نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار معارف دانشگاه علوم پزشکی ایران

2 استادیار دانشگاه آزاد واحد میمه

چکیده

مرگ مغزی یکی از مسائل مهمّ در قلمرو فقه پزشکی و جزایی است و اﻫﻤﻴّﺖ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ زﻣﺎﻧﻲ وﺿﻮح ﺑﻴﺸﺘﺮی می‌ ﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ در ﭘﻲ جنایت مرگ مغزی، ﺗﺒﻌﺎت مهمی در خصوص مسئولیت کیفری ﺑﻪ دﻧﺒﺎل خواهد داشت. این تحقیق،  ضمن موضوع ‌شناسی مرگ مغزی و پذیرش دیدگاه فقها درباره عدم تحقّق مرگ حقیقی با عروض این حادثه، نحوه انتساب عارض شدن صدمه مغزی به جانی را از نظر فقهی مورد مداقّه قرار داده و از آنجا که معیار ضمان، صحّت استناد عرفی جنایت بوده و برای مسئول شمردن جانی، کافی است که عرفاً، نتیجه نهایی جنایت به وی مستند باشد، هرگاه بر شخصی که در سلامتی کامل جسمانی است، جنایتی از نوع ضربه مغزی وارد شده و مجنیٌ علیه پس از مدتی و در پی برداشت اعضای پیوندی توسط تیم پزشکی فوت کند، چنان چه به تشخیص کارشناسان، تنها عامل فوت، سرایت این جنایت باشد، با توجه به این که فقها مرگ مغزی را مرگ حقیقی تلقّی نمی کنند جانی، ضامن دیه کامل زوال عقل خواهد بود و ظاهراً قصاص در این مورد منتفی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Attribution of murder in brain death and punishing it in Shiite jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Hamid Sotoodeh 1
  • abdol reaza farhadyan 2

1 Iran University of Medical Sciences

2 Assistant Professor Azad Islamic University-meyme

چکیده [English]

Brain death is one of the most important issues in the field of medical and criminal jurisprudence, and the importance of this issue becomes clearer when it comes to finding that brain death crime has important consequences of criminal responsibility. This research, while criticizing the issue of brain death and accepting the viewpoints of jurists regarding the non-fulfillment of real death upon this incident, investigated the way of determining the relation between the injury to the person and the given fact that the criteria for liability is the correctness of the attribution of the crime and that for holding a person liable, it is enough to assign the final result of crime to him, when a person who is in perfect physical health is suffering from a type of traumatic injury, and the victims dies after a while after detachment of medical equipment from him, if, as the expert has found, the only cause of death is the effect of this crime, given that the jurists do not consider brain death as real death, the perpetrator is liable for diyah of causing the demise of the mind and apparently retaliation is ruled out in this case.

کلیدواژه‌ها [English]

