نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی

2 استادیار دانشگاه عدالت

چکیده

طی چند دهه گذشته، با زیاد شدن بدهی‌ های بخش عمومی، اهمیت استفاده از ظرفیّت ‌های بخش خصوصی بیش از پیش نمایان شده است؛ با این وجود، عملیاتی کردن مشارکت عمومی- خصوصی، بسته به موضوع مشارکت و قالب قراردادیِ آن، نیازمند بستر های مناسب قانونی است. در ایران، اگرچه در مواردی قانونگذار به صورت کلّی و گذرا وظیفه دولت را به استفاده از مشارکت عمومی- خصوصی یادآوری کرده است، اما علی رغم وجود ریشه ­های فقهی این نوع از قراردادها، همچنان انتخاب قالب مناسب قراردادی برای اینگونه مشارکت محلّ سوال است. به نظر می ر­رسد هرچند کلیّت قراردادهای مشارکت، عقد شرکت در فقه را تداعی می‏ کند، اما در برخی از مصایق، از عقد شرکت فاصله گرفته و به نهاد هایی همچون اجاره اشخاص و جعاله نزدیک می ­شود. اگر چه در نظام حقوقی کنونی ایران، زمینه برای استفاده از انواع قراردادهای مشارکت مدنی و خدمت برای تحقّق مشارکت عمومی- خصوصی وجود دارد، اما این پژوهش و یافته ‌های آن نشان می ‌دهد که  قراردادهای ساخت، بهره‏برداری، و واگذاری (BOT) مناسب‌ ترین قالب برای چنین مشارکت‌ هایی هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Legal and Jurisprudential Study of the Public-Private Partnership Contracts in the Iranian legal System

نویسندگان [English]

  • Bahareh Hassani 1
  • Mohammad Hussein Bayati 2

1 Phd Student

2 Edalat University

چکیده [English]

As the public sector debt has increased over the past few decades, the importance of using the capacities of the private sector is noticed more than ever; However, operationalizing a public-private partnership contract requires an appropriate legal basis depending on the subject of the partnership and the form of contract. Although, in some cases, the legislator has pointed out the government’s duty, in general and temporarily, to make use of public-private partnership in Iran, the problem of choosing an appropriate form of such partnerships is still existing regardless of the existence of jurisprudential origins of these kind of contracts. Even though the totality of the partnership contracts refers to the partnership contract in jurisprudence, in some cases it moves away from partnership contract and approaches subjects such as persons’ rent and contract of reward (Ja'alah). Even if in the current Iranian legal system, there are opportunities for making use of a variety of civil partnership and service contracts for public-private participation, this research and its findings show that construction contracts, operation, transfer (BOT) are the most appropriate form for such partnerships.

کلیدواژه‌ها [English]

