واکاوی رویکرد حکومتی به خمس و زکات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

2 دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه آزاد نجف آباد

3 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد

چکیده

تشکیل نظام اسلامی و نیاز به تأمین منابع مالی در جهت اجرای اهداف حکومت اسلامی این سؤال را به وجود آورده که منابع مالی و درآمدی در چنین حکومتی چگونه باید تعریف شود؟ این سؤال از جهات مختلف مو رد توجه واقع شده است. یکی از ابعاد نوپیدای موضوع فعلی به رابطه حاکمیّت و خمس و زکات معطوف است. اهمیّت این سؤال بدان جهت است که در حال حاضر، نوعی نگاه عبادی فردی و غیر حاکمیّتی به آن دو شکل گرفته است، چراکه از یک طرف، وجوهات شرعیّه توسط مراجع عظام تقلید و بر اساس تشخیص آنها در مواردی مانند تبلیغ و گسترش دین مبین اسلام وگسترش حوزه های علمیّه و فی سبیل الله هزینه می شود؛ و از سوی دیگر، نگاه حاکمیّتی به این دو کم رنگ است؛ اگر گفته نشود که چنین وضعیّتی وجود ندارد. با لحاظ وضع فوق، سؤال این است که آیا می توان رویکرد جدیدی  به دو فریضه خمس و زکات را مدّنظر قرار داده و ضمن عبادی سازی مالیات حاکمیّتی، آن دو را به عنوان منابع مالی حاکمیّت و دولت اسلامی و از نوع مالیات اسلامی محسوب کرد. یافته های تحقیق حاکی ازآن است که اقتضای یک نظام جامع کامل و کارآمد، پذیرش دیدگاه مذکور می باشد؛ و ادلّه مختلفی نیز آن را تأیید می کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Analysis of Governmental Approach to Khums and Zakat

نویسندگان [English]

  • Hosseinali Amini 1
  • Msoud Raei 2
  • Ahmadreza Tavakoli 3
1 Student Resources Development Department/ pardis fatemeh zahra Esfahan
2 Associate Professor of Law at Najaf Abad University
3 Assistant Professor of Islamic Azad University, Najafabad Branch
چکیده [English]

The formation of the Islamic system and the need to provide financial resources in order to implement the goals of the Islamic government created the question of how financial and revenue sources in such a government should be defined; This question has been considered in various ways. One of its new dimensions is the relationship between sovereignty and khums and zakat. The importance of this question is due to the fact that at the moment an individual divine and non-sovereignty view has been formed on them.Because, on the one hand, these funds are cost by the great Imitation references and based on their recognition in some cases, such as the promotion and expansion of the religion of Islam and the extension of the seminary and for the sake of Allah. And, on the other hand, the sovereign's view of these two is faint; if it is not said that Such a situation does not exist. With regard to the above situation, the question is whether a new approach to the two laws of Khums and zakat could be considered, and assume these two as financial resources of Sovereignty and Islamic government and of Islamic taxes. Findings of the research indicate that the requirement of a complete, effective and comprehensive system is the acceptance of the above view; and also various reasons confirm it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Government tax
  • Khums
  • zakat
  • Islamic government
  • Financial resources

