مبنای تحدید مسئولیت در خسارات مالیِ ناشی از حوادث رانندگی (تبصره سه ماده 8 قانون بیمه اجباری شخص ثالث مصوّب 1395)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار حقوق خصوصی پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکترای حقوق خصوصی دانشگاه علم و فرهنگ

چکیده

جبران ضرر در نظام حقوقی ما، بر مبنای اصل جبران کامل خسارت است. این اصل، در منابع فقهی با قواعدی نظیر قاعده لاضرر، قاعده اتلاف و ... اثبات می گردد. قانونگذار در تبصره سه ماده 8  قانون بیمه اجباری شخص ثالث مصوّب 1395، اجرای این اصل را در خسارات مالی ناشی از حوادث رانندگی (در جبران خسارات وارده به خودرو های نامتعارف)، مستثنی نموده و مسئولیت عامل زیان را به میزان حدّاکثر خسارات وارده به یک خودرو متعارف کاهش داده است. در این مجال سعی شده تا با بررسی مبانی فقهی حقوقی مانند توجه به وضعیّت اقتصادی طرفین، قاعده اقدام، قاعده حفظ نظام و ... به مبنای چنین تحدید مسئولیّتی و عدم جبران کاملِ خسارت وارده به این خودرو ها بیش از سقفی خاصّ پی ببریم. وجود چنین تحدید مسئولیّت و تعیین سقف مسئولیّت برای مسئول حادثه، بر مبنای قاعدۀ حفظ نظام و قاعدۀ اقدام قابل توجیه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The basis for the limitation of liability for financial losses from driving accidents (Paragraph 3 of articles 8 of the Third Compulsory Insurance Act of 1395)

نویسندگان [English]

  • Jalil Ghanavati 1
  • Saber Alaei 2
1 department of civil law pardis faraby university of tehran
2 Ph.D. student of private law, University of Science and Culture
چکیده [English]

