نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا رشته فقه و مبانی حقوق دانشگاه آزاد دامغان

2 استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی

3 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی دامغان

چکیده

قلمرو قاعده لا شفاعه فی الحدّ - که مشهور فریقین آن را پذیرفته اند - تنها موردی را شامل می‌ شود که از طریق ادلّه اثباتی، وقوع جرم حدّی نزد حاکم ثابت شده باشد. بر اساس این قاعده، اصل اولیّه عدم شفاعت در حدود است اما در صورت وجود مصلحت ملزمه، نهی از شفاعت به ارشادی بودن نزدیک تر می باشد.
محلّ نزاع در این قاعده، شفاعت قبل از اثبات جرم و صدور حکم محکومیّت نمی باشد بلکه شفاعت پس از صدور حکم و قبل از اجرای مجازات مورد بحث است که پس از بررسی و بیان استثنائات موجود در متون فقهی و قانون مجازات اسلامی، پیشنهادهایی در این خصوص ارائه شده است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Survey in to the juridical reasons of no intercession in reprimand principle and the possibility of its analysis in the Islamic penal code

نویسندگان [English]

  • seyedmorteza aghaei 1
  • Reza Daneshvarsani 2
  • Davood Dadashnejad e delshad 3

1 Ph.D. student of jurisprudence and the foundations of law at Damghan Azad University

2 Assistant Professor of Razavi Islamic University

3 Assistant Professor of Islamic Azad University, Damghan

چکیده [English]

