)، مبانی العروه الوثقی ج1، قم: مدرسه دار العلم­ - ­لطفی.
- فخرالمحقّقین، محمد بن حسن بن یوسف (1387ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج2، قم: اسماعیلیان.
- فیض کاشانی، محمدمحسن بن مرتضی (بی تا)، مفاتیح الشرائع، ج3، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
- قطّان حلّی، محمد بن شجاع (1424ق)، معالم الدّین فی فقه آل یاسین، ج1، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
- کرکی، علی بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج5، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
- کیدری، محمد بن حسین (1416ق)، إصباح الشیعه بمصباح الشریعه، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
- مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1406ق)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، ج15، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
- سبزواری، سیّد عبدالأعلی (1413ق)، مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج20، قم: مؤسسه المنار.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (بی تا)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج26، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 11، شماره 20
خرداد 1398
صفحه 301-324

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار