نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

تصرّفات فاسخ یا همان فسخ فعلی، از جمله موضوعاتی است که اگر چه در مباحث مربوط به معاملات بدان اشاراتی شده و اصل مشروعیّت آن مورد اتفاق نظر قرار گرفته است، اما محدوده و شرایط آن در مباحث فقهی و بخصوص در حقوق مدنی کمتر مورد مداقّه و توجه قرار گرفته است. بر این اساس، در نوشتار پیش ‌رو با توصیف و تحلیل سخنان بزرگان به تبیین اینگونه تصرّف پرداخته و تمامی ادلّه ‌ای که بر مشروعیّت چنین تصرّفاتی امکان طرح داشته است مورد بررسی قرار گرفته است. با بررسی دلالی این ادلّه، محدوده و شرایط چنین تصرّفاتی برای فاسخ بودن عقد نیز مورد توجه قرار گرفته است. نتیجه حاصل از تحلیل صورت گرفته آن است که بر اساس پذیرش دلالت هر یک از ادلّه جواز، محدوده و شرایط جریان چنین تصرّفاتی متفاوت بوده و شناسایی دائره تأثیر تصرّفات فاسخ به لحاظ فقهی و حقوقی می‌ تواند دارای اهمیّت و آثار مهمّی باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Legal - Jurisprudential study of abrogating acts of contract

نویسنده [English]

  • Belal Shakeri

PhD student of Islamic Jurisprudence and Foundations of Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

Abrogating act is one of issues that, although is mentioned in the discussions about transactions and there is consensus about its legitimacy, its framework and conditions are discussed rarely in jurisprudence and civil laws. Accordingly, in this paper, description and analysis of the opinion of prominent scholars, about this kind of acts and the proofs by which the legitimacy of these acts will be surveyed. With implicit survey of proofs the framework and conditions of these actions to abrogate a contract also will be noted. The result of analysis is that based on the acceptance of the implications of each proof of legitimacy, the framework and conditions of this kind of acts are different and the identification of the extent of effects of abrogating acts can have important and significant jurisprudential and legal effects.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • abrogating act
  • actual abrogation
  • indicative abrogation
  • actual cancelled
- ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى‌، ج2، چ2‌، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابن زهره حلبى، حمزه بن على  (1417ق)، غنیه النزوع إلى علمی الأصول و الفروع‌، قم: مؤسسه امام صادق(ع)‌.
- انصارى(شیخ)‌، مرتضی بن محمدامین (1415ق)، المکاسب، تحقیق گروه پژوهش در کنگره‌ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، ج6، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى‌.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1428ق)، فرائد الاصول، ج3، چ9، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
- البغوی، حسین بن مسعود بن محمد بن الفراء (بی ‌تا)، التهذیب فی فقه الإمام الشافعی، تحقیق: الشیخ عادل أحمد عبد الموجود و الشیخ علی محمد معوض، ج3، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- جبعی عاملى(شهید ثانی)، زین الدین بن على‌ (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الاسلام، ج3، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
- حسینى روحانى، سید صادق (1429ق)، منهاج الفقاهه‌، ج6، چ5‌، قم: انوار الهدى.
- حسینى شیرازى، سید محمد (1417ق)، إیصال الطالب إلى المکاسب‌، ج15، تهران: منشورات أعلمى‌.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف بن مطهّر (1414ق)، تذکره الفقهاء، تحقیق گروه پژوهش مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌، ج11، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف بن مطهّر (1413ق)، قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام‌، تحقیق: گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامى‌، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خمینى، سید مصطفى (1418ق)، الخیارات‌، تحقیق گروه پژوهش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‌، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
- الرافعی القزوینی، عبد الکریم بن محمد بن عبد الکریم (1417ق)، العزیز شرح الوجیز المعروف بالشرح الکبیر، تحقیق علی محمد عوض؛ عادل أحمد عبد الموجود، ج4، بیروت: دار الکتب العلمیّه.
- شاکری، بلال (1395)، بازخوانی حجیّت اجماع مدرکی، فصلنامه فقه و اصول، 106، 27-47.
- طباطبائى‌ یزدى، سید محمدکاظم (1421ق)، حاشیه المکاسب‌، ج2، چ2‌، قم: اسماعیلیان‌.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیه‌، تحقیق سید محمد تقى کشفى‌، ج2، چ3‌، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
- عاملى(شهید اول)، محمد بن مکّى (1417ق)، الدروس الشرعیّه فی فقه الإمامیه‌، ج3، چ2‌، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- لجنه مکونه من عدّه علماء و فقهاء فی الخلافه العثمانیه (بی ‌تا)، مجلّه الأحکام العدلیه، تحقیق نجیب هواوینی، ج1، کراتشی: کارخانه تجارتِ کتب.
- مامقانی، ملاعبدالله (1350ق)، نهایه المقال فی تکمله غایه الآمال، قم: مجمع الذخائر الإسلامیه.
- مؤسسه زاید بن سلطان آل نهیان (بی ‌تا)، معلمه زاید للقواعد الفقهیه و الأصولیه، ج1، امارات: مؤسسه زاید بن سلطان آل نهیان (نسخه الکترونیک).
- نجفى(صاحب جواهر)، محمدحسن‌ (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌، تحقیق عباس قوچانى و على آخوندى‌، ج23، چ7‌، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- نراقى، ملّا محمد‌ (1422ق)، مشارق الأحکام‌، تحقیق سید حسن وحدتى شبیرى‌، چ2، قم: کنگره نراقیین ملّا مهدى و ملّا احمد‌.
- النووی، أبو زکریا محیی الدین یحیى بن شرف (بی‌ تا)، المجموع شرح المهذب، ج9، بی ‌جا: دار الفکر.
- النووی، أبو زکریا محیی الدین یحیى بن شرف (1412ق)، روضه الطالبین و عمده المفتین، تحقیق زهیر الشاویش، ج3، بیروت: المکتب الإسلامی.
- وزاره الأوقاف والشئون الإسلامیه- الکویت (1404ق)، الموسوعه الفقهیه الکویتیه، ج20، چ2، کویت، دار السلاسل.