مراجع

- قرآن کریم.
- نهج البلاغه.
- ابن برّاج، عبدالعزیز بن برّاج طرابلسی (1406ق)، المهذّب، تحت نظارت شیخ جعفر سبحانی، ج1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابن زهره حلبی، حمزه بن علی (1417ق)، غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم:  مؤسسه امام صادق(ع).
- انصاری(شیخ اعظم)، مرتضی بن محمدامین (1415ق)، کتاب الخمس، گروه تحقیق آثار شیخ انصاری، قم:  مجمع الفکر الاسلامی.
- جمعی از مؤلفان (بی تا)، فقه اهل بیت (ع) فارسی، ج 38،  قم: مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع).
- جعفری، محمدتقی (1419ق)، رسائل فقهی، تهران:  مؤسسه منشورات کرامت.
- چپرا، محمدعمر (1385ش)، آینده علم اقتصاد، ترجمه احمد شعبانی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج9و27، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- حسینی عاملی، سیّد جواد (1419ق)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، ج11، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حسینی تهرانی، سیّد محمدحسین (1421ق)، ولایت فقیه در حکومت اسلام، ج2، مشهد: علامه طباطبائی.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع السلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج1، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- خامنه ای، سیّد علی (1416ق)، أجوبه الاستفتائات، قم: دفتر معظمٌ له.
- خمینی(امام)، سیّد روح الله (1409ق)، تحریر الوسیله، ج2، قم: دار العلم.
- همو (1421 ق)، کتاب البیع، ج 1و2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- همو (1423ق)، ولایت فقیه، چ12، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- همو (بی تا)، صحیفه نور،  تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- همو (1425ق)، تحریر الوسیله، ترجمه علی اسلامی، ج2، چ21، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
- خوئی، سیّد ابوالقاسم (1418ق)، موسوعه الامام خوئی، ج23، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی(ره).
- راوندی، قطب الدین (1405ق)، فقه القرآن، تصحیح احمدحسین اشکوری، ج1، چ2، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- سازمان امور مالیاتی (1395ش)، مالیات های اسلامی، ج1و2و3، تهران: سازمان امور مالیاتی کشور.
- سیّد مرتضی(علم الهدی)، علی بن حسین بن موسی (1410ق)، رسائل المرتضی، تحقیق سیّد احمد حسینی، ج1و3، قم: دار القرآن.
- صدر، سیّد محمدباقر (1417ق)، اقتصادنا ، قم: دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان.
- طباطبائی(علامه)، سیّد محمدحسین (1363ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج18، تهران : کانون انتشارات محمّدی.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (‌1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، تصحیح سیّد محمدتقی کشفی، ج1، چ3، تهران: المکتبه المرتضویّه.
- کرمی، محمدمهدی؛ پورمند، محمد (1380ش)، مبانی فقهی اقتصاد اسلامی، تهران:  سمت.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، ج3، چ4، تهران: مکتب الصدوق.
- مؤمن قمی، محمد (1415ق)، کلمات سدیده فی مسائل جدیده، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- مجلسی، محمدباقر (1410ق)، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الائمه الأطهار، ج93، بیروت: مؤسسه الطبع و النشر.
- مفید(شیخ)، محمد بن محمد بن نعمان (1413ق)، المقنعه، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
- مکارم شیرازی، ناصر (1416ق)، أنوار الفقاهه (کتاب الخمس و الانفال)، قم: مدرسه الامام امیر المومنین(ع).
- منتظری، حسینعلی (1409ق)، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدّوله الاسلامیه، ج9، چ2، قم: تفکّر.
- همو (1409ق)، الزّکاه، ج1، قم: مرکز جهانی مطالعات اسلامی.
- همو (1409 ق)، مبانى فقهى حکومت اسلامى، ترجمه محمود صلواتى و ابوالفضل شکورى، ج6، قم: مؤسسه کیهان.
- موسوی خلخالی، سیّد محمدمهدی (1427ق)، فقه الشیعه، ج3، قم: دار البشر.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1365ش)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام،  ج 16، چ7، تهران: دار الکتب الاسلامیه؛  (1404ق)، دار إحیاء التراث العربی.
- نراقی، احمد بن محمدمهدی (‌1415ق)، ‌مستند الشیعه فی أحکام الشریعه، ج2، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
- هیربرد،‌ علی (1352 ش)، مسائل اقتصادی اسلام، چ 1، تهران: شرکت سهامی طبع کتاب.
-  یوسفی، احمدعلی (1379ش)، نظام مالی اسلام، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 10، شماره 19
دی 1397
صفحه 37-64

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار