قلمرو حقوق همسر در روابط زناشویی از منظر فقه و حقوق خانواده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده الهیات دانشگاه تهران

2 دانشگاه پیام نور واحد تهران جنوب

چکیده

نیازهای جنسی انسان در کنار نیازهای عاطفی او مورد توجه اسلام قرار گرفته است. از آنجا که کانون خانواده تنها محلّ قانونی- اخلاقی تأمین این نیازهاست و خانواده نیز با در کنار هم قرارگرفتن زن و مرد شکل می گیرد بایستی این نیازها برای هر دو نفر آنها به رسمیّت شناخته شده و ساز وکار تأمین آن نیز در نظام فقه اسلامی در نظر گرفته شود. هرچند در دیدگاه گروهی از فقها، زن، تنها جایگاه پذیرنده داشته و تأمین نیازهای جنسی شوهر از جمله وظایف او به حساب می آید اما پژوهش حاضر نشان می دهد که تأمین نیازهای جنسی، حقّ و وظیفه ­ای متقابل برای هر یک از زن و شوهر است؛ از اینرو، هرچند وظیفه زن، تمکین از شوهر خود می باشد اما در برابر، وظیفه مرد نیز افزون بر پرداخت نفقه، تأمین نیازهای جنسی همسر خود خواهد بود. بر این اساس، حکم به وجوب آمیزش هر چهار ماه یکبار بر شوهر، تنها ناظر به شرایطی است که زن پیش از آن، متقاضی رابطه جنسی نباشد؛ همچنان ­که وجوب تمکین بر زن، ناظر به وضعیّتی است که خود زن نیز تمایل به برقراری رابطه جنسی داشته باشد. بدین ترتیب، بهره‌ وری و برقراری رابطه جنسی، حقّ و وظیفه ای دو سویه است که جز با توافق زن و شوهر بر انجام آن، مشروعیّت پیدا نخواهد کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Domain of Wife's Rights Marital Relationship; Viewpoint of Jurisprudence and family law

نویسندگان [English]

  • Saeid Nazari Tavakkoli 1
  • Fatemeh Karachian sani 2
1 Associate Professor In Tehran university. PHD student In Islamic Jurisprudence and Law.
2 دانشجوی دکتری
چکیده [English]

Islam has considered both sexual needs along with emotional needs. Since these needs could be fulfilled legally and ethically only in a family structure and a family is formed by combination of both man and woman, these needs must be recognized for both of them and a mechanism should be considered for providing it in Islamic jurisprudence. However some jurists believe that the woman is in accepting status and providing sexual services is her duty; but this research shows that sexual services is a mutual rights and duty for both wife and husband. Hence, wife's duty is to obey her husband but her husband duty is to fulfill his wife sexual needs in addition to provide spousal supports or alimony. So the order for intercourse incumbency in every four month for husband concerns about a situation that the wife hasn’t requested for intercourse in that period. Also, obeying incumbency for wife concerns about a situation that the wife tend to have intercourse. Therefore, making and having intercourse is a reciprocal duty and right which will not be legitimized except by the consent of the husband and wife.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Right
  • Family
  • family law
  • Sexual needs
  • Spouse
- قرآن کریم.
- ابن جزی، محمد بن احمد (1416ق)، التسهیل لعلوم التنزیل، ج1، بیروت: شرکت دار الارقم بن ابن الارقم.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (1426ق)، فتح الباری، ج11، ریاض: دار الطیبه للنشر و التوزیع.
- ابن حزم، علی بن احمد بن سعید (بی­تا)،  المحلّى، ج10، بی­ جا: دار الفکر.
- ابن ادریس حلی، محمد بن منصور (1410)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج2، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابن قدامه، عبد الله بن أحمد بن محمد (1388ق)، المغنی، ج7،بی­ جا: مکتبه القاهره.
- اردبیلی، احمد بن محمد (بی ­تا)، زبده البیان، تهران: المکتبه الجعفریّه.
- اصغری، سیّد محمد (1388ش)، عدالت به مثابه­ قاعده فقهی و حقوقی، تهران: اطلاعات.
- اصفهانی، سیّد ابوالحسن (1393ق)، وسیله النجاه، ج3، شرح سیّد محمدرضا موسوی، قم: چاپخانه مهر.
- الهی خراسانی، علی(1392ش)،قاعده فقهی عدالت، مشهد: بنیاد پژوهش­ های اسلامی.
- امین، نصرت (1361ش)، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج2، تهران: نهضت زنان مسلمان.
- امیری، حسین (1389ش)، حقوق جنسى زن و شوهر در اسلام، نشریه معرفت، 154، 83-96.
- انصاری شیرازی، قدرت الله (1429ق)، موسوعه احکام الاطفال و أدلّتها،ج1، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(ع).
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمد امین (1375ش)، المکاسب، چ2، تبریز: مطبعه الاطلاعات.
- همو (1419ق)،  فرائد الاصول، ج2، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- همو (1415ق)،کتاب النکاح، قم: کنگره جهانی بزرگذاشت شیخ اعظم انصاری.
- بحرانی، محمد سند (1429ق)، سند العروه الوثقى - کتاب النکاح، ج1، قم: مکتبه فدک.
- همو (1423ق)، فقه الطبّ و التضخم النقدی، بیروت: مؤسسه أم القرى للتحقیق و النشر‌.
- بحرانی، یوسف بن احمد (1405ق)، الحدائق الناضّره فی احکام العتره الطاهره، ج24، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- بهوتی، منصور بن یونس بن إدریس (1402ق)، کشاف القناع، ج5، بیروت: دار الفکر.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج5،  قم: کتابفروشی داوری.
- همو (1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج8، قم: مؤسسه المعارف اسلامی.
- الجزیری، عبدالرحمن (1419ق)، الفقه علی المذاهب الأربعه، ج4، بیروت: دار الثقلین.
- حسینی شیرازی، سیّد محمد (بی ­تا)،  رسائل الثلاث، ج1، بی ­جا: بی ­نا.
- حقوق الزوجیّه فی الاسلام (بی ­تا)، (نرم افزار مکتبه الشامله)، بی ­جا: بی ­نا.
- حکیم، سیّد محسن (1416ق)، مستمسک العروه الوثقی، قم: مؤسسه دار التفسیر.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1420ق)، تحریر الاحکام الشرعیه، ج4، قم: مؤسسه امام صادق.
- همو (1388ق)، تذکره الفقهاء، قم: مؤسسه آل البیت.
- همو (1413ق)، قواعد الاحکام، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق)،شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- همو (1418ق)، مختصر النافع فی فقه الإمامیه، ج1، چ6، قم: مؤسسه المطبوعات الدینیّه.