  • public-private partnership
  • investment
  • infrastructure contracts
  • infrastructure development
  • reward
  • partnership
- احمدی، فیروز؛ عیسایی تفرشی، محمد؛ شهبازی نیا، مرتضی؛ اسکینی، ربیعا (1394ش)، تأثیر متقابل تاخیر مالک و پیمانکار در اجرای قرارداد های پیمانکاری بین المللی، پژوهش‏های حقوق تطبیقی،  2، 1-23.
- اعلایی فرد، محمد علی (1384ش)، اصول حاکم بر قراردادهای پیمانکاری دولتی، عدالت آراء، 1، 56-69.
- ایرانپور، فرهاد (1387ش)، انواع قرارداد های نفتی «تحول قرارداد های نفتی از قرارداد های معاوضی به سوی قرارداد های مشارکتی»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، 2، 25-38.
- باستانی، علیرضا (1390ش)، آثار اقتصادی و بستر های قانونی برای تشکیل گروه اقتصادی با منافع مشترک (جوینت ونچر)، مجله اقتصادی- ماهنامه بررسی مسائل و سیاست های اقتصادی،  9 و10، 53-78.
- بنی احمد، مرتضی (1382ش)، شرایط نابرابری حقوقی در قرارداد های پیمانکاری و تبعات زیانبار آن، مجلس و پژوهش، 39، 103-118.
- توسلی جهرمی، منوچهر (1381ش)، قرارداد های بین المللی ساخت، بهره برداری و انتقال، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 58، 93-107.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1392ش)، الروضه البهیّه فی شرح اللّعمه الدمشقیّه، به کوشش اسدالله لطفی، چ9، تهران: مجد.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1414ق)، تذکره الفقهاء، ج 2، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
- حلّی(محقق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1410ق)، منهاج الصّالحین، ج2، قم: مدینه العلم.
- درویشی، بابک ؛ فیاضی، روح الله (1391ش)، تحلیل فقهی- حقوقی قرارداد بیع متقابل، آموزه های فقه مدنی، 6، 89-114.
- روانشادنیا، مهدی (1393ش)، اصول،مقرراتوروشهایمدیریتپیمانطرحهایعمرانی، چ 2، تهران: سیمای دانش.
- سیستانی، سید علی (1417ق)، منهاج الصّالحین، ج2، قم: دفتر حضرت آیت الله سیستانی.
- شیروی، عبدالحسین؛ خدادادپور، منیره (1393ش)، مشارکت عمومی خصوصی از منظر قوانین ایران، حقوق خصوصی، 2، 227-261.
- صادقی، محسن (1385ش)، بررسی قرارداد های بین المللی ساخت، بهره‌ برداری و واگذاری(BOT)  و جایگاه آن در نظام حقوقی ایران، پژوهش نامه بازرگانی، 38، 121-156.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج3، تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
- عامری، فیصل؛ شیرمردی دزکی، محمدرضا (1393ش)، قرارداد های امتیازی جدید و منافع کشور های تولیدکننده نفت، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، 6، 63-108.
- عزیزاللهی، محمدرضا (1384ش)، قرارداد بیع متقابل، روش شناسی علوم انسانی، 44، 8-31.
- عزیزی، فاطمه (1391ش)، آسیب شناسی قوانین و مقررات در قرارداد های مشارکت بخش عمومی و خصوصی از دیدگاه اقتصادی، مجموعه مقالات همایش مشارکت عمومی و خصوصی در توسعه زیرساخت‌ ها، تهران، مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‏ریزی، 663-695.
- علیدوستی، ناصر (1385ش)، جنبه های حقوقی امنیتی قرارداد های بیع متقابل، مطالعات راهبردی، 33، 543-582.
- غمامی، مجید، (1391ش)، مشارکت عمومی و خصوصی در توسعه زیرساخت ها در ایران بر اساس مبانی مذکور در قانون اساسی و قوانین عادی، مجموعه مقالات همایش مشارکت عمومی و خصوصی در توسعه زیرساخت ‌ها، تهران، مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‏ریزی، 741-777.
- کابلی زاده، احمد (1384ش)، خصوصی سازی مردم؛ کارایی همراه با عدالت، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- کرکی (محقق ثانی)، علی بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج 6، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
- معصومی نیا، غلامعلی؛ شهیدی نسب، مصطفی (1388ش)، بررسی فقهی و اقتصادی ابزار تأمین مالی مشارکت کاهنده، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، 35 ، 99-128.
- موحّد، محمد علی (1376ش)، قرارداد های نفتی پس از درنگی بیست ساله، اقتصاد انرژی، 2و3، 79-87.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمد حسن، (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- Mitchell-Weaver, Clyde &  Manning, Brenda (1991) Public-Private Partnerships in Third World Development: A Conceptual Overview, Studies in Comparative International Development Journal, Vol 26. 45-67
-McQuaid, Ronald W (2000), The Theory of Partnerships - Why Have Partnerships, in: S.P. Osborne (ed.), managing public-private partnerships for public services, an International Perspective
-Noorzai, E., Gharouni Jafari, K., Farhang, B. and Va- hedi, B (2013) Optimal selection of Iran rail projects private partnership financing method using AHP meth-od, The 6th. Civil Engineering Conference in Asian  Region.
-Starr, Paul (1998), The Meaning of Privatization: Yale Law and Policy Review 6, 6-41, Princeton University Press. 6-41
-Tsukada, Shunso (2006), Global Experiences of Public Private Partnership for Highway Development,  Ritsumeikan Journal of Asia Pacific Studies, Vol 25. 149-170
-United Nation (2001), UNCITRAL Legislative Guide on Privately Financed Infrastructure Projects, Prepared by The United Nation Commission on International Trade Law, United Nation Publication
-United Nation(2003), UNCITRAL Model Legislative Provisions on Privately Financed Infrastructure Projects, New York. Available at: http://www.uncitral.org/pdf.
-World Investment Report (2013), Global Value Chains: Investment and Trade for Development. Available at: http://unctad.org/en/PublicationsLibrary/wir2013_en.pdf.