نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران ، ایران

2 دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران ، ایران

3 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران

چکیده

تعهّد تخییری، تعهّدی است که در آن ذمّه متعهّد به جای یک موضوع به دو یا چند موضوع مشغول می ‌گردد، اما متعهّد مخیّر است با ایفای هر یک از موضوعات مورد تعهّد، موجبات برائت ذمّه خود را فراهم آورد. علی رغم اعتبار این نوع از تعهّدات در حقوق بسیاری از کشور های غربی و عربی اما مشروعیّت آن در حقوق ایران و علی الخصوص فقه امامیّه مورد مناقشه قرار گرفته است. در فقه امامیّه، علاوه بر این که بزرگانی از فقها به دلیل عدم وجود دلیل معتبری مبنی بر منع چنین تعهّداتی حکم بر صحّت آن داده ‌اند. اشکال مخالفان نیز در نفوذ معاوضاتی مانند بیع و اجاره است که جز, عقود تملیکی است نه عهدی. در نظام حقوقی ایران نیز با پذیرش این مطلب که صِرف مردّد بودن نمی ‌تواند فی نفسه دلیلی بر بطلان قرارداد ها وتعهّدات باشد مگر آن که موجب غرر گردد حدّاقل می توان در غیر از عقود تملیکی، قائل به صحّت و اعتبار  این نوع از تعهّدات بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Legal Status of The Alternative Obligation

نویسندگان [English]

  • MOHAMMAD MAHDI ABDOLLAHPOUR 1
  • Ahmad Shams 2
  • jamshid nour-shargh 3

1 Phd Student of Azad Islamic University-Tehran

2 Associate Professor of Islamic Azad University- Tehran, Iran

3 Assistant Professor of Islamic Azad University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Alternative obligation is one wherein debtors have two or more obligations, but they are free to clear their obligation by fulfilling either one of the objects of liability. The legality of this type of obligation has been recognized in the legal systems of numerous Western and Arabic countries, but there is no consensus in the Iranian legal system and  Emamieh Jurisprudenceon this type of obligation. Many prominent Emamieh Jurists believe that there is no valid evidence against the legality of alternative obligation. The main objection of the opponents of the legality of alternative obligation is to the validity of sale and lease contracts, which are among possessory, and not promissory, contracts. In the Iranian legal system, uncertainty cannot be deemed as a ground for the nullity of contracts and obligations in and of itself, unless it leads to Gharar. Accordingly, alternative obligations can be deemed valid in non-possessory contracts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • obligation
  • Alternative obligation
  • Plurality of obligations subject
  • Right to selection
  • Gharar
  • combinatorial obligation
- ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج2، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- احمد السنهوری، عبدالرزاق (1388)، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، ج3، ترجمه سیّد مهدی دادمرزی و محمدحسین دانش‌کیا، قم: دانشگاه قم.
- اراکی، محمدعلی (1415ق)، کتاب البیع ، ج 2، قم: مؤسسه در راه حق.
- الهویی نظری، مهدی (1391)، مطالعه تطبیقی نهاد تعهّدات تخییری، مجله حقوقی دادگستری،  79، 239-263.
-  امامی، سیّد حسن (1393) ، حقوق مدنی، ج1، چ 35، تهران: انتشارات اسلامیّه.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1415ق)، المکاسب، ج4، قم: انتشارات کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری.
- انصاری، مسعود؛ طاهری، محمدعلی (1388)، دانشنامه حقوق خصوصی، ج1، چ3، تهران: جنگل.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410ق)، الرّوضه البهیّه فی شرح اللّمعه الدمشقیه، ج 4، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1414ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج 1، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1389)، دوره حقوق مدنی(حقوق تعهّدات)، چ4، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1390 a)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج2، چ5، تهران: کتابخانه گنج دانش.
 - جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1390 b)، عقد کفالت، چ3 ، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1390 d)، عقد حواله، چ3 ، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1391)، الفارق(دایره المعارف عمومی حقوق)، ج2، چ2، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- حسینی مراغی، سیّد میر عبدالفتاح (1429ق)، العناوین الفقهیّه، ج2، چ3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علّامه)، حسن بن یوسف (1410ق)، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، ج6، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی، فخر المحقّقین محمد بن حسن بن یوسف (1411ق)، ایضاح الفوائد فی شرح القواعد، ج2، قم: چاپخانه علمی.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1403ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، چ2: بیروت: (افست تهران).
- سادات حسینی، سیّد حسین (1396)، حدود اعتبار شرط وجه التزام از حیث میزان در تعهّدات پولی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 17، 131-156.
- سعد، نبیل ابراهیم (1995م)، النظریه العامّه للالتزام (الاحکام الالتزام فی القانون المصری و القانون اللبنانی)، بیروت: دار النهضه العربیه.
- شهیدی، مهدی (1386)، حقوق مدنی(تشکیل قراردادها و تعهّدات)، ج1، چ6، تهران: مجد.
- صفایی، سیّد حسین (1387)، دوره مقدّماتی حقوق مدنی(قواعد عمومی قراردادها)، ج2، چ6، تهران: میزان.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1411ق)، الخلاف، ج 2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1414ق)، المبسوط فی فقه الامامیّه، ج3، چ2، تهران: المکتبه المرتضویّه لاحیاء الآثار الجعفریّه.
- طباطبائی یزدی، سیّد محمدکاظم (1414ق)، العروه الوثقی، ج2، تهران: المکتبه الاسلامیّه.
- کاتوزیان، ناصر (1385)، حقوق مدنی(قواعد عمومی قراردادها)، ج2، چ7، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1391)، حقوق مدنی(نظریه عمومی تعهّدات)، چ6، تهران: میزان.
- کاتوزیان، ناصر(1383)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چ9، تهران: میزان.
- کرکی(محقّق ثانی)، علی بن حسین (1410ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج7، قم: مؤسسه آل البیت.
- محقّق داماد، سیّد مصطفی (1388)، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- مظفّری، خدیجه (1394)، تعهّد تخییری، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، 1، 147-.164
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1374)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج27، چ4، تهران: کتابچی.
-Baydoun, A (2005) Lʼ obligation alternative, universiteʼ pantheʼon – Assas (Paris II)
-Demolombe, ch (1881) cours de code napoleʼon. Traiteʼ des contrats ou des obligation conventionnelles en geʼneʼral. T. V II. Paris: Imprimeur Editeur A. lahure.
-larombieʼre L (1885) Theʼorie et pratique des obligations: ou com mentaire des titres III et IV, liver III du cod civil, articles 1101 aʼ 1386, Paris: A. Durand et Pedone – lauriel.
-Planiol et Ripert: Traiteʼ pratique de Droit civil Francais, 2eʼd Paris. 1952.