نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تهران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه تهران

چکیده

سرپرستی از کودکان بی سرپرست امری اخلاقی و خدا پسندانه است که موجب می شود این کودکان، کانون گرم خانواده را تجربه کنند اما از آنجا که کودکان بی سرپرست با والدین فرزند پذیر رابطه طبیعی نداشته، و تنها رابطه قانونی دارند، هیچ گونه محرمیتی میان آنان ایجاد نمی شود. از نظر احکام فقهی امکان ازدواج سرپرست با کودکی که سرپرستی او را قبول کرده است، وجود دارد؛ هرچند چنین کاری به واسطه ایجاد تغییر نگاه در افراد به سرپرستی کودکان بی سرپرست، از یک عمل خیرخواهانه به یک عمل سودجویانه و ایجاد آشفتگی در ذهنیّت خود کودک و جامعه از تبدیل رابطه پدری– فرزندی به رابطه همسری، خلاف اخلاق حسنه و نظم عمومی جامعه است. در این تحقیق برآنیم تا با بررسی منابع فقهی، امکان استفاده از «اسقاط پذیری حقّ ازدواج سرپرست قانونی با فرزند خوانده» را به عنوان راهکاری فقهی برای جلوگیری از انجام چنین ازدواجی مورد بررسی قرار دهیم.
هرچند دو دیدگاه درباره «اسقاط ناپذیری» و «اسقاط پذیری» حق ازدواج سرپرست با فرزند خوانده میان فقهای مسلمان وجود دارد اما بررسی مستندات آن‍، تأیید کننده دیدگاه دوم است؛ زیرا ازدواج همچون حضانت، از یک جهت، حکم شرعی و از جهت دیگر، حق است و به همین خاطر، گرچه جواز ازدواج با فرزند خوانده به عنوان حکم شرعی قابل اسقاط از سوی سرپرست قانونی نیست اما حق سرپرست قانونی برای ازدواج با فرزند خوانده، توسط خود او دست کم برای مدت زمان معین قابل اسقاط خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Relinquishment of Marriage Right for Legal Guardian and Adoptedchild in Imamiah Jurisprudence and Statutory Law

نویسندگان [English]

  • Saeed Nazari Tavakoli 1
  • Somayih Nazari 2

1 Tehran University

2 Tehran University

چکیده [English]

