ارزیابی عملکرد عرف در تغییر حکمِ مصادیقِ موضوعات عرفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه تهران - پردیس فارابی

چکیده

عملکرد عرف در مواجهه با مصادیق موضوعات عرفی به دو صورت قابل تصوّر است: تغییر حکم مصداق از جانب عرف، به دلیل خارج دانستن مصادیق از موضوعٌ له خطاب شرعی باشد. این نفی مصداق از عرف پذیرفته است؛ و صورت دوم در جایی است که عرف با وجود داخل دانستن مصداق در موضوعٌ له، حکم را از مصداق نفی کند. با توجه به این که موضوع در خطابات شرعی به طور غالب از نوع حقیقیّه است، حکم بر روی مفهوم حاکی از مصادیق خارجی قرار گرفته و شامل تمامی مصادیق موضوع در هر زمان خواهد شد؛ لذا مادامی که عنوان بر روی مصادیق صدق کند زوال حکم از آن ممکن نیست؛ بنابراین، این نفی مصداق از عرف بعد از صِدق مصداقی، در حقیقت دخالت در کار شارع و تشریع حکم جدید می ­باشد که به عقیده تمامی فقها مردود است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of the Custom Performance in Changing the Sentence for the Instances of the Customary Issues

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rasol Ahangarn 1
  • Elham Ghanem 2
1 tehran University-Farabi
2 Tehran University - Farabi
چکیده [English]

In its dealing with the instances of customary issues, the custom can perform in two ways. First, changing the sentence for the instance by the custom due to consider the instance as unrelated to that issue is favored by jurisprudential commands. This rejection of the instance by the custom is acceptable. The second is that the custom considers the instance within the realm of the related issue, yet rejects the application of the sentence to the instance. Since the issues in the jurisprudential commands are factual, a sentence will be issued for the concept that underlies the external instances and so, includes all instances of that issue at all times. Therefore, as far as the issue truly underlies the instances, the negation of the sentence for the instances is impossible. Consequently, this rejection of the instance by the custom after it has been verified that the instance belongs to a specific issue is in fact interference with the legislator's job and is legislation of a new sentence: an act that is disallowed by all jurisprudents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • custom
  • command
  • sentence
  • issue
- اردبیلی(محقّق)، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، ج 8، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدّین علی (1373ق)، الرّوضه البهیّه فی شرح اللّمعه الدّمشقیه، ج1، چ8، قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
- جبعی عاملی(شهید ثانی) (1416ق)، تمهید القواعد، بی­جا: دفتر تبلیغات اسلامی.
- جمعی از محقّقین، تهیه و تدوین مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی (1389)، فرهنگ نامه اصول فقه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
- جوهری، اسماعیل بن حماد (1410ق)، الصّحاح، ج­5، بیروت: دار العلم للملائین.
- حسن بن زین الدّین‏ (بی تا)، معالم الدّین و ملاذ المجتهدین، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حسینی عاملی، محمّدجواد (بی تا)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلّامه، ج­4، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- حلّی(علّامه)، حسن بن یوسف (1410ق)، نهایه الأحکام فی معرفه الأحکام، ج­2، قم:  اسماعیلیان.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1403ق)، معارج الاصول، بی­جا: مؤسسه آل­ البیت(ع).
- خمینی(امام)، سیّد روح ­الله (1382ق)،‌ تهذیب الأصول، ج­1،‌ تهران: اسماعیلیان.
- خمینی(امام)، سیّد روح ­الله (1385ق)، رسائل، ج­1، تهران: اسماعیلیان.
- خمینی(امام)، سیّد روح ­الله (1415ق)، أنوار الهدایه، ج­2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- خمینی(امام)، سیّد روح ­الله (1374ش)، المکاسب المحرّمه، ج­1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- خوانساری، سیّد احمد (1355ش)، جامع المدارک، ج2، تهران: مکتبه الصدوق.
- سیّد مرتضی، علی بن حسین موسوی (1376ش)، الذّریعه إلی أصول الشریعه، ج­1، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- صدر، سیّد محمدباقر (1405ق)، دروس فی علم الأصول، ج­1، بی­جا: دار المنتظر.
- صدر، سیّد محمدباقر (1417ق)، بحوث فی علم الأصول، ج­3، بی ­جا: دائره المعارف فقه اسلامی.
- طریحی، فخر الدین (1416ق)، مجمع البحرین، ج­2، چ­3، تهران: مرتضوی.
- عراقی،  ضیاء الدین (1405ق)، نهایه الأفکار، ج­1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- غزّالی شافعی، محمد بن محمد (1417ق)، المستصفی فی علم الأصول، بیروت: دار الکتب العلمیّه.
- محقّق داماد، سیّد مصطفی (1362ش)، احتکار از نظرگاه فقه اسلام، قم: اندیشه­ های نو در علوم اسلامی.
- مشکینی، میرزا علی (1413ق)، اصطلاحات الأصول، ج­2، قم: الهادی.
- مطهّری، مرتضی (1371ش)، مجموعه آثار، ج19، تهران: صدرا.
- مظفّر(علّامه)، محمدرضا (1385ق)، دروس فی علم المنطق، ج­1، قم: هاجر.
- نائینی، محمد­حسین (1409ق)، فوائدالأصول، ج­1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- نائینی، محمد­حسین (1368ش)، أجود التقریرات، ج­1، قم: مصطفوی.
- نجفى(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج‌1و 13و16و20و25و26، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.