One of the jurrdical principles about reprimand which has atracted attention is the principle of no intercession in reprimord. Based on this principle the primary principle and injunction which is accepted in reprimand related crimes is the no intercession in reprimand principle.
In addition to the in troduction and the analysis of the juridical basis of this principle the possibility of intercession in the Islamic penal code which was approved in 1392 has been studied. 
intercession befor the approval of crime and the declaration of the punishment sentence is possible but the contravarsion is in intercession ofter the sentence declaration and befor executhing the punishment.
After stuying and analyzing the topic and mentioning the exceptions in this regard some suggestions have been presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intercession
  • juridical rule
  • reprimands
  • punishment
  • punishment rule
  • Expedient
  • Remission
- قرآن کریم.
- آخوندی، محمود (1374)، آیین دادرسی کیفری، ج3، چ2، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- ابن اثیر، مبارک بن محمد (1367)، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، قم: اسماعیلیان.
- ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابن برّاج طرابلسی، قاضی عبدالعزیز (1406ق)، المهذّب، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابن حزم، علی بن احمد بن سعید بن حزم اندلسی (بی تا)، المحلّی بالآثار، بیروت: دار الفکر.
- ابن داود حلّی(1283ق)، رجال ابن داود، تهران: دانشگاه تهران.
- ابن رشد قرطبی، محمد بن احمد (1389)، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، قم: شریف الرضی.
- ابن عابدین، محمد امین بن عمر بن عبدالعزیز (1412ق) حاشیه ابن عابدین ، بیروت: دار الفکر.
 - ابن قدامه مقدسی، ابو محمد موفق الدین (1388ق )، المغنی، مصر: مکتبه القاهره.
- ابن قدامه مقدسی، عبدالرحمن بن محمد (1431ق)، الشرح الکبیر، بی جا: دار الکتاب العربی.
- اردبیلی، محمدعلی (1390)، حقوق جزای عمومی، ج2، چ17، تهران: میزان.
- ابن منذر نیشابوری، ابوبکر محمد بن ابراهیم (1425ق)، الاشراف علی مذاهب العلماء، مکتبه مکّه  الثقافیه، امارات متحده عربی، رأس الخمیه.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (‌1408ق)، لسان العرب، ج11، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
 - ابن نجیم، زین الدین بن ابراهیم بن محمد (1419ق)، الأشباه و النظائر، بیروت: دارالکتب العلمیّه.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1374)، فرائد الاصول، ج1، قم: مصطفوی.
- بروجردى، سید حسین (1429ق)،  منابع فقه شیعه، ج30، تهران: فرهنگ سبز.
- بهبهانی، محمدباقر بن محمد اکمل ( بی تا)، تعلیقه علی منهج المقال، بی­جا: بی­نا.
- بهجت، محمد تقى (1426ق )، جامع المسائل، ج5، قم: دفتر معظمٌ ‌له.
- تبریزی، میرزا جواد (1417ق)،  أسس الحدود و التعزیرات، قم: دفتر مؤلف.
- الجزیری، عبدالرحمن (1426ق)، الفقه علی المذاهب الاربعه، ج5، بیروت: دار الکتاب العربی.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)،‌ زین الدین بن علی (1425ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام،  ج14و15، قم: مؤسسه معارف اسلامی.
- جمعی از نویسندگان زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی (1389)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج4، قم: مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (‌1416ق)، تفصیل وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج18و 28، چ3، قم: ‌مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- حلّی(علامه)،‌ حسن بن یوسف بن مطهّر (1410ق )،  ارشاد الاذهان الی أحکام الایمان، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علامه)،‌ حسن بن یوسف بن مطهّر (1412ق)، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، ‌تصحیح بخش فقه در جامعه پژوهش های اسلامی، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
- حلّی(محقق)، جعفر بن حسن (1403ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، بیروت: مؤسسه الوفاء.
- حلّی(محقق)، جعفر بن حسن (1407ق)، المعتبر فی شرح المختصر، ج1، تصحیح محمد علی حیدری و سید مهدی شمس الدین، قم: مؤسسه سید الشهداء(ع).
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1412ق)، نکت النهایه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- الخطیب الشربینی، شمس الدین محمد بن احمد (1415ق)، مغنی المحتاج الی معرفه معانی الفاظ المنهاج، بی جا: دار الکتب العلمیه.
- خمینی(امام)، سید روح الله (بی تا )، تحریر الوسیله، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خوئی،‌ سید ابوالقاسم (1428ق)، مبانی تکمله المنهاج، ج41، چ3، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
- ذهبی، احمد (‌1405ق)، سیر اعلام النبلاء،‌ به کوشش شعیب انووط و دیگران، بیروت: بی نا.
- الرجبی، عبدالعزیز (1393ق)، فقه الملوک و مفتاح الریاح، ج2، عراق: دیوان الاوقاف.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، ج2، بیروت: دار القلم، دمشق: الدار الشامیه.
- زراعت، عباس (1386)، حقوق جزای عمومی، ج1، تهران: ققنوس.
- الزحیلی، محمدمصطفی (1427ق)، القواعد الفقهیه و تطبیقاتها فی المذاهب الاربعه، ج1، دمشق: دار الفکر.
- شوشتری، محمد تقی (1410ق)،  قاموس الرجال، ج1،‌ چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- صدوق(شیخ)،‌ محمد بن علی بابویه (1406ق)، من لایحضره الفقیه، ج4، بیروت: الناشر : مؤسسةالأعلمی.
- طباطبائی(صاحب ریاض)،‌ سید علی (1404ق)، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، ج2، قم: مؤسسه آل البیت.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1343ق)، النهایه، تهران: دانشگاه تهران.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1417ق)، العدّه فی الاصول،‌ تحقیق محمد رضا انصاری، ج1، ناشر: محمدتقی علاقه بندان، قم-ایران.
- عاملی(شهید اول)، محمد بن مکّی (1411ق)، اللّمعه الدّمشقیه، بیروت: دار العالم الاسلامی.
- عمید رنجانی،  عباسعلی (1391)، قواعد فقه جزایی، چ5، تهران: سمت.
- العینی، بدر الدین (1421ق)، عمده القاری شرح صحیح بخاری، ج23، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق)، العین، ج2،  قم: ‌دار الهجره.
- فیض، علیرضا (1365)، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، تهران: امیرکبیر.
- القیروانی، ابن ابی زید (1420)، النوادر و الزیادات علی مافی المدّونه من غیرها من الامهّات، بیروت: دار الغرب الاسلامی.
- الکاندهلوی ، محمد زکریا (1424)، أوجز المسالک الی مؤطا مالک، دمشق: دار القلم.
- کلانتری، حمیدرضا؛ شمس ناتری، محمدابراهیم (1398)، مجازات مکره ثالث در جرائم مستوجب حدّ، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 20، 249-278.
- گلدوزیان، ایرج (1384)، بایسته های حقوق جزای عمومی، تهران: میزان.
- الماوردی، ابوالحسن علی بن محمد بن حبیب (1427ق)، الاحکام السلطانیّه، قاهره: دار الحدیث.
- محقّق داماد، سید مصطفى (1406ق)،  قواعد فقه، ج4، چ12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.
- مفید(شیخ)، محمد بن محمد بن نعمان (1410ق)، المقنعه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- مظفّر، محمدرضا (1368)،  اصول الفقه، ج2، تهران: حکمت.
- منتظری نجف آبادی، حسینعلی (بی تا)، الحدود، قم، دار الفکر.
 - منتظری نجف آبادی، حسینعلی (1429ق)، مجازات های اسلامی و حقوق بشر، قم: ارغوان دانش.
- منتظری نجف آبادی، حسینعلی (1409ق)، مبانى فقهى حکومت اسلامى، ترجمه محمود صلواتى، ج8، تهران: کیهان.
- موسوی بجنوردی،  سید حسن (1419ق)،  القواعد الفقهیّه، ج1، قم: الهادی.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1368)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج41، چ3، تهران: ‌دار الکتب الاسلامیه.
- النووی، ابوزکریا محی الدین (1412ق)، روضه الطالبین، ج10، بیروت: المکتب الاسلامی.
- نوبهار، رحیم (1393)، شفاعت در حدّ و تعزیر، پژوهش حقوق کیفری، 7، 103-130.
- نیشابوری، مسلم بن الحجاج (1422ق)، صحیح مسلم، ج3، ‌بیروت: المکتبه العصریه.
- واقدی، ‌محمد بن سعد (‌1410ق)، الطبقات الکبری، ج4و9،‌ بیروت: دار الکتب العلمیه.