In Iranian legal system, Compensation for damages is based on the principle of full compensation. It seems that in Islamic jurisprudential the principle is derived from some rules such as “no prejudice rule” (la zarar), wasting rule (etlaaf) and etc. The legislator necessarily excludes these principles to apply in the case of damages to precious automobiles. (Paragraph 3 of article 8 of the Third Party Compulsory Insurance 2016). The paragraph expressly excludes the liability of the loser to the maximum amount of damages caused to a normal and usual automobiles. In This paper we analyze the Islamic and Iranian law and consider the basis of that exclusion. Analyzing the consideration of the economic situation of the parties, the rule of accepting possible risk (eqdaam) and the principle of the maintenance of the Islamic society order (hefze nezaam), we can justifay the basis of such limitation of liability and the lack of compensation for these cars over the particular ceiling. We believed that the principle of maintaining the Islamic society order (hefze nezaam) and the principle of accepting possible risk (eqdaam) can justify the mentioned limitation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • limitation of liability
  • Damage
  • no prejudice
- آل کاشف الغطاء، محمدحسین (1419ق)، تحریر المجلّه، ج1، نجف: المکتبه المرتضویه.
- ایزانلو، محسن (1395ش)، جبران خسارت وارده به خودرو های گران بها، هدایت مسئولیت به سمت بیمه گر، مأمن قافله دل و دانش، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- انصاری(شیخ اعظم)، مرتضی بن محمدامین (1416ق)، فرائد الاصول، ج1، چ5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- بابایی، ایرج (1384ش)، نقد اصل جبران کلیه خسارات در حقوق مسئولیت مدنی ایران، پژوهش حقوق عمومی، 15و16، 45-82.
- بادینی، حسن (1384ش)، فلسفه مسئولیت مدنی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- همو  (1383ش)، هدف مسئولیت مدنی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 66، 55-114.
- باقی زاده، محمدجواد؛ امیدی فرد، عبدالله (1393ش)، ضرورت حفظ نظام و منع اختلال در آن در فقه امامیه، مجله شیعه شناسی، 47، 169-200.
- بهرامی، حمید (1388ش)، آیا قاعده لاضرر بر احکام عدمی حکومت می کند؟ آیا قاعده لاضرر اثبات حکم می کند؟ پژوهشنامه حقوق اسلامی، 29، 5-26.
- جنیدی، لعیا (1378ش)، تقصیر زیان دیده، مجله حقوق دانشگاه تهران، 46، 51-90.
- حسینی مراغی، سیّد میر عبدالفتاح (1417ق) ، العناوین الفقهیّه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حسینی سیستانی، سیّد علی (1414ق)، قاعده لاضرر و لاضرار، قم: نشر مکتب آیت الله سید علی سیستانی.
- حلّی(ابن ادریس)، محمد بن منصور‌‌‌‌ (1410ق)، السرائرالحاوی لتحریر الفتاوى، ج2، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خورسندیان، محمدعلی؛ شراعی، الهام (1395ش)، مبانی نفی اختلال نظام در فقه اسلامی و حقوق موضوعه، فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال 49، 1، 83- 104.
- خوئی، سیّد ابوالقاسم (1371ش)، مصباح الفقاهه، ج1، چ3، قم: بی نا.
- خمینی(امام)، سیّد روح الله (1386ش)، صحیفه امام، ج 15، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- همو (1414ق)، بدائع الدّرر فی قاعده نفی الضرر، چ2، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- همو(1379ش)، تحریر الوسیله، ج2،تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- سبحانی، جعفر (1420ق)، نیل الوطر من قاعده لاضرر، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
- سیفی مازندرانی، علی اکبر (1425ق)، مبانی الفقه الفعّال فی القواعد الفقهیّه الاساسیّه، ج1، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- صدر، سیّد محمدباقر (1418ق)، دروس فی علم الاصول، ج2، چ5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- صفایی، سیّد حسین؛ رحیمی، حبیب الله (1391ش)، مسئولیت مدنی، چ4، تهران: سمت.
- عراقی(آقا ضیاء)، ضیاء الدین (1418ق)، قاعده لاضرر و لاضرار، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- غمامی، مجید (1388ش)، قابلیّت پیش بینی ضرر در مسئولیت مدنی، چ2، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- فرهادی نیا، علی ، قاعده فقهی حفظ نظام ، مدرسه فقهی امام محمد باقر(ع) http://mfeb.ir
- کاتوزیان، ناصر (1391ش)، مسئولیت مدنی، ج1، چ10، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- ملک فضلی اردکانی، محسن (1389ش)، آثار قاعدۀ حفظ نظام، حکومت اسلامی، 4، 109-146.
- مکارم شیرازی، ناصر (1427ق)، استفتائات جدید، ج3، چ2، قم: مدرسه امام علی ابن ابی طالب(ع).
- مصطفوی، سیّد محمدکاظم (1421ق)، مائه قاعده فقهیّه، چ4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- موسوی بجنوردی، سیّد محمد (1375ش)، قاعده اقدام، دیدگاه های حقوق قضایی، 2، 23-42.
- میرشکاری، عباس (1394ش)، رساله عملی مسئولیت مدنی، تهران: سهامی انتشار.
- نجفی خوانساری، موسی (1418ق)، منیه الطالب، تقریرات درس نائینی، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- نراقی(فاضل نراقی)، مولی احمدبن محمد مهدی (1410ق) ، عواید الایام فی بیان قواعد الاحکام، قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
- هدایت نیا، فرج الله (1389ش)، مبانی فقهی تحدید سلطنت مالکانه، حقوق اسلامی، 26، 137-164.
-Antoinette Collignon - Smit Sibinga (2011), Negligence and Damages, International Bar Association Legal Practice Division, VOLUME 10, NUMBER 1
-Tamás, Fézer, ( 2012) Comparative Tort Law, TÁMOP
-Von Bar, Christian and Drobnig, Ulrich, The Interaction of Contract Law and Tort and Property Law in Europe, First Published, Sellier, European Law Publishers, 2004
-Robert M. Merkin, Jeremy Stuart-Smith (2004), The Law of Motor Insurance, Sweet & Maxwell, First edition, London
-Dennis Patterson (2010), A Companion to Philosophy of Law and Legal Theory, Second edition, A John Wiley & Sons, Ltd., Publication
-Erwin Deutsch, Hans-Ludwig, Schreiber (1985), Medical Responsibility in Western Europe, Springer Science & Business Media, First edition