جریان قاعده اهمّ و مهمّ در اکراه به قتل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه تبریز

2 دانشجوی دکتری دانشگاه سمنان

چکیده

اکراه، از جمله عواملی است که به موجب حدیث رفع و ادلّه دیگر، تکلیف و مسئولیت را از مرتکب جنایت برداشته است، ولی مشهور فقهای امامیّه، اکراه در قتل را استثناء کرده و  قائل شده اند به این­ که در صورت ارتکاب قتل، شخص مکرَه قصاص می شود. سؤال اصلی این تحقیق آن است که بر فرض پذیرش نظر مشهور، هرگاه تهدیدی که از جانب مکرِه صادر می ­شود، مهمّ تر و اشدّ از قتلی باشد که شخص مُکرَه به آن اکراه شده است، مانند این که کسی دیگری را به کشتن شخصی اکراه نموده و تهدید کند که اگر آن شخص را نکشد تمام خانواده‌اش را خواهد کشت، تکلیف چیست؟
با توجه به ادلّه ­ای که در مقاله ارائه­ گردیده، نتیجه گرفته شده است که می ­توان در فرض جریان قاعده اهمّ و مهمّ، قائل به جواز و بلکه وجوب قتل اکراهی شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The rule of the most important and the important in duress to Homicide

نویسندگان [English]

  • Reza Elhami 1
  • Hasan Pourlotfolah 2
1 Tabriz University
2 Phd Student of Semnan University
چکیده [English]

Duress is one of the factors that, according to the Hadith of Raf and other reasons, eliminate duty and responsibility from committing a crime but well-known Imams' jurists accepted duress in homicide and are believed that in the case of committing, the person becomes the retribution. The main question of this study is that, with Supposing the acceptance of the famous opinion, Whenever a threat comes from Mokrah, is more important and more difficult than homicide that Mokrah duress to that, for example a person duress other to homicide a person and Threatening if he don’t homicide him, he will homicide the whole of his family, what is duty? 
Based on the evidence presented in the article, it is concluded that in the premise of the rule of the most important and the important, it permits the permission and the need for homicide of duress.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Duress. Homicide
  • the Rule of the Most Important and the Important
  • Cause and Advisor
  • Affectation
- قرآن کریم.
- نهج البلاغه، سیّد رضی (بی تا)، تصحیح صبحی صالح، قم: الهجره.
- آمدی، عبدالواحد (بی ­تا)، غرر الحکم و درر الکلم، قم: دار الکتاب.
- اردبیلی، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، ج13، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- انصاری(شیخ)، مرتضی (1415ق)، المکاسب، ج2، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری.
- تبریزی، میرزا جواد (1426ق)، تنقیح مبانی الاحکام (کتاب قصاص)، چ2،قم: دار الصدیقه الشهیده سلام الله علیها.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410ق)، الرّوضه البهیّه فی شرح اللّمعه الدّمشقیه، ج1، قم: کتابفروشی داوری.
- _________ (1413ق)، مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج 15، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409-1410ق)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج16، 19، 29، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- حسینی، سیّد محمد (1413ق) الفقه، القواعد الفقهیّه، بیروت: مؤسسه امام رضا(ع).
- حکیم طباطبایی، سیّد محسن (1416ق)، مستمسک العروه الوثقی، ج1، قم: مؤسسه دار التفسیر.
- حکیم طباطبایی، سیّد محمدسعید (بی ­تا)، مصباح المنهاج، ج2، قم: مؤسسه المنار.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام ،ج4، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- خمینی(امام)، سیّد روح الله (1343ق)، الرسائل، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- _________ (1403ق)، تحریر الوسیله، ج2، تهران: منشورات مکتبه الاعتماد.
- _________ (1415ق)، مکاسب محرّمه، ج2، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- خوانساری، سیّد احمد (بی ­تا)، جامع المدارک، ج7، بیروت: مؤسسه تاریخ العربی.
- خوئی، سیّد ابوالقاسم (بی­ تا)، مبانی تکمله المنهاج، ج2، نجف:  مطبعه الآداب.
- _________ (بی­ تا)، مصباح الاصول، ج2، نجف: مطبعه الآداب؛ (1422ق)، ج2، قم: مکتبه الداوری.
- سبزواری، سیّد عبد الأعلی (1413ق)، مهذّب الاحکام، ج29، قم: مؤسسه المنار.
- شیرازی، میرزا محمدتقی (1412ق)، حاشیه مکاسب، بی ­جا: طبع ایران.
- صدوق(ابن بابویه)، محمد بن علی (1413ق)، من لایحضره الفقیه، ج4، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- صفّار، فاضل (1429ق)، فقه المصالح و المفاسد، لبنان: دار العلوم.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1390ق)، الاستبصار، ج1، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- _________ (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیّه،ج7، چ3، تهران:  المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
- طباطبایی، سیّد علی (1418ق)، ریاض المسائل، ج16، چ1، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
- علیدوست، ابوالقاسم (1388ش)، فقه و مصلحت، قم: فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- غروی نائینی، محمدحسین (بی­ تا)، أجود التقریرات، ج1، بی ­جا: مصطفوی.
 - کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب (1388ش)، اصول کافی، ج2، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- مجلسی، محمدباقر (بی ­تا)، بحار الانوار، ج16، 43، 75، بیروت: مؤسسه الوفاء.
- مرعشی شوشتری، سیّد محمدحسن (1427ق)، دیدگاه­ های نو در حقوق کیفری اسلام، ج1، چ2، تهران: میزان.
- _________ (1365ش)، شرح قانون حدود و قصاص، ج1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (بی ­تا)، امثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- منتظری، حسینعلی (بی ­تا)، نظام الحکم فی الاسلام، بی­جا: نشر سراسری.
- مظفّر، محمدرضا (1408ق)، اصول الفقه، ج2، چ5، قم: مؤسسه انصاریان.
- مطهری، مرتضی (بی ­تا)، دوره کامل آشنایی با علوم اسلامی، ج2، تهران: دفتر انتشارات اسلامی.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج21، 42، چ7، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- نجفی خمینی، محمدجواد (1389ق)، تفسیر آسان، ج10، تهرآن: انتشارات اسلامیه.
- نراقی، مولی­ احمد (1408ق)، عوائد الأیام، قم: مطبعه الغدیر.
- هاشمی شاهرودی، سیّد محمود (بی­ تا)، تعارض الادلّه الشرعیّه (تقریرات سیّد محمدباقر صدر)، بیروت: دار الکتب البنانی.