Protectorate of the children without guardian is an ethical and God-favored work which cause that such children experience the warm center of family, but since children without guardian don’t have any natural relationship with child adopting parents, they have only a legal relationship no privacy is established between them; in terms of juridical commandments, It  is the possibile the  marriage of the guardian with the child who he has adopted, although such act by change of the look in the individuals towards guardianship of children lacking protector from a charitably act to a profiteering act and creation of  agitation in the mentality of the child herself and the society to convert from a fatherhood - childhood relationship in to marriage relationship, is contrary to good morals and the public policy of society . In this research we seek to consider juridical resources, we examine the possibility of extinguishment such marriage right with the adoptedchild” as a juridical solution.  Although the two points of view about extinguishment” and “ non-extinguishment” of the marriage right of the guardian with the adoptedchild between Muslim jurisconsults, but considering its documentations confirms the second point of view, since marriage, the same as custody, in one way is judicial sentence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Right
  • The right Junk
  • marriage
  • Legal Guardian
  • Stepchild
- آل عصفور بحرانى، حسین بن محمد، الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، ج10، قم، مجمع البحوث العلمیه، بی تا.
- ابن زهره حلبى، حمزه بن على، غنیه النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، 1417ق.
- ابن عابدین، محمد، ردّ المختار على الدّر المختار، ج4، بیروت، دار الفکر، 1412ق.
 - أبو محمد غیتابى حنفى، محمود بن أحمد، البنایه شرح الهدایه، ج5، لبنان، دار الکتب العلمیه، 1420ق.
- اصفهانى، سیّد ابو الحسن، وسیله النجاه، ج3،  قم، چاپخانه مهر، 1393ق.
- اصفهانى، محمد حسین، رساله فی تحقیق الحقّ و الحکم، قم، أنوار الهدى، 1418ق.
- امامى، سیّد حسن، حقوق مدنى،ج 2و 4 و 5، تهران، انتشارات اسلامیّه، بی تا.
- انصاری، مسعود؛ طاهری، محمد علی، دانشنامه حقوق خصوصی، ج1و2، تهران، انتشارات محراب فکر، 1384.
- بحر العلوم، محمد بن محمد تقى، بلغه الفقیه، ج1، تهران، منشورات مکتبه الصّادق ،1403ق.
- بندریگی، محمد، المنجد، ج1، تهران، انتشارات ایران، 1374.
- بوستانی، قاسم، فرهنگ مبین، بی جا؛ انتشارات فقی، بی تا.
- بهجت، محمد تقى، استفتاءات، ج4، قم، دفتر حضرت آیه الله بهجت، 1428ق.
- تبریزی، محمد علی، مصباح الفقاهه،ج2، قم، مکتبه الداوری، 1377.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، وسیط در ترمینولوژی حقوق، تهران، انتشارات کتابخانه گنج دانش، 1388.
- جمعى از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج1، قم، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، 1426ق.
- جمعى از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت علیهم السلام، ج52، قم، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، بی تا.
- حائرى، سیّد کاظم، فقه العقود، ج1، قم، مجمع اندیشه اسلامى، 1423ق.
- حکیم، سیّد محسن، نهج الفقاهه، قم، انتشارات 22 بهمن، بی تا.
- حلّى، حسن بن یوسف(علامه)،تذکره الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1388ق.
- حلّى، جعفر بن حسن(محقق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج3، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
- خراسانى، محمدکاظم، حاشیه المکاسب، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1406ق.
- خمینى، سیّد روح الله،کتاب البیع، ج1، تهران ، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره)، بی تا.
- خن، مصطفى و دیگران، الفقه المنهجیّ على مذهب الإمام الشافعی، ج4، دمشق، دار القلم، 1413ق.
- خوئى، سیّد ابو القاسم، مصباح الفقاهه، ج6، بی جا، بی تا.
- روشن، محمد و دیگران، ضمانت اجرا و اثر قرارداد در جلو گیری از ازدواج مجدد، فصلنامه خانواده پژوهی، شماره 38، تابستان 1393، سال دهم، صص235-253.
- شهیدی، مهدی، رابطه انسان با حقوق کلّی مدنی و حق اجرای حقوق، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 8 ، پاییز و زمستان 1369 ، صص 131 -150.
- سبزوارى، سیّد عبدالأعلى، مهذّب الأحکام، ج16، قم، مؤسسه المنار، 1413ق.
 - شربینی، محمد، الإقناع فی حلّ ألفاظ أبی شجاع، ج2، بیروت، دار الفکر، بی تا.
- شیرازى، سیّد محمد، الفقه، القواعد الفقهیه، ج5، بیروت، مؤسسه امام رضا علیه السلام، 1413ق.
- شیرازى، سیّد محمد، إیصال الطالب إلى المکاسب، ج 5 ، تهران، منشورات اعلمى، بی تا.
- صفایی، سیّد حسین؛ قاسم‌زاده، سیّد مرتضی، حقوق مدنی(اشخاص و محجورین)، تهران، انتشارات سمت، 1391.
- صیمرى، مفلح بن حسن، غایه المرام فی شرح شرائع الإسلام، ج3، بیروت، دار الهادی، 1420ق.
- طاهرى، حبیب الله، حقوق مدنى، ج1،قم،  دفتر انتشارات اسلامى، 1418ق.
- طوسى، محمد بن حسن(شیخ الطائفه)، الخلاف، ج8، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1407ق.
- طوسى، محمد بن حسن(شیخ الطائفه)، المبسوط فی فقه الإمامیه، ج4، تهران، المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریّه، 1387.
- طوسى، محمد بن حسن(شیخ الطائفه)، تهذیب الأحکام، ج4، تهران، دار الکتب الإسلامیه، 1407ق.
- عاملى، محمد بن حسین، جامع عباسى و تکمیل آن، قم،  دفتر انتشارات اسلامى، 1429ق.
- عاملى، زین الدّین بن على(شهید ثانی)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ج9، قم، مؤسسه المعارف الإسلامیه، 1413ق.
- عاملى، محمد بن مکى(شهید اول)، القواعد و الفوائد، ج1، قم، کتابفروشى مفید، بی تا.
- فاضل لنکرانی، محمدجواد، رسائل فی الفقه و الاصول، قم، تحقیق و نشر مرکز فقه الائمه الاطهار، 1428ق.
- فرطوسى حویزى، حسین، التوضیح النافع فی شرح تردّدات صاحب الشرائع، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1416ق.
- کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی خانواده، تهران، نشر میزان،1390.
- کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران، نشر میزان، 1385.
- کاشانى، رضا، تعلیقه شریفه على بحث الخیارات و الشروط، قم، مکتبه آیه الله المدنی الکاشانی، 1409ق.
- کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، ج7، قم ، دار الحدیث، 1429ق.
- محب الرحمان و دیگران، تعهّد به عدم ازدواج مجدد در روایات و فقه امامیه، مطالعات اسلامی ( فقه و اصول)، شماره 95، زمستان 1392، سال چهل و پنجم، صص65-86.
- مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه‏، ج17، تهران، دار الکتب الإسلامیه‏، 1374.
- مکارم شیرازى، ناصر، کتاب النکاح، ج6، قم، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام، 1424ق.
- میلانى، سیّد محمدهادى، محاضرات فی فقه الإمامیه - کتاب البیع، مشهد، مؤسسه چاپ و نشر دانشگاه فردوسى، 1395ق.
- نائینی، محمد حسن، فوائدالاصول، ج1، تهران، مؤسسه النصر، بی تا.
- نائینی، محمد حسن، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، ج2، تهران، المکتبه المحمدیّه، 1373ق.
- نجفى، محمدحسن(صاحب جواهر)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج23و29، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1404ق.
- یزدى، سیّد محمدکاظم، حاشیه المکاسب، ج1، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1421ق.