- حلّی(فاضل مقداد)، مقداد بن عبدالله سیوری (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج3، قم: انتشارات کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- خمینی(امام)، سیّد روح الله (1422ق)، العروه الوثقی مع تعالیق الامام الخمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- همو (بی ­تا)، تحریر الوسیله، ج2، قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
- خوانساری، سیّد احمد (1405ق)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ج4، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- خوئی، سیّد ابوالقاسم (1410ق)، منهاج الصالحین، ج2، قم: نشر مدینه العلم.
- همو (1418ق)، موسوعه الامام الخوئی، ج32، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
- دسوقی، محمد عرفه (بی ­تا)، حاشیه الدسوقی على الشرحالکبیر، ج2، بیروت: دار الفکر.
- دیانی، عبد الرسول (1379ش)، حقوق خانواده، ازدواج و انحلال آن، تهران: امید دانش.
- روحانی، سیّد صادق (بی ­تا)، المسائل المستحدثه، بی ­جا: بی ­نا.
- همو (1412ق)، فقه الصادق علیه السلام،ج22، قم: دار الکتاب.
- همو (بی ­تا)، منهاج الصالحین، ج2، بی ­جا: بی ­نا.
- الزحیلی، وهبه (بی ­تا)، الفقه الإسلامیّ و أدلّته، چ4، دمشق: دار الفکر.
- همو (2006م)، حقوق الأسره الخاصّه و العامّه لأفرادها، بیروت: دار الفکر.
- زیدان، عبدالکریم (1413ق)، المفصّل فی أحکام المرأه، ج3 و 7، بیروت: مؤسسه الرساله.
- سادوک، بنجامین جیمز، سادوک، ویرجینیا،کاپلان، هرولد (1392ش)، خلاصه­ روانپزشکی، ترجمه­ فرزین رضاعی، چ6، تهران: ارجمند.
- سبحانی تبریزى، جعفر‌ (بی ­تا)،  نظام النکاح فی الشریعه الإسلامیه الغراء، قم: بی ­نا.
- سبزواری، سیّد عبد الاعلی (1413ق)، مهذّب الاحکام، ج25، چ4، قم: مؤسسه المنار.
- سلار دیلمی، حمزة بن عبد العزیز‌(1404)، المراسم العلویه، قم: منشورات الحرمین.
- سید مرتضی، على بن حسین‏ (1998)، أمالی، ج2، قاهره: دارالفکر العربی.
- سیستانی، سیّد علی (1417ق)، منهاج الصالحین، ج3، چ5، قم: دفتر آیه الله سیستانی.
- شبیری زنجانی، سیّد موسی (1419ق)، کتاب نکاح، ج5، قم: مؤسسه پژوهشی رای پرداز.
- صانعی، مهدی (1377ش)، رفع حرج در شریعت اسلام، مشهد: نشریه دانشکده الهیات مشهد،  41-42، 269-318.
- طباطبائی قمی، تقی (1426ق)، مبانی منهاج الصالحین، ج10، قم: منشورات قلم الشرق.
- طباطبائی یزدی، سیّد محمدکاظم (1419ق)، العروه الوثقى فیما تعمّ به البلوى،ج5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طباطبائی، سیّد علی بن محمد (1418ق)، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، ج12، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن(1407)، کتاب الخلاف، ج4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387)، المبسوط، ج4، چ3، تهران: مکتبه المرتضویه.
- عاملی، سیّد محمدحسین(1427ق)، الزّبده الفقهیّه فی شرح الربوضه البهیّه، ج6، چ4، قم: دار الفقه للطباعه و النشر.
- غزالی، أبوحامد محمد بن محمد (بی ­تا)،إحیاء علوم الدّین، ج2، بیروت: دار المعرفه.
- فاضل کاظمی، جواد بن سعد (­بی ­تا)،  مسالک الافهام، ج4، بی­ جا: بی ­نا.
- فاضل هندی، محمد بن حسن (1416ق)،کشف اللّثام و الابهام عن قواعد الاحکام، ج7،  قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- فخر المحقّقین، محمد بن حسن(1387ق)،ایضاح الفوائد، ج3، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- فهد عبد الله (بی ­تا)، حقوق الزوجیّه فی الاسلام، بی ­جا: بی ­نا.
- قرطبی، محمد بن احمد (1384ق)، تفسیر القرطبی، ج3، چ3، قاهره: دار الشعب.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، ج5، چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- کامل موسى (1405ق)، مسائل فی الحیاه الزوجیّه، بی ­جا: بی ­نا.
- مؤمن قمّى، محمد (1415ق)، کلمات سدیده، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- محسنی، محمد آصف (1424ق)، الفقه و مسائل طبیّه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- مسترز، ویلیام؛ جانسون، ویرجینیا (1377ش)، احساسات و پاسخ ­های جنسی انسان، ترجمه­ هدایت موتابی، چ2، تبریز: فروزش.
- مکارم شیرازی، ناصر (1424ق)، کتاب النکاح، ج6، قم: انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع).
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج 29 و 31، چ7، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- وزاره الاوقاف و الشؤون الاسلامیه (1404 – 1427ق)،الموسوعه الفقهیّه، چ3، کویت:  دار السلاسل.