  • brain death
  • real death
  • crime attribution
  • murder
  • abetting
  • attribution
- آهنگران، محمدرسول؛ غانم، الهام (1397)، ارزیابی عملکرد عرف در تغییر حکم مصادیق موضوعات عرفی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 18، 33-48.
- آقابابایی، اسماعیل (1385)، پیوند اعضاء از بیماران فوت شده و مرگ مغزی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
- تبریزى، میرزا جواد (1428ق)، تنقیح مبانی الأحکام (کتاب الدیات)،  قم: دار الصدیقه الشهیده.
- تبریزی، میرزا جواد (1417ق)، صراط النّجاه، ج2، قم: دفتر نشر برگزیده.
- جبعی عاملى(شهید ثانی)، زین الدین بن على (1410ق)، الروضه البهیّه فی شرح اللّمعه الدمشقیّه، قم: کتابفروشى داورى.
- جمعی از نویسندگان (1384)، مسائل مستحدثه پزشکی، قم: بوستان کتاب.
- حاجی ده آبادی، احمد (1378)، قواعد فقه جزایی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- حبیبی، حسین (1380)، مرگ مغزی و پیوند اعضا از دیدگاه فقه و حقوق، قم: بوستان کتاب.
- حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسه آل البیت (علیهم ‌السلام).
- حلّى(علّامه)، حسن بن یوسف (1410ق)، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، ج1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علّامه)، حسن بن یوسف (بی ‌تا)، تذکره الفقهاء، ج1، قم: مؤسسه آل البیت.
 - حلّی(علّامه)، حسن بن یوسف (بی‌تا)، تذکره الفقهاء، ج1، قم: مؤسسه آل البیت.
- حلّى(محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق) شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، چ2، قم: اسماعیلیان.
- حلّى(محقّق)، جعفر بن حسن (1407ق)، المعتبر فی شرح المختصر، ج1، قم: مؤسسه سیّد الشهداء.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1418ق)، المختصر النافع فی فقه الإمامیه، ج2، چ6، قم: مؤسسه المطبوعات الدینیه.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1407ق)، المعتبر فی شرح المختصر، ج1، قم: مؤسسه سیّد الشهداء علیه ‌السلام.
-  خمینی(امام)، سیّد روح الله (بی ‌تا)، تحریر الوسیله، ج1، قم: دار العلم.
- خمینی(امام)، سیّد روح الله (1421ق)، کتاب البیع، ج5، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
- خوئى، سیّد ابوالقاسم (1396ق)، ج42، مبانی تکمله المنهاج، قم: بی نا.
- خوانساری، محمدتقی؛ اراکی، محمدعلی (1415ق)، رساله فی الدّماء الثلاثه و أحکام الأموات و التیمّم، قم: مؤسسه در راه حقّ.
- سبزوارى، سیّد عبدالأعلى (1413ق)، مهذّب الأحکام، ج21، چ4، قم: مؤسسه المنار.
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه قمّی (بی ‌تا)، علل الشرائع، ج‏1، قم: داوری.
- صافی، لطف الله (1415ق)، استفتائات پزشکی، ج1، قم: دار القرآن الکریم.
- صدر، سیّد محمد (1420ق)، ماوراء الفقه‏، ج10، بیروت: دار الأضواء.
- طباطبایى یزدى، سیّد محمدکاظم (1419ق)، العروه الوثقى، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طباطبایی بروجردی، حسین (1413ق)، تقریرات ثلاث، قم: انتشارات اسلامی.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیه، ج7، چ3، تهران: المکتبه المرتضویّه.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب الاحکام، چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیّه.
- فاضل لنکرانى، محمد (بی ‌تا)، احکام پزشکان و بیماران، چ1، قم: بی ‌نا.
- فاضل لنکرانی، محمد (1377)، جامع المسائل، ج2، قم: امیر.
- فتاحی معصوم، حسین (1373)، مجموعه مقالات و گفتگوهای دومین سمینار دیدگاه ‌های اسلام در پزشکی، مشهد: دانشگاه علوم پزشکی مشهد.
- قضایی، صمد (1373)، پزشکی قانونی، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
- گودرزی، فرامرز؛ کیانی، مهرزاد (1384)، پزشکی قانونی، تهران: سمت.
- محسنی، محمدآصف (1384)، الفقه و مسائل طبیّه، ج2، قم: بوستان کتاب.
- محقّق کرکى، علی بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج‏1، چ2 قم: مؤسسة آل البیت.
- حسینی مراغى، سیّد میر عبدالفتّاح (1417ق)، العناوین، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
 - مرعشى نجفى، سیّد شهاب ‌الدین (بی تا)، القصاص على ضوء القرآن و السّنه، ج1، تقریر سیّد عادل علوی، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشى نجفى (ره).
- مؤسسه آموزشی و پژوهشی قضا (بی‌ تا)، گنجینه استفتائات قضایی، قم: بی ‌نا.
- مؤمن قمّی، محمد (1415ق)، کلمات سدیده فی مسائل جدیده، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- موسوی بجنوردی، سیّد حسن (1419ق)، القواعد الفقهیّه، ج3، قم: الهادی.
- نجفى(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج‌43، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- نراقی، احمد بن محمدمهدى (1415ق)، مستند الشیعه فی أحکام الشریعه، ج18، قم: آل البیت.